Morgunblaðið - 02.09.1978, Blaðsíða 13

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 2. SEPTEMBER 1978
13
limirnir og á ég við þátt Matthíasar
Bjarnasonar heilbrigðisráðherra. Ég
óska honum til hamingju með
árangurinn. Fyrrnefndir aðilar hafa
stutt SAA með ráðum og dáðum í að
flytja Freeport-prógrammið heim. í
dag virðist takmarkið í sjónmáli og
er það ekki síst óeigingjörnu fram-
lagi Freeport-sjúkrahússins að
þakka, þar sem þeir hafa lagt, af
mörkum alla sína kunnáttu og tilboð
um >að mennta allt starfsfólk SÁÁ.
Margir kunna að hugsa, að allt of
mikið sé dekrað við alkahólista. Ég
vísa þessu á bug. Samvinna og
skilningur almennings hefur svipt
sjúkdóminn fordómum og feluleikn-
um er að ljúka. Hin ógnvekjandi en
sönn tala alkahólista mun innan
tíðar koma í ljós og þeir sem enn
leynast í ystu myrkrum geta verið
fullvissir um að opnir armar bíða
þeirra. Það er liðin tíð að alkahólist-
ar þurfi að drekka sig á einhvern
ímyndaðart botn smánar og lítils-
virðingar til að vera umhyggju
verðir. Almenningur hefur lyft
botninum upp til þeirra.
Lokaorð
Ég persónulega er ánægður með
svarið við spurningu erlenda frétta-
mannsins. Ég geri mér grein fyrir að
þessi atburðarás hefði hvergi getað
gerst nema á íslandi. Sagan er aö
endurtaka sig. Við tókumst á við
holdsveiki og berklaveiki með sam-
eiginlegu átaki og árangurinn er
fyrirmynd um allan heim. Islenska
þjóðin virðist ætla að taka alka-
hólisma sömu tökum. Við SÁÁ menn
og konur gerum okkur fyllilega ljóst
að við höfum ekki leikið neitt
hetjuhlutverk. Við höfum aðeins eins
og fjarstýrðar leikbrúður gert okkar
bezta til að framkvæma vilja og
óskir almennings. Án hugheillrar
aðstoðar hans vorum við livorki fugl
né fiskur. Vera má, að einhver
framangreind persónuleg skoðun
mín henti ekki öllum. í dag eru þær
sannfæring mín er það skal tekið
fram aö komi annað og betra í ljós,
áskil ég mér rétt til að skipta um
skoðun. Ég hef grun um áð mér hafi
getað orðið sú skissa á að gleyma
einhverjum mikilsverðum þætti eða
persónu, sem ekki er ósennilegt í svo
mikilfenglegri atburðarás. Ef svo er
biðst ég afsökunar.
Með þökk til ykkar allra fyrir að
\iera til.
afstaða, sem Karvel hefur sýnt þar
— með því að hafna skæruhernaði,
ólöglegum verkföllum og út-
flutningsbanni. sem grefur undan
sjálfstæði þjóðarinnar — bendi til
þess, að þar fari maður gjör-
sneiddur viti og dómgreind?
Karvel hefur fullkominn rétt til
þess að fara sínar eigin leiðir í
pólitík, það er hans mál en ekki
mitt eða doktorsins, á meðan hann
fer þær leiðir sem löglegar eru.
Ég mun nú ekki fjölyrða frekar
um grein skólastjóra Verzlunar-
skólans, en vil lýsa því yfir að ég
tel, að hann ætti nú senn að láta
af starfi, sakir „aldurs". Árásir
hans á góða og gegna Vestfirðinga,
og viðleitni hans til að draga þá
niður í svaöið og lítilsvirða þá í
augum J)jóðarinnar, eru til
skammar. Ég hélt að menntahroki,
hafi hann einhvern tíma verið til
staðar, væri horfinn úr dr. Jóni, en
slíkur löstur er meðal þeirra
verstu sem þekkist.
Ég vil svo að lokum lýsa því yfir,
að mér fellur það miður að þurfa
að gera athugasemdir og mótmæla
grein manns, sem ég hefi aldrei
séð eða rætt við. Reyndar hefi ég
oft heyrt hans getið, og hér áður
fyrr hélt ég að dr. Jón Gíslason
væri hinn mætasti maður.
Magnús Reynir Guðmundsson
bæjarritari á ísafirði.
Oskar Jóhannsson:
Stefnan fannst og
stýrið bundið fast
(fyrir áratugum)
Mikla athygli hefur vakið,
skýrsla verðlagsstjóra um óeðli-
lega hátt innkaupsverð varnings,
sem fluttur er til landsins.
Islenskum kaupsýslumönnum
kemur hún þó ekki á óvart, því
samtök þeirra hafa margsinnis
reynt að benda stjórnvöldum á að
verölagsiöggjöfin virkar þveröfugt
á við það, sem reynt hefur verið að
telja fólki trú um að hún geri.
