Morgunblaðið - 24.08.1978, Blaðsíða 13

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 24. ÁGÚST 1978
Rætt við Arnþór Garðarsson dýrafræðing
„Forvitnin knýr
fólk áfram við
r annsóknarstörf ’
Eins og áður hefur komið fram
í fréttum Morgunblaðsins fengu
þeir Arnþór Garðarsson og Gísli
M. Gíslason, dýrafræðingar, eiiin-
ar milljónar króna styrk úr
Vísindasjóði í ár til framhalds-
rannsókna á lífsferlum, fram-
leiðslu og fæðukeðjum botndýra í
Laxá, Suður-Þingeyjarsýslu.
Er blaðamenn Morgunblaðsins
leituðu uppi þá félaga, kom í ljós
að Gísli var við rannsóknarstörf
við Laxá, en Arnþór tókum við tali
í rannsóknarstofunni að Grensás-
vegi 12.
— Hvenær hófust þessar rann-
sóknir?
„Við byrjuðum á þessum rann-
sóknum í fyrra, því þá fengum við
fyrst styrk til þeirra, en athuganir
við Laxá hófust árið 1971. Þær
voru kostaðar af iðnaðarráðuneyt-
inu, en voru undir stjórn Péturs
Jónassonar og snerust fyrst og
fremst um Mývatn, en nokkrar
rannsóknir voru gerðar á botn-
dýralífi og uppeldisskilyrðum lax-
fiska í ánni,“ sagði Arnþór.
„Við byrjuðum svo með rann-
sóknir hjá Líffræðistofnun Há-
skólans árið 1975 og beindust þær
fyrstu tvö árin aðallega að anda-
stofninum við Mývatn og Laxá og
þar í kring. Þá kom í ljós að
sveiflur voru á milli ára á
stærðum ýmissa andastofna og
voru þær í sumum tilfellum
verulega miklar. Það kom þó í ljós
að smádýralíf við Laxá virtist mun
stöðugra milli ára en við Mývatn,
en afskaplega lítið var vitað um
lífið í ánni, og þá á ég fyrst og
fremst við botndýralífið, sem eru
aðallega lirfur skordýra, einkum
bitmýs."
„Rannsóknirnar beindust því
fyrst og fremst að því að rannsaka
lífsferla og svokallaða framleiðslu,
en í því felst hvað botndýrin auka
mikið kyn sitt í ánni og hvað
verður um þau.“
— Hvernig fara rannsóknirn-
ar fram?
„Við erum á staðnum og tökum
sýni. I fyrra fórum við að nota
sérstaklega smíðaðar gildrur til að
veiða flugur. Þetta er afar fljót-
virk aðferð til að ná því sem er á
staðnum, því þessar gildrur eru
nokkurn veginn sjálfvirkar. Við
notum líka annars konar gildrur í
ánni sjálfri, en það eru nokkurs
konar búr.“
„Svona rannsóknarstarf er ákaf-
lega seinlegt að vinna og lætur
nærri að það sé um tíu tíma
innivinna við hvern klukkutíma,
sem menn eyða í gagnasöfnun.
Þetta starf er því alls ekki búið,
þótt tekin hafi verið sýni í tvö
sumur, því eftir er að rannsaka
sýnin og mæla á ýmsan veg. Gísli
sá aðallega um að rannsaka
bitmýið, en einnig fengum við góða
aðstoð frá Erlendi Jónssyni líf-
fræðingi, en hann hefur sérhæft
sig í rykmýstegundum."
— Hafið þið fengið einhverjar
niðurstöður?
„Já, við vitum nú að efst í ánni
eru tveir kynstofnar lirfa, sem
fljúga upp á ári hverju. Sá fyrri
1 flýgur upp í byrjun júní og verpir
eggjum fljótlega eftir það. Þær
lirfur vaxa síðan mjög hratt og
fljúga upp í ágúst og verpa
fljótlega, en sú kynslóð flýgur svo
upp í júní á næsta ári. Það tekur
því tíu mánuði fyrir fyrri kynslóð-
ina að vaxa, en ekki nema tvo
mánuði fyrir þá seinni. Neðar í
ánni er sennilega ekki nema ein
kynslóð og er hún miklu seinni til.
Aðalástæðan fyrir því er sennilega
sú, að þar er minna fæðuframboð,"
sagði Arnþór.
— Hvers vegna völduð þið
Laxá til að rannsaka?
„Laxá er nánast einstæð í
veröldinni, en hún gefur mun
meira af sér en aðrar ár á svipaðri
breiddargráðu, og má segja að hún
sé ein besta silungsveiðiá í heimin-
um. Það væri þó mjög fróðlegt að
gera aðra svipaða rannsókn á
einhverri venjulegri á á íslandi til
samanburðar, auk þess sem það
hefði líka mjög hagnýtt gildi.“
„Það eru tiltölulega fáar ár á
íslandi hliðstæðar Laxá, en hún er
lindá sem á upptök sín í stöðu-
vatni. Slíkar ár gefa mest af sér
hér, en þær eru líka mun hentugti
til að virkja, þar sem rennsli
þeirra er jafnt allt árið. Laxá
hefur lítið verið spillt ennþá, en af
stærstu lindám er Brúará ein eftir,
hinar hafa allar verið virkjaðar,
eins og til dæmis Sogið, Þórisós og
Elliðaár."
