Morgunblaðið - 11.08.1978, Blaðsíða 17

16
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 11. ÁGÚST 1978
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 11. ÁGÚST 1978
17
Útgefandi hf. Árvakur, Reykjavík.
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Ritstjórnarfulltrúi Þorbjörn Guömundsson.
Fróttastjóri Björn Jóhannsson.
Auglýsingastjóri Baldvin Jónsson
Dagvistunarstofn-
anir og „yinstri,,
framkvæmdir
Dagvistunarmál barna í höfuðborginni voru ofarlega á
loforðalistanum, sem talsmenn „vinstri" flokkanna héldu
að borgarbúum fyrir borgarstjórnarkosningarnar. Þau stóðu
við hlið fyrirheitanna um samningana í gildi, sem svikin vóru
á fyrstu fundum hins nýja borgarstjórnarmeirihluta. Nú eru
horfur á að fyrirheitin um dagvistunarmál verði afgreidd með
svipuðum hætti, aðeins enn grófari, því hægja á verulega á
þeim framkvæmdahraða í byggingu dagvistunarstofnana,
sem sjálfstæðismenn höfðu tekið ákvörðun um og hafið fyrir
kosningar.
Þrjár dagvistunarstofnanir voru í byggingu, er gengið var
til kosninga í borginni, og vóru raunar vel á veg komnar.
Unnið var að þeim samkvæmt áætlun, sem gerði ráð fyrir því
að nýtt dagheimili við Suðurhóla yrði tekið í notkun hinn 1.
október í haust, dagheimilið við Hagamel 1. nóvember og
skóladagheimili við Völvufell um áramót.
Að ákvörðun hins nýja borgarstjórnarmeirihluta, varðandi
samdrátt framkvæmda í borginni, hefur nú verið dregið úr
framkvæmdahraða við þessar byggingar, þannig að
dagheimilið við Suðurhóla verður ekki tilbúið fyrr en í
endaðan marzmánuð á næsta ári, dagheimilið við Hagamel í
febrúar og skóladagheimilið við Völvufell 15. marz 1979.
Þegar þessar ákvarðanir lágu fyrir reyndu fulltrúar hins nýja
meirihluta í félagsmálaráði borgarinnar að skella skuldinni á
borgarverkfræðing í bókun, sem þeir gerðu á fundi í ráðinu.
Það var lágkúra en ekki reisn í slíkri hegðan. Fulltrúar
Sjálfstæðisflokksins í ráðinu drógu hinsvegar fram í bókun
fyrirmæli meirihluta borgarráðs til embættismanna um að
draga úr framkvæmdum, sem sýndu Ijóslega, að hér vóru
embættismenn að fara að beinum fyrirmælum hins nýja
meirihluta.
Adda Bára Sigfúsdóttir borgarfulltrúi viðurkennir og í
forsíðuviðtali í Þjóðviljanum sl. miðvikudag að þessu sé þann
veg farið, sem sjálfstæðismenn í félagsmálaráði héldu fram.
Þjóðviljinn segir orðrétt: „Adda Bára sagði að það væri
misskilningur að borgarverkfræðingur væri ábyrgur fyrir
framkvæmd við niðurskurðinn og teldi hún að það væri mjög
miður að borgarráð skyldi biðja borgarverkfræðing að semja
við verktaka um frestun á framkvæmdum...“ Þessi
viðurkenning stangast gjörsamlega á við bókun fulltrúa
meirihlutans í félagsmálaráði.
Adda Bára segir enn: „Mér finnst mjög slæmt hvernig þetta
mál hefur farið og ég vona að unnt verði að finna leiðir til að
halda áætlun (sjálfstæðismanna — innsk. Mbl.) varðandi
dagheimilið við Suðurhóla, þótt borgarverkfræðingur sé nú í
samræmi við óskir borgarráðs búinn að semja við verktaka
um frestun framkvæmda. Eg vona að það finnist einhver leið
til að flýta framkvæmdum við Suðurhóla á ný, sagði Adda
Bára að lokurn." Það er reisn yfir þessari frammistöðu, eða
hitt þó heldur, þó afstaða fulltrúa hins nýja meirihluta í
félagsmálaráði sé sýnu verst, að reyna að skella skuldinni af
hægaganginum og framtaksleysinu á embættismann
borgarinnar. Um það efni segir Adda Bára í viðtalinu við
Þjóðviljann: „Borgarráð, sem skipað er þeim Sigurjóni
Péturssyni, Kristjáni Benediktssyni og Björgvin Guðmunds-
syni fjallaði síðan um málið og fór fram á það við
borgarverkfræðing að hann gerði breytingar á verksamning-
um við verktaka í þessum framkvæmdum (þ.e. við byggingu
dagvistunarstofnana — innsk. Mbl.) í samræmi við þetta ...“
— Um fjárframlög til dagvistunarmála segir hún: „í
dýrtíðinni þýðir þetta (þ.e. óbreytt fjárframlög) að ekki er
hægt að standa við þær áætlanir, sem gerðar höfðu verið“,
hvað þá að gera betur, eins og hinn nýi meirihluti hafði heitið.
