Morgunblaðið - 02.09.1978, Blaðsíða 10

1 0 MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 2. SEPTEMBER 1978
„Fyrir mér er ísland fyrst
og fremst land bókarinnar ”
Rætt við norska skáldið Jul Haganes
í ágústmánuði síðast liðnum dvaldi hér á landi
norska skáldið Jul Haganes. Blm. Morgunblaðsins
ræddi 'vtö hann skömmu áður en hann hélt utan að
nýju.
„Kent“ og
„Johnny“
— „Ek kom hinnail fyrir tólf
árum, on var |)á okki noma í
viku, on síðan [)á hof ófí haldið
fíóóu samhandi við ýmsa íslond-
infía. Nú í ár hlaut ók svo styrk
frá Norska rifhöfundasamband-
inu til Islandsdvalar, on sam-
handið voitir árlofja ferðastyrki
til hvors hinna fýorðurland-
iinna."
„Tilfíanfíurinn moð forð minni
or einkum sá að fá tækifæri til
að hittii islenzk Ijóðskáld Ofj
kynnast íslonzku þjóðlífi dálítið.
Kfí hof lorifíi haft mikinn áhuffa
á íslenzkum Ijóðskáldum ok
íslonzku máli, Ejr tel að við
Norðmonn Kotum lært mikið af
,\kkur á sviði málverndar. Það
or mjöjí athyfilisvert hvernif;
Islendinfjar [)ýða nær öll erlend
orð, on hleypa ekki alls kvns
útlenzku inn í málið, eins of; við
Kerum því rniður í Noref;i. Þar
or [)að meira að sefya orðið
alf;enf;t að fólk skíri börn sín
erlondum nöfnum, eins ok Kent
OK Johnny ok þess háttar. Þetta
virðist sem betur fer ekki
tíökast hér. Hór sér maður enn
og heyrir hin f;ömlu norrænu
nöfn.“
„Ek kem frá fjallahéraði í
Noref;i, sem heitir Valdres of;
|);ir or töluö mállýzka. Það or
skommtiloKt að sjá hve mörf;
orð í íslenzkunni eru svipuð
orðum að heiman. Það eru ýmis
íslenzk orð sem Valdres-búi
myndi skilja á auf;abraf;ði, enda
þótt aðrir Norðmenn ættu sumir
hverjir uftftlausí í vandræðum
moð þau.“
„Því miður kann éj; okki
íslenzku, on óf; hof ont;u að síður
Kaman af að hlusta á íslenzku
t.d. í útvarpi of; sjónvarpi. Það
or eins oj; að hlusta á tónlist.
Það or einmitt þessi tónlist í
íslonzkum ljóðuni sem hefur svo
mikið að segja, — raunar í
öllum ftóðum ljóðum að mínu
viti, þessi tónlist hverfur nær
alltaf í þýðinftum ok éf; er því
miður háður þeim, þej;ar íslenzk
Ijóð eru annars vef;ar.“
Mikils virði að
fá ljoð mín þýdd
á þetta mál
— „Ivar Orj;land hefur þýtt
nokkuð af íslenzkum ljóðum of;
skrifað skýrinf;ar með. Þannig
kynntist ég íslenzkum skáldskap
fyrst. Ég met.ísland og Isjend-
inj;a. - rrrritTfe TII Jæmis
vjjgna þess.að hér búa aðeins 220
þús. sálir og þær eiga þessa
ljóðlist, sem er jafn fjölbreytt og
merkileg og ljóðlist milljóna-
þjóða. Það er ekki sízt þetta sem
dregur mig hingað. Ég vil sjá
með eigin augum hvaða samfé-
lag það er sem fóstrar þessar
bókmenntir. Eitt hið fyrsta sem
ég heyrði um Islendinga var það
að þeir mætu bækur og hið
skrifaða orð mjög mikils. Þetta
hef ég nú sannreynt. Það er mér
mikils virði sem ljóðskáldi að fá
ljóð eftir mig þýdd á þetta mál,
íslenzkuna. Nokkur ljóða minna
hafa raunar verið þýdd á
íslenzku, t.d. af Guðmundi
Daníelssyni og Matthíasi Jo-
hannesen.“
„Eg hef nú skrifað greinar um
norska höfunda f.vrir Lesbók
Morgunblaðsins, sem Guðmund-
ur þýðir og hefur samstarf
okkar verið einkar blómlegt. Ég
hef dvalið á heimili hans á
Selfossi og rætt mikið við hann,,
ennfremur fór ég til Akureyrar
og hitti Kristján frá Djúpalæk
og heimsótti hús Davíðs Stef-
ánssonar. Það var eftirminnileg
ferð.“
„Það er sorglegt hve lítið af
íslenzkum skáldskap er til í
norskum þýðingum, þar eð
áhugi á íslenzkum bókmenntum
er töluverður í Noregi. Það ætti
að þýða verk eftir t.d. Stein
Steinarr, Stephan G. Stephans-
son og ekki sízt Gunnar
Gunnarsson. Ég er einmitt að
lesa mjög góða bók eftir hann.á
dönsku núna, Sælir eru einfald-
ir. Þegar ég kem heim, mun ég
skrifa bréf til Den Norska
Bokklubben og fara þess á leit
viö forráðamenn hans að þeir
gefi út bækur eftir íslenzka
höfunda, eins og Gunnar
Gunnarsson.“
„Þeir íslenzkir höfundar sem
verk hafa verið þýdd eftir, á
norsku, eru aðallega Laxness og
svo Ólafur Jóhann Sigurðsson.