— Eru einhverjar fleiri rann-
sóknir í gangi við Laxá?
„Já, þetta er aðeins hluti af
rannsókn, sem tengist ýmsum
öðrum hlutum, er Líffræðistofn-
unin er að vinna við á þessu svæði.
Á svæðinu hafa miklar atferlis-
rannsóknir verið gerðar á straum-
önd og húsönd, en húsönd er
hvergi annars staðar til í Evrópu.
Einnig er unnið að því að kort-
leggja ána, til þess að fá heildaryf-
irlit yfir hana, en hún er um 60
kílómetra löng. Það starf felst
einkum í því að kanna botngerð og
straumhraða, en auk þess gróður
og dýralíf. Kortlagning af ánni
sem vistkerfi er styrkt af Þjóðhá-
tíðarsjóði í ár, og er gert ráð fyrir
því að útivinnu við það verk ljúki
í september næstkomandi, en
innivinnan við kortlagninguna er
minni en við nákvæmar mælingar,
og er vonast til að henni verði
lokið nú í vetur. Þetta verk tengist
þó nokkuð við ýmsar mælingar,
sem ekki verður lokið við fyrr en
næsta vor.“
— Er ekki mikil vinna sem
liggur á bak við slíkar rannsókn-
ir?
„Jú, það má segja það. Rann-
sóknir prófessora við Háskólann
eru '/2 starf, en hinn helmingurinn
er kennsla og stjórn. Einnig er ég
formaður stjórnar rannsóknar-
stöðvar við Mývatn, þannig að ég
kem talsvert mikið nálægt rann-
sóknarstörfum. Stjórn rannsókn-
arstöðvarinnar við Mývatn ber að
láta stunda rannsóknir á þessu
svæði, til að hægt sé að halda
Mývatni og Laxá í sem bestu
ástandi. Nauðsynlegt er að hafa
mjög góðar lýsingar til taks um
þetta svæði, en þær fást ekki nema
á löngum tíma,“ sagði Arnþór.
— Er þetta skemmtilegt starf?
„Já, að mínu mati. Útivinnan er
sérstaklega skemmtileg, og held ég
að fólk geri þetta aðallega vegna
áriægjunnar og forvitnin knýr það
áfram. Sagt er að þrjár helstu
hvatir vísindamannsins séu for-
vitni, metnaður og ágirnd, en í
raun held ég að það sé þó fyrst og
fremst forvitniir og metorðagirnd-
in sem toga í menn. Fjárhagslega
er það þó ekki arðvænlegt að vera
við rannsóknarstörf hér á íslandi,
sérstaklega ef ekki er litið á
rannsóknina sem hagnýta. Við
slíkar rannsóknir gefst okkur
tækifæri til að þjálfa nýja menn
til rannsóknarstarfa við íslenskar
aðstæður, en slíkt var ekki hægt
áður, og voru það þá aðallegá
erlendir aðilar, sem stunduðu
rannsóknarstörf á íslandi," sagði
Arnþór að lokum.
A.K.
MYNDJXMÖT
\9l9
scV>'

Nú bjóðum við nýjan glæsilegan luxusbíl... MAZDA LEGATO.
Þessi nýi bill er rúmbetri og stærri en fyrri gerðir af MAZDA.
MAZDA LEGATO er með 2000cc vél, 5 gíra gírkassa sem þýðir minni bensín-
eyðslu og mjúkri gormf jöðrun á öllum hjólum. 2 gerðir verða
fáanlegar: 4 dyra Sedan og 4 dyra hardtop. Báðar gerðirnar
eru búnar meiri aukabúnaði en jafnvel rándýrar luxusbifreiðar
af öðrum gerðum.
Standard búnaður í Mazda Legato sedan:
5 gíra gírkassi - litað gler - hituð afturrúða - útvarpsloftnet byggt
inn í framrúðu - 3 hraða rúðuþurrkur - útispeglar - barnaöryggis -
læsingar á hurðum - sportfelgur með krómhring _ 4 halogen framljós
og rúðusprautur á framljósum - rafmagnslæsing á farangursgeymslu
rafmagnslæsing á bensínloki - stillanlegir höfuðpúðar - hitablástur á
hliðarrúður- stokkur á milli framsæta - læst og upplýst hanskahólf
upplýst farangursgeymsla - klukka í mælaborði.
BÍLABORG HF
og þar að auki í Mazda Legato 4 dyra hardtop:
f jarstýrðir útispeglar - vökvastýri - rafknúnar
rúður - snúningshraðamælir - tölvuklukka í
mælaborði - sjálfskipting.
SMIDSHÖFDA 23 símar: 812 64 og 812 99