Morgunblaðið - 30.07.1978, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 30. JÚLÍ 1978
—„Hér er Beriín, hér er
Þýskaland var
eiginlega
fyrirheitna landðið
— Magnús brást mjög vel við
málaleitan Morgunblaðsins, og
sagði enda engu að leyna í þessu
sambandi. Hann leit því inn • á
ritstjójn blaðsins kvöld eitt í
vikunni og sagði undirrituðum frá
lífi sínu og starfi á stríðsárunum.
— Þegar ég var fjórtán eða
fimmtán ára kynntist ég stefnu
þjóðernissinna og varð hrifinn af,
enda menn hrifnæmir á þessum
aldri. Ég gekk síðan í Þjóðernis-
flokkinn á menntaskólaárunum og
fylgdist af áhuga með uppbygging-
unni í Þýskalandi á þessum tíma.
Þýskaland var eiginlega fyrir-
heitna landið um þessar mundir og
ég hélt héðan í febrúar 1940 með
einu síðasta skipi sem var í förum
milli íslands og Danmerkur og
„Þýskaland
útvarpar
á íslensku"
— Það var svo í árslok 1941, að
mér bauðst starf við íslandsdeild
Grossdeutsche Rundfunk í Berlín,
en sú deild hafði verið stofnuð 17.
júní árið áður. Þessi deild sá um
að útvarpa í fimmtán mínútur á
dag fréttum á íslensku og var hluti
af Norðurlandadeild Berlínar-
útvarpsins. Það var fjögurra
manna starfslið í deildinni, tvær
íslenskar vélritunarstúlkur og
tveir íslenskir þýðendur og þulir.
Áður en ég hóf störf þarna voru
það þeir Þórarinn heitinn Jónsson
tónskáld og Óskar heitinn Vil-
hjálmsson, sem sáu um þá hlið
starfsins, en þegar Óskar hætti,
bauðst mér starfið.
Ég var prófaður I þýðingum og
upplestri og þarna starfaði ég
síðan allt til hausts. Við vorum á
daglegum fundi hjá Norðurlanda-
Magnús Guðbjörnsson.
(Ljósm. Mbl. Kristinn).
Magnús
Guðbjörnsson
segir frá starfi
sínu vid
Bertínarútvarpid
á stríðsárunum
og fráþvíþegar
hmn varsendur
hingað tillands
tiiaðnjósna
fyrir Þjóóverja
deildinni og sendum svo út fréttir
kl. 17.45 dag hvern að íslenskum
tíma.
Við byrjuðum alltaf útsending-
úna á því að segja: „Hér er Berlín,
hér er Berlín. Þýskaland útvarpar
á íslensku kl. 17.45 til 18 að
íslenskum tíma. Frá aðalstöðvum
foringjans. Yfirherstjórn
tilkynnir...“, svo komu stríðsfrétt-
ir og afrit af þeim var síðan sent
bæði í áróðursmálaráðuneyti
Göbbels og utanríkisráðuneyti
Von Ribbentropps. Þetta var
aðallega fréttalestur úr stríðinu,
en svo voru náttúrulega einhverjar
skammir um bandamenn inn á
milli. Við sendum líka út jóla-
kveðjur frá íslendingum sem voru
lokaðir inni í Þýskalandi á þessum
tíma.
Bað okkur að
njósna fyrir
Þjóðverja
— Um haustið ‘42 kom útsend-
ari þýsku leyniþjónustunnar,
Abwehr, að máli við okkur Sverri
Matthíasson, en við höfðum unnið
saman í Howaldwerke. Þessi mað-
ur setti dæmið þannig upp að hann
spurði okkur hvort við vildum ekki
fá tækifæri til að komast heim til
íslands og það var tvennt sem réð
iþví að við gengumst inn á þetta.
Annað var það að við vildum
gjarnan komast heim og hitt var
það að okkur þótti einsýnt að ef
við neituðum, gæti það haft
alvarlegar afleiðingar."
Nú, þessi Abwehr-maður bað
okkur sem «agt að njósna fyrir
Þjóðverja um bandamenn á ís-
landi. Það var einkum tvennt sem
þeir höfðu áhuga á að frétta,
annað var hvort og þá hvenær
stæði til að gera innrás í Noreg,
eftir að Þjóðverjar höfðu náð
honum á sitt vald, og einnig vildu
þeir fá upplýsingar um skipalestir
til Murmansk.
Eftir að við höfðum samþykkt
þetta vorum við settir á skólabekk
til að læra meðferð senditækja,
lesa dulmál og nota leyniblek. Við
gátum lært þetta í Þýskalandi, en
kusum frekar að gera það í
Kaupmannahöfn, þar sem voru
betri lífskjör og skömmtunin ekki
eins naum. Þetta nám okkar fór
fram á heilli hæð á Hotel
Cosmopolitan, sem Þjóðverjar
höfðu til afnota. Þarna voru allir
í borgaralegum fötum og einn
þýskur loftskeytamaður kenndi
okkur á tækin. Við vorum í þessum
skóla fram til ársins ’44 og vorum
allan tímann í Höfn nema hvað við
Hotel Cosmopolitan á stríðs-
árunum. Þar ráku Þjóðverj-
ar njósnaskóla. (Ljósm.
Ó.K.M.)
Þýskur kafbátur leggur af stað frá Bergen.
í afmælisgrein í Mbl. í tilefni af
sextugsafmæli Magnúsar Guðbjörns-
son á morgun, segir m.a. frá bví að
hann hafi á stríðsárunum starfað við
Berlínarútvarpið sem þýöandi og
þulur við fréttasendingar á íslensku
en ekki þarf að útlista að húsbænd-
urnir þar voru síðar dæmdir fyrir
stríðsglæpi.
Mbl. þótti forvitnilegt að fregna
meira um þetta starf Magnúsar í
Berlín og hafði því samband við hann
f því skyni að eiga við hann viðtal.
Það kom þá í Ijós aö margt fleira
sérkennilegt dreif á daga Magnúsar
á stríðsárunum og í eftirfarandi
viðtali segir hann m.a. frá því að
Þjóðverjar báðu hann og annan
íslenskan mann að stunda njósnir hér
á landi á sínum vegum, þjálfuöu þá
síðan í meðferð senditækja og fluttu
þá hingað til lands í kafbát í þessu
skyni.
hugðist leita mér að vinnu í
Þýskalandi, enda kreppuástand
ríkjandi hér og lítið um atvinnu,
öfugt við það sem var í Þýskalandi.
Miðja vegu milli Færeyja og
Islands var skipið stöðvað af
Bretum og stefnt til Kirkwall á
Orkneyjum. Þar vorum við í tíu
daga og allir voru yfirheyrðir.
Síðan var okkur leyft að halda
ferðinni áfram, en hún gekk þó
ekki klakklaust, því mikill ís tafði
okkur í Kattegat og kalla varð til
ísbrjót að aðstoða okkur. Þetta var
alls nítján daga ferð.
Ég dvaldi í Kaupmannahöfn í
dálítinn tíma, en Danmörk var
hernumin stuttu eftir að ég kom,
eða 9. apríl. í byrjun júní fékk ég
tækifæri til að ráða mig í vinnu
hjá Howaldwerke-skipasmíðastöð-
inni í Hamborg og vann ég þar um
skeið og síðar í Holstenbrau-öl-
gerðinni.