Morgunblaðið - 30.07.1978, Blaðsíða 24

24
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 30. JULl 1978
Útgefandi hf. Árvakur, Reykjavík.
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Ritstjórnarfulltrúi Þorbjörn Guðmundsson.
Fróttastjóri Björn Jóhannsson.
Auglýsingastjóri Baldvin Jónsson
Áskriftargjald 2000.00 kr. á mánuöi innanlands.
í lausasölu 100 kr. eintakiö.
Mikilvægi rannsóknar-
starfa, sem byggjast á
vísindalegum grunni, hefur
komið glögglega í ljós á
undanförnum áratugum. Öll
þjóðfélög, sem lengst hafa náð
í velmegun og traustleika
atvinnu- og efnahagsmála,
hafa varið verulegum fjár-
munum til alhliða rann-
sóknarstarfa, ekki sízt í þágu
verðmætasköpunar. Þetta hef-
ur verið gert í ljósi þeirrar
reynslu, að kostnaður við
hagnýtar, vísindalegar rann-
sóknir hefur skilað sér marg-
földum í viðkomandi þjóðar-
bú.
Þekking á þeim auðlindum
lands og lagar, sem afkoma
okkar sem þjóðar byggist á,
vinnslumöguleikum og
markaðsstaðreyndum, er
beinlínis forsenda skynsam-
legrar ákvarðanatöku og
framtíðaröryggis. Ef til vill á
engin þjóð jafn mikið undir
vísindalegum rannsóknum og
við íslendingar. í því efni ber
fyrst að nefna rannsóknir á
náttúru landsins, bæði með
tilliti til hyggilegrar nýtingar
tiltækra auðlinda — gróður-
moldar, fallvatna og jarð-
varma — og athuganir á eðli,
orsökum og afleiðingum jarð-
hræringa, eldgosa og snjó-
flóða, sem verið hafa og verða
hluti af reynslusögu þjóðar-
innar.
Rannsóknir á auðlindum
sjávar, m.a. veiðiþoli fisk-
stofna og öllu því, er að
viðkomu þeirra lýtur, skipta
okkur höfuðmáli, enda veiðar
og vinnsla sjófangs megin-
þættir í lífskjörum þjóðarinn-
ar.
Á þessum tveimur sviðum
vísinda, sem nú hafa verið
nefnd, jarðfræði hvers konar
og fiskifræði, eigum við sér-
hæfðum mönnum á að skipa,
sem margir hverjir njóta
alþjóðlegrar viðurkenningar.
Nefna má fjölmörg dæmi um
gagn- og arðsemi starfa
þeirra, þó að hér verði látið
nægja að minna á verndun og
vöxt síldarstofnsins, síðasta
áratuginn, og margþættan
árangur í nýtingu innlendra
orkugjafa.
Morgunblaðið hefur marg-
oft áréttað nauðsyn aðhalds
og á sumum sviðum samdrátt-
ar í ríkisútgjöldum, enda
sköttun einstaklinga og at-
vinnufyrirtækja, sem hvergi
nærri búa við nægilegt
rekstraröryggi, og útgjöld
ríkis- og sveitarfélaga í hlut-
falli við þjóðartekjur, í algjöru
hámarki; þann veg að frekar
þarf að vinda ofan af en við að
bæta, m.a. með hliðsjón af
nauðsynlegri verðbólguhjöðn-
un í næstu framtíð. Samhliða
þessu hefur blaðið þó bent á
þá staðreynd, að engin þróuð
þjóð ver jafn litlum hluta af
þjóðartekjum sínum til hag-
nýtra rannsóknarstarfa og
við. Við ríkjandi efnahagsað-
stæður verður strangt aðhald
og arðsemi að ráða ferð um
ráðstöfun fjármuna, ef
þjóðarskútan á ekki að steyta
á skeri, en minna má á þá
fjölþjóðlegu reynslu umhverf-
is okkur í heimsbyggðinni, að
umfang hagnýtra rannsókna
helzt í hendur við lífskjör og
efnahagslega velferð. Við
göngum ekki til góðs götuna
fram eftir veg án þekkingar á
því umhverfi, sem við lifum í;
því lífríki, sem við erum hluti
af; þeim auðlindum lands og
lagar, sem forsjónin hefur
gefið okkur til lífsframfæris
og trúað okkur fyrir að skila
óskemmdum til framtíðarinn-
ar og komandi kynslóða.
