Morgunblaðið - 02.08.1978, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 2. ÁGÚST 1978
17
Eyjólfur Konráð Jónsson alþm.:
Til íhugunar
Frjálslegar umræður eru tím-
anna tákn. Það er vel, meðan
velsæmis er gætt og dre'ngskap-
ar. En frelsi verður ekki tryggt
án festu. Því setur nú að ugg.
Frjálsri umræðu hefur ekki
skipulega verið ruddur farvegur
langa tíð til að af því leiddi
upplausn. Þvert á móti á opin
umræða að sætta sjónarmið og
leiða til samstarfs. Því er nú
spurt: Er ekki mál að rifa seglin
og huga að kjölfestunni?
Stjórn verðum við að fá, og
hver sem hún verður, langar
mig nú að leggja aðstandendum
hennar til tvær hugmyndir til
íhugunar, þótt kannski finnist
mönnum borið í bakkafullan
lækinn:
1. Tökum upp gengistryggða
bankareikninga í sem „harð-
astri“ mynt, helzt þýzkum
mörkum, sem væntanlega yrði
upphaf þess, að við skiptum um
peninga, tækjum á ný upp
merkur og aura, alvörupeninga.
2. Göngum með opnum aug-
um að verulegum greiðsluhalla
ríkissjóðs í eitt til tvö ár,
greiðum hann með innlendu
lánsfé og notum svigrúmið til að
draga í áföngum úr álögum á
neyzluvörur og lækka vöruverð.
Skýringar
1. Fólki verði heimilað að
leggja peninga sína inn á
gengistryggða reikninga í öllum
viðskiptabönkum og sparisjóð-
um, fyrst í stað aðeins stærri
upphæðir af hagkvæmnisástæð-
um, t.d. minnst hundrað eða
jafnvel fimm hundruð þúsund í
senn. Markaðslögmál ráði vöxt-
um, sem gætu orðið misháir,
eftir því hvort og hve lengi
innstæðan væri bundin.
Útflutningsatvinnuvegir
fengju þetta fé, og eingöngu
þetta fé, þegar fram í sækti, til
rekstrar síns. Þeir fengju al-
vörufé til afnota á lágum
vöxtum, en yrðu líka að endur-
greiða alvörupeninga, þegar þeir
selja framleiðslu sína í erlendri
mynt. Lánsfjárskorti í sjávar-
útvegi og útflutningsiðnaði væri
lokið — og raunar líka hlutverki
skömmtunarstjóranna á þessu
sviði fjármálanna.
2. Tökum lán hjá sjálfum
okkur, meðan við erum að vinda
ofan af óheillasnældunní. Hugs-
um okkur t.d., að tíu milljarðar
af því fé, sem nefnt er í lið 1,
væru frystir í Seðlabanka og
síðan notaðir tii að greiða halla
ríkissjóðs vegna ýmissa nytsam-
legra framkvæmda ríkisins.
Hvað hefði gerzt? Fólkið í
landinu hefði eignarráð á þess-
um peningum, gagnstætt því,
sem væri, ef ríkið heimti það
með sköttum. „Auðstjórn al-
mennings“ eða „fjárstjórn fjöld-
ans“ væri meiri. Þjóðin skuldaði
sjálfri sér ekki neitt og því síður
öðrum. Nýtt sparnaðarform,
sem keppti við steinste.vpu og
óþarfan innflutning, hefði
myndazt.
Ríkið hefði nú svigrúm til að
létta af álögum, fella t.d. niður
tímabundna (eða ótímabundna)
vörugjaldið í áföngum, lækka
eða fella niður söluskatta, t.d. á
landbúnaðarvörur. I fáum orð-
um sagt: lækka neyzluvöruverð-
lag — eða hamla a.m.k. gegn
hækkunum — og tryggja þannig
hag neytenda og vinnufrið.