Hér er hinum nýja borgarstjórnarmeirihluta rétt lýst í
gjörðum eða aðgerðaleysi hans sjálfs, í þýðingarmiklum
málaflokki, sem fögur fyrirheit höfðu verið gefin um í
kosningabaráttunni. Aðeins tveir mánuðir eru liðnir frá
kosningum. En í hverju málinu eftir annað kemur fram, hvert
regindjúp er milli orða og gerða þeirra manna, sem nú skipa
meirihluta borgarstjórnar. Loforðarunan, sem gekk frá
þessum mönnum fyrir kosningar, reynist hrein blekking eftir
kosningar. Það er hægt verulega á þeim byggingarfram-
æmdum dagvistunarstofnana, sem sjálfstæðismenn höfðu
rundið af stað. Loforðin um enn meiri framkvæmdir eru
gufuð upp í dæmigerðu framtaksleysi manna, sem hafa lagt
meiri stund á orðagjálfur en framkvæmdir.
Nemar í arkitektúr mæla
hús í PAPEY og HEYDAL
Arkitektaskólarnir í Árós-
um og Kaupmannahöfn hafa
um árabil boðið nemendum
sínum upp á námsferðir
innan Danmerkur, til Norð-
urlanda og reyndar um
allan heim, þar sem rann-
sökuð er byggingarhefð,
byggingarsaga og byggðar-
þróun. Uppmælingar, þ.e.
mælingar og teikningar af
einstöku byggingum, götu-
myndum eða jafnvel þorp-
um, er liður í þessum ferð-
um. Ferðirnar voru í upp-
hafi styrktar af skólunum
þannig að nemendum var
gert kleift að taka þátt í
þeim. Styrkir skólanna hafa
sifellt minnkað og eru nú
nánast engir.
Fyrsta ferðin til íslands var
farin 1970 og síðan hafa alls átta
leiðangrar verið gerðir út hingað.
Þátttakendur hafa verið af mörgu
þjóðerni, danskir, norskir, fær-
eyskir, franskir, hollenskir og
islenzkir. Hlutfall íslendinga með-
al þátttakenda hefur aukist með
hverju ári og nú í sumar voru þeir
í meirihluta. Tilgangur þessara
ferða er fyrst og fremst skráning
menningarverðmæta með ná-
kvæmum teikningum, ljósmyndum
og annarri gagnasöfnun, t.d. um
eigendur og notkun húsa. Rann-
sóknir þessar hér á landi hafa
fyrst og fremst beinst að torfbæj-
um, útihúsum og kirkjum. Síðustu
tvö árin hafa rannsóknirnar þó
beinst að timburhúsum. Árangur
þessara ferða er þannig fólginn í
teikningum og ljósmyndum, sem
geymdar eru í frumriti í fyrr-
nefndum skólum. Teikningarnar
hafa flestar verið afhentar Þjóð-
minjasafni í afriti, enda ávallt
haft samand við Þjóðminjavörð og
nú á seinni árum Húsafriðunar-
nefnd um verkefnaval.
Árangur þessara ferða er einnig
að finna í þremur bókum sem
KIRKJAN í HEYDAL. — Hún var byggð árið 1876 en
verður flutt til Norðfjarðar á næsta ári.
gefnar hafa verið út og í kvikmynd
um íslenzka torfbæinn, sem er
unnin í samráði við Statens
Filmcentral og Danmarks Radio.
Myndin verður væntanlega frum-
sýnd nú í haust.
I sumar var ferðinni heitið í
Papey, Heydalakirkju og að Teig-
arhorni. Voru þessi verkefni valin
í samráði við Safnastofnun Aust-
urlands. Safnastofnunin sótti um
styrk til Þjóðhátíðarsjóðs til
verksins og var hann veittur.