Niðurstöður fiskifræðilegra
rannsókna hafa ekki vakið þá
þjóðarathygli, sem þær eiga
skilið, miðað við mikilvægi
fiskstofna í lífskjörum þjóðar-
innar og fyrir efnahagslegt
sjálfstæði landsins. Þær vóru
meginröksemdir og forsendur
útfærslu fiskveiðilögsögu okk-
ar, ákvarðana um fisk-
verndaraðgerðir og tilrauna-
veiðar og vinnslu á vannýttum
fisktegundum. Aðgerðir frá-
farandi ríkisstjórnar í þessum
efnum verða skráðar gullnu
letri í sögu þjóðarinnar. Eng-
inn sjávarútvegsráðherra,
hvorki fyrr né síðar, hefur
gengið lengra í fyrirbyggjandi
aðgerðum gegn ofveiði en
Matthías Bjarnason.
Ákvarðanataka um veiði-
sókn hlýtur á hverjum tíma að
grundvallast á tveimur megin-
forsendum: fiskifræðilegri og
efnahagslegri. Hin fiskifræði-
lega niðurstaða færir rök að
frekari veiðihömlum en þegar
hefur verið gripið til, þar eð
núvernadi veiðisókn þýðir
mun hægari uppbyggingu
þorskstofnsins en ef farið
hefði verið að ströngustu
kröfum fiskifræðinga.
Frekari takmarkanir þóttu
hins vegar ekki samræm
ast efnahagslegum að
stæðum þjóðarinnar á líðandi
stund og hefðu óhjákvæmilega
komið fram í lakari lífskjör-
um og jafnvel atvinnuleysi í
sjávarplássum landsins. Hér
varð því að þræða gullinn
meðalveg með hagsmuni
þjóðarinnar bæði á líðandi
stund og um langa framtíð í
huga. Lúðvík Jósefsson, fyrv.
sjávarútvegsráðherra, hefur
og í þingræðu lýst samþykki
síhu við mótaða stefnu um
íslenzka veiðisókn. Hins vegar
verður að fylgjast af gaum-
gæfni með ástandi fiskstofna,
einkum þorsksins, og herða
veiðihömlur, ef fiskifræðileg-
ar niðurstöður krefjast.
Auk margháttaðra aðgerða
í fiskverndunarátt, sem gripið
hefur verið til á liðnum árum
í ríkara mæli en nokkru sinni
fyrr, hafa erlendir veiðiflotar
verið gerðir nær útlægir úr
íslenzkri 200 mílna fiskveiði-
landhelgi. Þegar aðgerðir frá-
farandi ríkisstjórnar bundu
enda á aldalanga veiðisókn
Breta og V-Þjóðverja á ís-
landsmiðum, var í raun stigið
stærsta skrefið til fiskverndar
hér við land. Þjóðin öll fagn-
aði Oslóarsamkomulaginu,
sem endanlega tryggði íslenzk
yfirráð og veiðistjórnun innan
nýrrar fiskveiðilögsögu.
Alþýðubandalagið eitt barðist
gegn því samkomulagi, enda
taldi það samkomulagið gert í
skjóli Natóaðildar landsins.
Þar vógu pólitískir flokks-
hagsmunir þyngra en þjóðar-
hagsmunir. Það væri raunar
verðugt félagsfræðilegt rann-
sóknarefni að kanna ofan í
kjölinn hvers konar mýrarljós
vísar þeim flokki veg í afstöðu
til helztu hagsmunamála
þjóðarinnar á líðandi stund.
Ráðdeild
og rannsóknir
j Reykjavíkurbréf
♦ 11
♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦ Laugardagur 29. júlí
Ludvig Storr
Danskur maður, sem eignaðist
ísland að öðru föðurlandi, Ludvig
Storr, er nú genginn til feðra
sinna, rúmlega áttræður að
aldri. Ludvig Storr var merkur
maður og skildi eftir sig mörg
spor, ekki sízt í sögu samskipta
Dana og íslendinga og íslendinga
og Grænlendinga. Þegar hann var
áttræður, var merkra starfa hans
getið hér í Reykjavíkurbréfi.
Storr var af glermeisturum
kominn í ættir fram og var hann
einn margra systkina. Er faðir
hans lézt, leigði móðir hans
herbergi í Sölvgade í Kaupmanna-
höfn og hafði þar einnig kostgang-
ara. Þar bjuggu íslenzkir stúdent-
ar og einn þeirra, Magnús Sigurðs-
son, bankastjóri, hélt aila tíð
tryggð við Storr-fjölskylduna.