Sjálfsagt væri aukin sam-
keppni og frjáls verðmyndun þó
forsenda þess, að atlagan að
verðbólgunni tækist, ásamt
ýmsum þeim aðhaldsúrræöum,
sem allir þekkja og ræða nú um.
Því ætti að heimila erlend
vörukaupalán og veita gjald-
frest á aðflutningsgjöldum.
Þessar hugmyndir eru fram
settar til íhugunar. Kannski má
útfæra hugsunina með öðrum
hætti. En hitt er víst, að erfitt
verður að ná tökum á efnahags-
vandanum nú án talsverðrar
dirfsku. Þess vegna ætti að vera
leyfilegt að lofta öll sjónarmið.
Og vonandi fer Kerfið ekki „í
kerfi“, þó að leikmenn í hagvís-
indum láti til sín heyra.
Kjartan Jóhannsson alþingismaður:
Ekki leikur vafi á því að róttækra
aðgerða sé þörf til þess að rétta af
efnahagslíf þjóðarinnar. Megin-
markmiðið hlýtur að vera að
treysta kaupmátt launatekna til
lengri tíma litið og gera hann
varanlegan jafnframt því að ná
verðbólgunni niður. Sú úrlausn sem
hefur raunhæft gildi tekur tíma.
Breyta þarf um stefnu í fjárfesting-
armálum, bæta nýtingu í frystihús-
um og öðrum rekstri og ná þar
afkastaaukningu. Með þessu móti
væri lagður grundvöllur að traust-
ara efnahagslífi og raunverulegri
kaupmáttaraukningu, en ekki
falskri, sem jafnharðan er aftur
tekin. Jafnframt þarf að komast
fyrir misrétti og skattsvik, sem
gerast á kostnað fjöldans. Með því
má líka auka afkomujöfnuð. Að-
gerðir af þessu tagi taka tíma og
árangurinn skilar sér smám saman.
Fyrstu aðgerðir
mega ekki
vera blekking
Fyrstu aðgerðir verða á hinn
bóginn að vera þannig að þær stuðli
að varanlegum úrbótum. Þær mega
ekki vera af því tagi að hrakist sé úr
einni bráðabirgðalausninni í aðra.
Þær mega heldur ekki vera þannig
að atvinnulífið sé skekkt enn frekar
en orðið er. Af þessum sökum dugar
ekki að vera með rangt gengi og
flókið styrkjakerfi, sem mismunar
milli atvinnugreina. Það dugar
heldur ekki að vera með óraunhæfa
vexti, sem kynda enn frekar undir
vitlausa fjárfestingu.
Ríkisstjórn, sem er að hefja störf
verður að taka strax raunhæft á
þeim vandamálum, sem við er að
fást, hversu óþægilegt, sem það
kann að vera. Fyrstu aðgerðirnar
verða að miðast við það megin-
markmið að stefna að efnahagslegu
jafnvægi og leggja grundvöll að
framförum og varanlegum lífs-
kjarabótum. Fyrstu aðgerðirnar
mega ekki vera blekking, víxill upp
á framtíðina. Ef þjóðinrii er ekki
sagt satt, þá hefnir það sín
fljótlega. Ef fyrstu sporin eru
blekkingar, þá er ekki góðs að
vænta í framtíðinni. Á þessu hafa
ýmsar fyrri ríkisstjórnir farið flatt.
Allir veröa aö
taka á sig byröar
Ástand þjóðarbúsins í dag er svo
slæmt, að ekki verður komist hjá
því að allir færi fórnir. Sá vandi
sem við er að fást er afleiðing af
rangri efnahagsstjórn undanfar-
inna ára. Það er röng stefna að
skjóta því enn einu sinni á frest að
takast raunhæft á við þennan
vanda. Því fyrr sem tekst að rétta
þjóðarbúskapinn af og breyta efna-
hagsstefnunni þeim mun fyrr mun
árangur skila sér í bættum lífskjör-
um.