Menntamálaráðuneytið veitti
einnig styrk til fararinnar eins og
það hefur nær alltaf gert. For-
stöðumaður Safnastofnunarinnar
er Hjörleifur Guttormsson og
greiddi hann fyrir hópnum svo og
heimamenn allir að svo miklu leyti
sem þeim var unnt. Hópurinn sem
mældi Heydalakirkju fékk að búa
hjá prestshjónunum Kristni
Hóseasyni og Önnu Þorsteinsdótt-
ur en Papeyjar-hópurinn fékk inni
hjá systkinunum Sigríði og Gúst-
avi Gíslasyni í Papey.
Þess má geta að í ár er það í
fyrsta skipti sem þátttakendur
þurfa ekki að leggja í beinan
kostnað vegna fararinnar. Árang-
ur ferðarinnar í ár var að
Heydalakirkja og bæjarhúsin i
Papey voru mæld upp en ákveðið
var að láta Teigarhorn bíða til
seinni tíma. Hluti teikninganna
ásamt ljósmyndum eru nú til sýnis
í Árbæjarsafni og verður svo út
ágústmánuð. Jafnframt er til sölu
bókin Öræfi II en hún er sú bók
sem gefin var út í ár og hefur að
geyma niðurstöður ferðar sem
farin var 1974 um Suðausturland.
Næsta ár er áformað að aðstoða
við flutning Heydalakirkju til
Norðfjarðar, mæla afstöðu hús-
anna í Papey og útihús og mæla og
teikna húsið að Teigarhorni.
Stefán Thors, Baldur Andrésson, Guðmundur Gunnarsson og Sveinn ívarsson kynntu
starf nemanna á fundi með blaðamönnum í gær.
Ur leiðara The New York Times:
Ef einn heimildarmaður verð-
ur gefinn upp þá er voðinn vís
„ÉG fer í fangelsi fyrir það, sem ég tel að þjóni hagsmunum
almennings, fyrir það, sem ég tel að þjóni hagsmunum
minnar stéttar,“ sagði M.A. Farber blaðamaður The New
York Times sl. föstudag, þegar hann var á leið í
Hackensackfangelsið á New Jersey, þar sem honum hefur
verið gert að sitja inni um óákveðinn tíma.
Forsga málsins er sú, að Farber
skrifaði á sínum tíma um 13
dularfull dauðsföll, sem áttu sér
stað á sjöunda áratugnum á
sjúkrahúsi í Oradell í New Jersey.
Rannsóknir hans á dauðsföllum
þessum á árinu 1975 og skrif hans
leiddu til þess, að Mario E.
Jascalevoch læknir var ákærður
fyrir morð á þremur þessara
sjúklinga og er mál hans nú fyrir
dómstólunum. Lögfræðingar
iæknisins hafa gert þá kröfu að
Farber gefi uppi hjá hverjum og
hvernig hann aflaði heimilda
sinna um málið og hefur dómari
málsins einnig gert kröfu til þess
hann fái að kynna sér skjöl
Farbers, án þess að þau komi fyrir
augu annarra.
F’arber og New York Times, sem
er gert að greiða 5 þúsund dollara í
dagsektir þar til að lætur af hendi
trúnaðarskjöl sín um málið, neita
með öllu að verða við þessum
kröfum og bera fyrir sig m.a.
ákvæði stjórnarskrár um prent-
frelsi og ákvæði laga um vernd
fjölmiðla til þess að þeir geti
þjónað sínu hlutverki.
í leiðara The New York Times á
sunnudag segir m.a., að ef mál-
staður Farbers og blaðsins verði

M.A.Farber
léttvægur fundinn af dómstólun-
um, verði það mikið áfall fyrir
fjölmiðla með tilliti til fréttaöfl-
unar og að fangelsun Farbers ein
út af fyrir sig sé alvarlegt brot
gegn prentfrelsisákvæðum stjórn-
arskrárinnar. Farber og The
Times telji að hlutverki blaða og
annarra fjölmiðla verði ekki þjón-
að á þann hátt sem samfélaginu sé
mikilsverðast ef dómstólar ne.vði
það fram, að nöfn heimildarmanna
upplýsinga og frétta og efni
trúnaðarskjala verði gefið upp.