Auk þeirra eru til tvær bækur
eftir Guðmund Daníelsson og
eitthvað af ljóðum Jóns úr Vör
og svo náttúrulega bækur
Kristmanns Guðmundssonar, en
það er reyndar talsvert síðan
þær hafa komið út í nýjum
útgáfum."
AÖ vera blaða-
maður og skáld
— „Ég hef unnið við blaða-
“tnérifisku t tuttugu og eitt ár og
er nú svæðisstjóri dagblaðsins
Samhold/Velgeren. Það hefur
sína kosti og galla að vera
blaðamaður og skáld. Gallinn er
t.d. sá að maður notar meiri
hlutann af tíma sínum og vinnu
til blaðamennsku, en kostur er
það aftur á móti að maður
kynnist mörgu fólki í gegnum
starfið og öðlast mikilvæg sam-
bönd. Fyrir nokkru vann ég
reyndar erfiðisvinnu í eitt ár til
að hvíla taugarnar. Það var
dýrmæt re.vnsla, en maður var
full þreyttur til að skrifa meðan
á því stóð. Það er í senn kostur
og ókostur við blaðamennskuna
hvað maður skrifar mikið. Mað-
ur öðlast mikla æfingu í að
skrifa, en mann langar líka ekki
endilega til að halda áfram að
skrifa þegar maður kemur heim
að kvöldi.“
„Það hafa komið út eftir mig
sjö ljóðabækur, hin fyrsta árið
1965 og hin síðasta nú'í ár. Ég
hef ekki enn skrifað neitt ljóð
hér á Islándi, en nokkur eru að
gerjast í höfðinu á mér. Ég hef
lesið mikið og talað við fólk. Það
veitir manni mikið.“
„Ég hef skoðað bókabúðir og
heimsótt bókaútgáfur hér, og ég
verð að segja að ég er hrifinn af
því hve hér eru góðar bækur á
boðstólnum, bæði í verzlunum
og hjá útgáfunum, en það kemur
mér ekki á óvart, því fyrir mér
er ísland fyrst og fremst land
bókarinnar.“
- SIB
„Neyðarskýli SVFÍ
verulega misriotuð”
Rætt vió Jósep Vernharðsson, er
hefur eftirlit með skýlum SVFÍ
á Hornströndum
Slysavarnafélag Islands hefur á
undanförnum árum unniö að því
að setja upp skýli víðs vegar uni
landið og eru skýlin ætluð til
hjálpar nauðstöddu fólki. Það eru
þó margir, sem eitthvað virðast
hafa misskilið tilgang Slysavarna-
félagsins með þessum skýlum, því
stoðugt færist það í vöxt að fólk
ieggur upp í skemmtiferðir um
óbyggðir landsins, og hefur fyrir-
l’ram ákveðið að notfæra sér
aðstööuna í neyðarskýlunum.
Skýlin, sem ætluð eru nauðstöddu
fólki, eru því í auknum mæli farin
að verða aðsetur skemmtiferða-
manna.