Ef afli eykst
bá hækka skattar
Það er einmitt um þetta atriði,
sem ágreiningur reis milli Alþýðu-
flokks og Alþýðubandalags. Alþýðu-
bandalagið lagði fram tillögur um
bráðabirgðalausn með flóknu milli-
færslukerfi og svo óraunhæfa að
hún er með um 10 milljarða gati.
Millifærsluleið er hreint styrkja- og
uppbótakerfi, sem er með því marki
brennt að þeim mun meiri sem
framleiðslan er, þeim mun meira
sem fiskast, þeim mun meiri álögur
verður að leggja á fólkið í landinu
til þess að greiða úr ríkissjóði til
fyrirtækjanna. Af þessu kerfi er
afleit reynsla. Það skekkir auk þess
atvinnuvegauppbygginguna, stuðlar
að rangri fjárfestingu og ætlar
embættismönnum að meta það
hverjir séu styrksins verðir.
Þessi leið vinnur gegn langtíma-
markmiðunum um traustari kaup-
mátt og sterkara efnahagslíf. Geng-
isbreyting er ekki nein skemmti-
lausn, en hún er skjótvirk og nú
þarf ráðstafanir strax, enda er
gengið í rauninni fallið, svo að allar
aðrar aðgerðir fela í sér að greiða
með genginu með ófyrirsjáanlegum
afleiðingum.
Jafnframt verður að
taka þá byrði, sem til þarf, til að
rétta af þjóðarbúskapinn. Þess
vegna þarf jafnhliða að gera
ráðstafanir til að draga úr verð-
hækkunaráhrifum og freista þess
að ná samstöðu um að fresta
áhrifum gengisbreytingarinnar á
kaupgjaldið. Viðbótarbyrðar verður
svo að leggja á þá, sem best geta
borið þær.
Gat, sem er 75%
af tekjuskatti
einstaklinga
Á tillögum Alþýðubandalagsins
er 9—10 milljarða fjáröflunargat
fram til áramóta. Þetta svarar til
67—75% af öllum nýálögðum tekju-
skatti á einstaklinga. Ef teppt væri
í gatið, þýddi það stórkostlega
skattahækkun að líkindum bæði á
atvinnurekstur og einstaklinga. Og
þetta ætti að gerast miðað við
núverandi óréttlátt skattkerfi að
minnsta kosti að hluta. Hætt er við
að illa innheimtist hjá fyrirtækjum
og viðbúið að þau leggðu að öðrum
kosti upp laupana með tilheyrandi
atvinnubresti ef langt væri seilst til
þeirrar handar. Hin leiðin er að
mæta gatinu með gengislækkun.
Framhaldið af tillögum Alþýðu-
bándalagsins er allt óljósara. Ann-
að hvort yrði eftir áramótin haldið
áfram með bullandi millifærslu-
kerfi með öllum þess göllum eða
farið í enn stærri gengislækkun um
áramót.
Niðurstaðan verður því sú, að i
besta falli sé aðferð Alþýðubanda-
lagsins frestun á vandanum, enn ein
bráðabirgðaráðstöfun, sem allir eru
búnir að fá nóg af.
Varanlegur grund
völlur og úr-
lausn á staö-
bundnum vanda
Samkvæmt tillögum þeim sem
Benedikt Gröndal lagði fram mundi
kaup hækka um 13—15% hinn 1.
sept. n.k. og 3—6% hinn 1. des.
Aðgerðirnar væru varanlegur
grundvöllur til þess að byggja á og
hagur útflutningsatvinnuveganna
hefði styrkst. Auk þess gera þessar
tillögur ráð fyrir um 1,7 milljörðum
úr gengismunasjóði til þess að
mæta svæðisbundnum vandamálum
í fiskiðnaði eins og við er að glíma á
Suð-vesturhluta landsins. Þetta
vantar gjörsamlega í tillögur AI-
þýðubandalagsins. Stæði það svæði
því jafnilla og áður, en samkvæmt
tillögum þeim sem Benedikt lagði
fram hefði þegar verið unnt að
hefjast handa við sérstakt átak á
þessu svæði.