Ákvæði laga um prentfrelsi nái
jafnt til upplýsingaöflunar sem
prentunar frétta. Ef einn
heimildarmaður blaðsins verði
gefinn upp veki það ugg annarra
um að nafni þeirra verði ekki leynt
þannig að þeir hætti þess vegna að
láta í té upplýsingar. Það sé
verjandi ! dómsmáli sem krefjist
upplýsinganna og dómari málsins
telji það hroka af hálfu blaðsins að
hann fái ekki aðgang að skjölum
þess um málið.
Það séu til menn sem telji að nú
sé dagblað enn á ný að „hefja sig
yfir lögin“, þ.e. að krefjast rétt-
inda sem aðrir fái ekki notið, og er
þá vitnað til orða Douglas dómara
þegar hann sagði, að fjölmiðlar
njóti sérstakrar verndar lögum
samkvæmt til þess að þeir geti
fullnægt þörf almennings á að
öðlast vitneskju um atburði sem
eiga sér stað. í lokin segir, áð
málstaður Farbers sé þess virði að
fyrir honum sé barist.
Úrskurðurinn um fangelsisvist
Farbers verður kærður á æðri
dómstig, en úrslit Jascale-
voch-málsins verða ekki Ijós fyrr
en með haustinu.
Otti við
yfirvofandi átök helzta
ástæðan fyrir
frumkvæði Carters
Með því að bjóða Anwar
el-Sadat Egyptalandsfor-
seta og Menachem Begin,
forsætisráðherra Israels, til
fundar við sig í Bandaríkjunum
í næsta mánuði hefur Carter
forseti tekið af skarið með
óvenjulegum hætti til að koma
friðarumleitunum á skrið eftir
aðgerðarleysi þeirra sjö mán-
aða, sem liðnir eru, síðan upp úr
viðræðum slitnaði. Til eru þeir,
sem telja þetta frumkvæði
Carters misráðið og bera jafnvel
vott um fífldirfsku, en sú skoðun
er ríkjandi að þrátt fyrir
áhættuna, sem óhjákvæmilega
sé samfara slíkum fundi, beri
þessi ákvörðun forsetans vott
um kjark og eindrægni, og verði
honum til álitsauka jafnt innan-
lands sem utan.
Hugmyndin um fund Begins
og Sadats í Bandaríkjunum er
engan veginn riý af nálinni. Allt
frá því að upp úr viðræðum
stjórna ísraels og Egyptalands
slitnaði í janúarmánuði síðast-
liðnum hafa ráðgjafar Carters
rætt um möguleika á slíkum
fundi. Hingað til hefur ekki þótt
þorandi að efna til hans, þar
sem öll sund mundu lokast yrði
hann árangurslaus og afleiðing-
in yrði sú að útséð væri um
friðarsamninga í Miðaustur-
löndum i náinni framtíð. En
hvers vegna velur Carter þessa
leið einmitt nú og hvað veldur
því að Bandaríkjastjórn gerist
fullgildur aðili að friðar-
viðræðunum?
Ótti viö ný átök
Stjórnin í Washington hefur
af því sívaxandi áhyggjur, að til
nýrra ótíðinda dragi í Miðaust-
urlöndum ef ekki komist skriður
á friðarsamninga alveg á næst-
unni. Að undanförnu hefur
Sadat hvað eftir annað minnt á
þá staðreynd, að í október verði
útrunnir samningar Egypta og
ísraelsmanna frá 1975 um
gæzlusveitir Sameinuðu þjóð-
anna á Sínaí-skaga, og líti hann
svo á að hlutverki þeirra ljúki
þar með. Við þetta bætist að
Egyptar hafa aukið mjög víg-
búnað sinn á undanförnum
mánuðum, og enda þótt þeir láti
í veðri vaka að þessi viðbúnaður
standi í sambandi við hinn leiða
nágranna í vestri, Gaddafhi
Líbýu-höfðingja, komast æ fleiri
á þá skoðun, að hin raunveru-
lega ástæða sé sú, að Egyptar
hyggist ráðast til atlögu á
Sínaískaga innan fárra mánaða.
Slík þróun mála er ekki talin til
marks um það, að Sadat sé
orðinn leiður á því að þrefa um
frið við Begin og finnist tími til
kominn að sýna honum í tvo
heimana, heldur miklu fremur
að Sadat sé orðinn mjög
aðþrengdur og eigi í vök að
verjast gagnvart öðrum
Arabaleiðtogum. Þannig sé víg-
búnaðurinn aðferð hans til að
árétta við ísraelsstjórn og
Bandaríkin að málið sé komið í
eindaga, um leið og hann reyni
að friða Arabaríkin.