Jósej) Vernharðsson frá Hnífs-
dal vinnur sem rafvirki á ísafirði,
en auk þess hefur hann þann
starfa að hafa yfirumsjón með
skýlum Slysavarnafélags íslands
vestur á Hornströndum. Slysa-
varnafélag Islands skipaði Jósep í
j)etta starf stíðastliðið vor, en að
sögn. Jóseps hefur hann starfað við
þetta mun lengur sem
áhugamaður. I viðtali við Morgun-
blaðið sagði Jósep að síðastliðið
haust hefði hann farið í skýlin á
Ilornströndum og gengið frá
búnaði þeirra og talsföðvum fyrir
veturinn.
„Aðkoman í flestum skýlunum
\ar góð en oft kemur þó fyrir að
skýlin verði fyrir barðinu á fólki,
sem gengur illa um. Til dæmis var
aðkoman í skýlunum í Fljótavík
og á Búðum í Hlöðuvík heldur
hryggileg. í Fljótavík virtust engin
áhöld vera eftir og öll matföng
voru horfin. Mjög illa hafði verið
gengið um skýlið og var þar mikið
drasl og óhreinindi. í Hlöðuvík var
aðkoman þanttfgafreWstó var óii.CT
og lá úti.á hlaði. Þegar inn kom
var fatnaður allur á gólfi og
bekkjum rennandi blautur og er
slíkt ekkert einsdæmi, en sem
betUr fer ekki mjög algengt."
„I hverju skýli eru höfð
nauðsynleg matföng, fjórir svefn-
pokar og alfat-naður fyrir fjóra.
Ennfremur sjúkrakassi, gashellur
og gaskútur og eldstó. Talstöð í í
öllum skýlum,“ sagði Jósep.
„I vor var farið í könnunarleið-
angur í skýlin, og var þá allt
óbreytt frá því.farið var síðast um
haustið. Slysavarnamenn frá Isa-
firði, Hnífsdal, Bolungarvík,
Suðureyri, Súðavík og úr Inndjúpi
fóru síðan í.sumar í ferð til þess
að snyrta og mála skýlin. Starfið
er [)annig ski]>ulagt að skýlunum
er skipt á milli deilda Slysavarna-
félagsins á ísafirði, Hnífsdal og í
Bolungarvík og þegar þarf að fara
í eftirlitsferðir, eða til að sjá um
viðhald, þá er leitað til formanna
viðkomandi skýlanefnda í deiidun-
um og sjá þeir þá um- að útvega
fólk í þessar ferðir. Öll vinna er
sjálfboðaliðavinna og gengur mjög
misjafnlega að fá fólk í vinnu og
er í rauninni aldrei vitað, fyrr en
lagt er af stað, hversu margir fara
með í hvert skipti.“
— I hverju er þitt starf aðallega
fólgið?
„Mér ber að sjá um að birgðir
séu nægar í skýlunum og að þau
séu í því ástandi sem þau best geta
verið. Starfið sjálft er ólaunað
sjálfboðastarf, og má segja að
þetta sé einskonar köllun hjá mér
að vera í þessu, en birgðirnar fæ
ég sendar að sunnan. Mér líkar
ákaflega vel í þessu starfi því ég
hef mjög gaman af því að ferðast,
sérstaklega um þessa staði.“
„Við vitum að ásókn ferðafólks
hefur verið gífurleg í skýlin
undanfarin sumur, og ferða-
mannastraumurinn á Horn-
strandirnar eykst stöðugt ár frá
ári. Margir hafa jafnvel dvalist
þarna í fleiri daga.