15% gat
Þjóðviljinn og Lúðvík Jósefsson
revna að halda því fram með aðstoð
prósentureiknings, að leið Alþýðu-
bandalagsins sé betri en gengis-
breytingarleiðin. Það dæmi er
jafnrangt reiknað og efnahagstil-
lögur Alþýðubandalagsins. Séu
efnahagstillögurnar rétt reiknaðar
er áreiðanlega á þeim a.m.k. 15%<
gat. Á sama hátt eru gengisbreyt-
ingaráhrifin stórlega vanmetin
atvinnuvegunum til góða, svo að sú
rekstraraðstaða, sem kemur út
nálægt sléttu, er talin stórlega
negatív í útreikningum Þjóðviljans.
Varanlegu áhrifin
skipta mestu
Meginatriðið í tillögum Alþýðu-
flokksins hefur ævinlega verið að
treysta kaupmáttinn og gera hann
varanlegan. Alþýðuflokkurinn vill
að stjórnvöld ábyrgist að tryggja
varanlega á næsta ári það kaup-
máttarstig, sem að var stefnt með
samnirtgunum á s.l. ári. Hann vill
komast fljótt í að treysta undirstöð-
urnar undir kaupmáttinn. Jafn-
framt vildi hann leita eftir sam-
stöðu um frestun á áhrifum gengis-
breytingarinnar á laun á næstu
mánuðum í því skyni að draga úr
víxigangi verðlags og launa. Þessi
frestun kæmi inn í uppgjörið fyrir
næsta ár, þegar tekist hefði að
leggja grundvöll að varanlegri
kaupmáttarstefnu og gerbreyttri
fjárfestingarstefnu. Við mat á
leiðum dugar ekki að einblína á
næstu mánuði. Það eru hin varan-
legu áhrif, sem skipta mestu máli.
Ásakanir um kauprán eru vita-
skuld fráleitar. þegar meginmark-
miðið er að treysta kaupmáttinn
og boðið er til samráðs um aðgerðir
á sviði efnahagsstjórnar á næstu
árum í því skyni og stefnan er sú að
ríkisvaldið leggist einmitt á þá sveif
að tryggja kaupmáttinn. Allar
þessar tillögur Alþýðuflokksins
miðuðust vitaskuld við það að
kjarasamningar tækju gildi strax. I
kjölfarið fylgdi svo að komið yrði á
varanlegu sámráði fulltrúa laun-
þegasamtaka, atvinnurekenda og
ríkisvalds er meti horfur í efna-
hagsmálum og taki þátt í mótun
efnahagsstefnu.
Lausn með
gati er
engin lausn
Alþýðuflokkurinn telur rangt að
leyna þeim vanda, sem við er að
fást. Hann telur ógæfusamlegt að
víkja sér undan vandanum og setja
upp flókið styrkja og millifærslu-
kerfi. Lausn með 10 milljarða gati
er auðvitað þar á ofan engin lausn.
Þótt beitt sé öllum heimsins
prósentureikningi verður niðurstað-
an sú sama: Oraunhæf lausn er
engin lausn. Og slík lausn þjónar
ekki hagsmunum launafólks.
Á hverju strandaði spyrja menn?
Það strandaði á því að Alþýðu-
bandalagið hélt sig við óraunhæfar
tillögur. Það strandaði á því að
hvorki Alþýðuflokkur né Fram-
sóknarflokkur vildu fylgja tillögum
Alþýðubandalagsins, sem fólust í
frestun á því að takast á við
vandann og annaðhvort sístækk-
andi styrkjakerfi til atvinnuveg-
anna eða enn stærri gengisfellingu
síðar.
Míllifærslukerfi Al|)ýðuban(la-
lagsins með 10 milljarða gati