Erfiðleikar Sadats
Leiðtogar Arabaríkjanna
hafa að undanförnu beitt Sadat
sívaxandi þrýstingi með kröfum
um að hann hætti að undir-
strika sjálfstæði Egypta og lýsi
því yfir að friðarumleitanir án
samstöðu Arabaríkjanna hafi
reynzt árangurslausar. Víst er
um það að Sadat á erfitt
uppdráttar gagnvart
Arabaríkjunum og getur til
lengdar ekki einangrað sig frá
þeim.
Einkum eru það Saudi-
Arabar, sem beita Egypta
slíkum þrýstingi en Egyptar,
sem eiga við gífurlega efnahags-
örðugleika að etja, eru mjög
háðir efnahagsaðstoð þessa
auðuga og volduga olíuríkis.
Aðstoðin frá Saudi-Arabíu
nemur nú jafngiidi eins
milljarðs bandaríkjadala á ári,
og með þessa fjármuni að
bakhjarli brýna Saudi-Arabar
Sadat óspart til þess að láta
óraunhæfa friðardrauma ekki
standa í vegi fyrir því að unnt
verði að treysta samstöðu
Arabaríkjanna.
Þessi afstaða Saudi-Araba á
ekki sízt rætur sínar að rekja til
þeirrar þróunar, sem sífellt
hefur orðið ljósari eftir því sem
á líður. Vonir manna um friðar-
samninga hafa farið þverrandi,
ekki sízt á undanförnum vikum
þegar aukin harka hefur verið
að færast í orðahnippingar milli
Sadats og Begins. Þess er
skemmzt að minnast, að Sadat
lýsti því yfir um mánaðamótin
síðustu, að ekki þyrfti að nefna
CARTER
það að setzt yrði að samninga-
borðinu á ný nema ísraelsstjórn
lýsti því yfir að hún væri
reiðubúin að láta af hendi
Gaza-svæðið og vesturbakka
Jórdanar. Svar ísraelsmanna
við þessari kröfu hefur verið á
þá lund, að til greina komi að
semja um takmarkaða sjáifs-
stjórn Palestínuaraba á þessum
svæðum til fimm ára, en að
fenginni reynslu mætti síðan
ræða um fullt sjálfstæði. Telja
verður líklegt að nú hafi Sadat
og Begin sætzt á einhvers konar
málamiðlun í þessu sambandi,
en öll efnisatriði í sambandi við
fyrirhugaðar viðræður hafa far-
ið mjög leynt og er ólíklegt að
þau verði rædd opinberlega áður
en fundurinn í Camp David
hefst hinn 5. september.
Ekkí búizt við
beinum tillögum
frá Carter
Þótt Bandaríkjastjórn gerist
nú beinn aðili að friðarviðræð-
um Egypta og Israelsmanna í
stað þess að vera í málamiðlara-
hlutverki eins og verið hefur, er
ekki búizt við því að Carter
forseti leggi fullmótaðar til-
lögur um lausn málsins fyrir þá
Sadat og Begin er þeir koma til
fundarins vestra. Mikil áherzla
er lögð á undirbúning fundarins,
en forsetinn er sagður leggja
megináherzlu á að höfða til
stjórnvizku þeirrar, sem hann
telji bæði Sadat og Begin búa
yfir, og láta þá sjálfa ráða
ferðinni í viðræðunum. Þrátt
fyrir kokhreysti beggja og yfir-
lýsingar um að enn hafi ekkert
gerzt sem breyti afstöðu þeirra
til samninga, fer ekki á milli
mála að fundurinn hefði aldrei
komizt á umræðustig nema
báðir hefðu sýnt vilja til að
slaka á kröfum sínum.
Svo mikið er í húfi fyrir hvern
þeirra þriggja þjóðarleiðtoga,
sem eigast munu lög við í Camp
David, að enginn hefði léð máls
á viðræðum ef ávinningur væri
ekki í sjónmáli. Af hálfu allra
aðila hefur verið varað við of
mikilli bjartsýni um að endan-
legir friðarsamningar takist á
fundinum, og verður að ætla að
það sé raunhæft mat en ekki
aðeins orðagjálfur, til þess
ætlað að slá varnagla og draga
úr álitshnekki ef illa fer. _Á.R.