Að loknu verzlunarnámi
stundaði Ludvig Storr glerslípun
og speglagerð, setti upp slíkt
fyrirtæki, þegar hann kom til
íslands 1922 og rak það alla tíð.
Hann tók einnig mikinn þátt í
félagsmálum Dana hér á landi og
störfum þeirra sem tengja vilja
Islendinga og Dani sem sterkust-
um vináttuböndum. Hann sat í
stjórn Dansk-íslenzka félagsins í
37 ár og hafði lengi á hendi forystu
þess félags. Ræðismaður Dana var
hann á Islandi um langt skeið og
síðar aðalræðismaður og í fyrr-
nefndu Reykjavíkurbréfi var
rifjað upp, hve mikilvægt starf
hann innti af hendi í þá átt, að
skilnaður Dana og Islendinga 1944
gæti farið fram með sem friðsam-
legustum hætti. Það mun ekki sízt
hafa verið honum að þakka, að
Kristján X Danakonungur sendi
Islendingum að lokum vináttu-
samlegt skeyti 17. júní það ár.
Skeyti konungs hafði meiri og
dýpri sálræn áhrif á íslenzku
þjóðina þá, en menn gera sér
almennt grein fyrir, ekki sízt nú á
dögum þegar ýmsir merkustu
atburðir miðaldra kynslóðar og
eldra fólks eru orðnir að sögu, sem
æskan þekkir því miður alltof lítið
og hefur því ekki alltaf þá
viðmiðun, sem nauðsynleg er til að
vega og meta forsendur og þróun
nútímalífs á íslandi.
Ludvig Storr var einn af helztu
stofnendum Rotaryklúbbs Reykja-
víkur, sem er e.k. móðurskip allra
Rotaryklúbba hér á landi. Rotary-
menn vinna störf sín í kyrrþey,
eins og sr. Þórir Stephensen gat
um í minningarræðu sinni um
Ludvig Storr. Telja má með
nokkrum sanni, að Ludvig Storr
hafi verið holdi klædd ímynd
Rotarystarfsins. Fórnfýsi hans og
hjálpsemi voru með afbrigðum.
Helzt vildi hann þó vinna sín
gagnmerku störf án þess að hvert
atriði þeirra væri tíundað í
fréttum og fjölmiðlum. Launin
fyrir störf þeirra hjóna voru sú
gleði, sem þau veittu og ekki síður
það þakklæti, sem streymdi til
þeirra frá fjölmörgum, sem nutu
aðstoðar þeirra — og þá ekki sízt
Grænlendingum.
Einkunnarorð Rotaryhreyfing-
arinnar, sem er einn fjölmennasti
félagsskapur heimsins með yfir
800 þús. félagsmenn í öllum
frjálsum löndum, eru: Þjónusta
ofar sjálfshyggju. Og spurning-
arnar, sem Rotarymenn eiga að
leggja fyrir sig í lífi og störfum
eru þessar: Er það satt? Er það
drengilegt? Eykur það velvild og
vinarhug? Er það öllum til góðs?
Ludvig Storr spurði sjálfan sig
einatt þessara spurninga og reyndi
að haga þannig lífi sínu og
störfum, að hann hefði einkunnar-
orð Rotarys að leiðarljósi og
spurningarnar að aðhaldi.
Opinská um-
ræða um Sjálf-
stæðisflokkinn
Fundur Sjálfstæðisflokksins í
Reykjavík sl. miðvikudagskvöld
var fjölmennur og sýndi gífurleg-
an áhuga stuðningsfólks Sjálf-
stæðisflokksins á stefnu hans og
innra skipulagi, en þá ekki síður
áhyggjur vegna kosningaósigra.
Framsöguerindi fundarins hafa
verið birt hér í blaðinu, auk
allítarlegrar fréttar og frásagnar
af fundinum, en hann stóð langt
fram yfir miðnætti og engin tök á
því að gera honum nein viðhlítandi
skil, svo margir sem tóku til máls,
létu uppi skoðanir sínar bæði í
spurningum og stuttum ræðum og
gagnrýndu flokkinn og störf
flokksforystunnar opinskátt og af
einbeitni. Enginn vafi er á því, að
Sjálfstæðisflokkurinn, sem hefur
átt við erfiðleika að etja eftir
ósigur tvennra síðustu kosninga,
gengur mun sterkari til leiks eftir
þennan fund. Hreinskiptni, bar-
áttuvilji og krafa um samhenta
forystu eru þau leiðarljós, sem
almennir stuðningsmenn óska
eftir að lýsi flokknum á torfærum
vegi íslenskra stjórnmála nú um
stundir.