Fólk virðist halda að skýlin séu
opin almenningi en það er mikill
misskilningur, því skýlin eru í eigu
Slysavarnafélags íslands og eru
ætluð blau-tum og hröktum mönn-
um í ne.vðartilfellum. Til þess að
reyna að koma fólki í skilning um
þetta settum við upp miða í öll
skýlin, þar sem það er brýnt fyrir
fólki, að óheimilt sé að nota búnað
skýlanna nema í neyðartilfellum
og ekki sé ætlast til að fólk noti
skýlin sem dvalarstaði á ferða-
lögum. Þetta virðist þó vera
misskilið af mörgum og má sem
dæmi nefna að í ágúst s.I. kom ég
að skýlinu á Sæbóli og var þar
fyrir þýskur kvikmyndatökumað-
ur. Hafði hann lagt undir sig
skýlið að svo miklu leyti að ekki
var hægt að þverfóta þar fyrir alls
konar kvikmyndatökuútbúnaði og
öðru slíku, en eins og áður segir er
tilgangurinn með skýlunuriU-Jtft
veita hröktu fóLki- +rjátp og
pvt~að koma frá sér
l)oðum.“
„Ásókn ferðafólks hefur einkum
verið mikil í talstöðvarnar og hafa
þær verið notaðar til að kalla eftir
alls kyns þjónustu, t.d. bátsferðum
og ýmsum útbúnaði, sem gleymst
hefur eða vantar. Ég vil að fólk
geri sér grein fyrir því að tal-
stöðvarnar á aðeins að nota í
neyðartilfellum, t.d. ef fólki seink-
ar ’í bæinn, þannig að komið væri
í veg fyrir óþarfa leit, einnig ef
kalla þarf eftir aðstoð vegna
óhappa eða veikinda. Fólk er
eindregið beðið um að Iáta vita, ef
það þarf að nota birgðir skýlanna,
þannig að þau séu ekki tóm, þegar
á þarf að halda.“
— Hafa skýlin bjargað manns-
lífurn?
„Já, það tel ég alveg tvímæla-
laust, því fyrir hefur komið að fólk
hefur virkilega þurft að nota
neyðarkostinn. Skýlið í Fljótavík
bjargaðí að minnsta kosti þremur
mannslífum þegar bjarndýrið var
skotið hér um árið. Dýrið var
komið alveg upp að mönnunum og
áttu þeir fótum sínum fjör að
launa og gátu þeir á síðustu
stundu forðað sér inn í skýlið.
FJinnig hafa komið upp veikindi
hjá ferðafólki, þannig að nauðsyn-
lega héfur þurft að ná í lækni og
þá hefur það komið sér vel að hafa
talstöð í skýlunum."
— Teluröu að það þurfi að gera
einhverjar ráðstafanir vegna
ferðamannastraumsins á Horn-
strandir?
„Já, því að á undanförnum árum
hefur ferðamannastraumurinn
aukist alveg gífurlega á Horn-
strandir og þá hefur sóknin í þau
hús, sem þarna eru, aukist að
sama skapi. Ég held að á Horn-
ströndum þyrfti helst að vera
vörður, sem leiðbeint gæti fólki
um þessa staði, því þeir eru mjög
illir yfirferðar fyrir ókunnugt fólk
og eru þar bara gamlir gönguslóð-
ar, sem auðvelt er að villast á, því
vörðum er ekki haldið við.“
„í þessu sambandi vil ég fá að
beina þeim tilmælum til fAlí"7’ ae,a
?>crar ”i skýlum Slysa-
varnafélagsins, að það skilji við
skýlin í sama ásigkomulagi og það
helst kysi að koma að þeim. Flinnig
vil ég koma á framfæri þakklæti
til þeirra manna, sem hafa á
einhvern hátt aðstoðað við þetta
starf.“
Er við flettum gestabók, sem
Jósep hafði meðferðis úr einu
skýlanna, sem hann hefur umsjón
með, rákumst við á margar
kynlegar frásagnir. Það var aug-
ljóst á öllu að margir litu fyrst og
fremst á þessi skýli, sem dvalar-
staði fyrir ferðamenn og margar
voru lýsingarnar af alls kyns
veislum og gleðskap sem haldinn
hafði verið í skýlunum, sem eins
og áður segir eru ætluð nauð-
stöddu fólki.
Gott dæmi um það hversu
hlutverk slysavarnafélagsskýl-
anna er misskilið af almenningi,
eru eftirfarandi skrif „fjögurra
manna ferðaflokks að sunnan“ í
gestabókina:
„Slysavarnafélagi íslands þökk-
um við fyrir allar gistingarnar í
skálum félagsins og stuðla þessir
skálar að því að unnt er að fara
í svona leiðangra. Hins vegar hefði
okkur þótt þægilegra að eiga
frjálsan aðgang að matföngum
skálanna og gera svo grein fyrir
því er við komum suður. Við sjáum
þó vandkvæðin á slíku í fram-
kvæmd og 'erum því ekkert að
kvarta."
Fólk virðist ekkert vera feimið
við að skrifa slíkar frásagnir, sem
þó augljóslega brjóta gersamlega í
bága við yfirlýstan tilgang skýl-
anna. A.K.