Sjálfstæðisstefna
kratanna
Það þarf ekki annað en lesa
framsöguræður frambjóðendanna
ungu til borgarstjórnar og alþing-
is, Davíðs Oddssonar og Friðriks
Sóphussonar, til að sjá hve einarð-
lega var tekið á málum á þessum
fundi. En jafnframt sýna þær að
það, sem fundarmönnum var efst
í huga, er að flokkurinn haldi
traustan vörð um sjálfstæðisstefn-
una og mannúðarhugsjón hennar.
Hún á nú meira fylgi að fagna,
ekki sízt meðal ungs fólks, en
kannski nokkurn tíma áður, eins
og annar framsögumanna gerði
grein fyrir. Því hefur verið haldið
fram, að Sjálfstæðisflokkurinn
hafi tileinkað sér ýmis stefnu-
skráratriði Alþýðuflokksins á liðn-
um árum, en nú er fullyrt, að
Alþýðuflokkurinn hafi í skjóli
stjórnarandstöðu sinnar „stoIið“
senunni — og hvernig þá? Einmitt
með því að hafa ýmis fyrirheit
sjálfstæðisstefnunnar efst á blaði
í stefnuskrá sinni fyrir kosningar.
Þetta er að sjálfsögðu íhugunar-
efni fyrir allt sjálfstæðisfólk, og
ekki síður þau blöð, sem aðhyllast
hugsjónir sjálfstæðisstefnunnar
og túlka hana. Er nauðsyn-
legt að menn geri sér grein fyrir
því, hvort — og þá ekki síður —
að hve miklu leyti fyrrnefndar
fullyrðingar eru réttar. Sjálf-
stæðishugsjónin er íslenzk stefna,
mikil og göfug hugsjón, sprottin úr
sjálfstæðisbaráttu þjóðarinnar og
frjálshyggju mikilla hugsuða. Og
það er áreiðanlega rétt, að alþýðu-
flokksmenn hafa gért sér grein
fyrir því fyrir þessar kosningar, að
réttara væri að tileinka sér
ýmislegt úr þessari hugsjón heldur
en úr þjóðnýtingaráformum og
alræðishyggju sósíalismans.
„Togstreita
í æðstu stjórn
flokksms,,
Það var athyglisvert að heyra
forystumenn Sjálfstæðisfiokksins
gera upp sín mál á þessum
fjölmenna fundi, þar sem tveir
stórir fundarsalir voru troðfullir
af áhugasömu, almennu stuðn-
ingsfólki flokksins, og er það
skoðun bréfritara, að þeim hafi
farizt það eftirminnilega úr hendi,
hvað sem líður einstökum atriðum.
Sitt sýnist hverjum eins og alltaf
er. Geir Hallgrímsson, formaður
Sjálfstæðisflokksins, sagði, að sér
væri ekki kunnugt um málefnaleg-
an ágreining við Gunnar Thorodd-
sen, en rakti að öðru leyti forystu
flokksins frá því hann tók við af
Jóhanni Hafstein. En aftur á móti
kom fram hjá Gunnari Thorodd-
sen, að um hefði verið að ræða
nokkurn málefnaágreining milli
þeirra Geirs eins og alltaf væri í
stjórnmálabaráttu. Nefndi hann
m.a. tillögur sínar um álögur á
varnarliðið og andstöðu sína við
kommissarakerfið í Fram-
kvæmdastofnuninni.
Albert Guðmundsson sagðist
ekki hafa stutt ríkisstjórn Geirs
Hallgrímssonar af málefnalegum
ástæðum, en Geir Hallgrímsson
benti á, að hann hefði hvatt sig
persónulega til að mynda ríkis-
stjórn með Framsóknarflokknum
og verið samþykkur stjórnar-
mynduninni fram að því, að ljóst
var, að sjálfstæðismenn tóku
heldur þann kost að leiða ríkis-
stjórnina, með forsætisráðherra-
embættinu, en láta það í hendur
Framsóknarflokks fyrir viðskipta-
ráðuneytið.
Ragnhildur Helgadóttir var
þeirrar skoðunar, að ekki væri vafi
á, að togstreita væri í æðstu stjórn
flokksins, eins og hún komst að
orði, og hefði það komið niður á
allri starfsemi hans. En hún lagði
áherzlu á, að menn ættu að standa