Þau hafa bent á að innflytjend-
um er beinlínis refsað fyrir að
gera hagkvæm innkaup erlendis,
því þá fá þeir minna í sinn hlut.
Þau hafa bent á, að vegna
óeðlilega lágrar álagningar hafa
innflytjendur „spilað á kerfið"
með umboðslaunagreiðslum og
með því náð um 30% hærri
álagningu en reglur segja til um.
Þau hafa bent á, að með frjálsri
sámkeppni njóti sá viðskiptanna,
sem bjóði bestu vöruna á lægsta
verði, og það tryggi neytendum
bestu kjörin.
Skýrsla verðlagsstjóra fjallar
aðeins um innflutning og koma
manni þá fyrst í hug heildsalarnir.
völdum og verkalýðsforystunni
ákveðið hvaða vörutegundir fá-
tæka fólkið í landinu átti að borða.
Vöruflokkur þessi kallaðist
nauðsynjavörur eða „vísitöluvör-
ur". Ef tækist að halda verði
þeirra í skefjum, þyrfti verkamað-
urinn ekki að fá hærra kaup, og
þar með yrði verðbólgunni haldið
niðri.
Vörur sem ekki tilheyrðu vísi-
töluflokkum nefndist einu nafni
„lúxusvörur" og voru þar á meöal
grænar baunir í dósum, kornflög-
ur, niðursoðnir ávextir, tómatsósa,
sveskjur, rúsínur og kex.
Þær voru eingöngu ætlaðar ríka
fólkinu og gerði því minna til þótt
þær hækkuðu í verði.
í þeim tilgangi aö halda niðri
verði á vísitöluvörunum og þar
með launum og dýrtíð, ákváðu
verðlagsyfirvöld að verzlunin fengi
aöeins greiddan um það bil helm-
ing kostnaöar af sölu vísitöluvör-
unnar.
Hins vegar átti hún að fá
skaðann bættan með hagnaði af
sölu lúxusvörunnar.
Óskar Jóhannsson
Nú er svo komið að fjöldi
fyrirtækja, m.a. bankar og önnur
ríkisfyrirtæki, starfrækja mat-
vörudreifingu í stórum stíl, auk
mötuneytanna fyrir starfsfólk og
kunningja þess, á kostnað fyrir-
tækjanna sjálfra. Söluskattur er
aðeins greiddur af heildsöluverði
Jón Jónsson verkamaður (í
þjóðfélagsþegnaflokki nr. 2) greið-
ir hluta af söluskatti og hluta af
öðru verði matvörunnar sem fjöl-
skyida Jóns Jónssonar ríkisstarfs-
manns (í flokki nr. 1) borðar
heima hjá sér, auk matarins, sem
hann borðar sjálfur nær ókeypis á
vinnustað.
Hér sjáum við eitt dæmi um hve
þetta furðulega kerfi getur virkað
öfugt. Það átti að tryggja aö
verkamaðurinn fengi „fá-
tæka-fólks“-matinn sinn á sem
lægstu verði, en í staðinn er hann
látinn greiða niður „lúsuxmatinn“
fyrir ríkisstarfsmanninn.
Ég er ekki að álasa ríkisstarfs-
manninum fyrir að nota sína
aðstöðu til að afla sér ódýrrar
matvöru, það rnundu eflaust flestir
gera í hans sporum. Hins vegar er
ég að reyna að sýna fram á í hvað
ógöngur þetta kerfi er komið.“
Þrátt fyrir stóraukna neyzlu
hinnar svonefndu lúxusvöru (sem
enginn kallar því nafni í dag)
hefur hlutfallsleg sala hennar
minnkað í hverfisverzlpnunum
vegna undirboða stórmarkaðanna
o.fl., og jafnframt hefur álagning
vísitöluvörunnar náð skemur, til
að standa undir meðaldreifingar-
kostnaði.
Sjá mynd nr. II.
Ég vil hvetja verðlagsstjóra til
að halda áfram rannsókn sinni, og
fá til liðs við sig neytendasamtök-
in, launþega, samvinnumenn og
kaupsýslumenn, til að gera heild-
arúttekt á áhrifum vísitölukerfis-
ins á kaupgjald og verðlag í
landinu á síðustu áratugum.
Að sjálfsögðu þarf verðlagning
landbúnaðarvara að fylgja þar
En hvað um stærsta innflytj-
andann, S.Í.S., sem þrátt fyrir
aðild að stórinnkaupum samvinnu-
sambanda hinna norðurlandanna,
eigin skipastól o.fl. sem ætti að
auka hagkvæmni, en virðist þó
ekki bjóða ódýrari vörur en
heildsalarnir?
Þó mörgum spurningum sé enn
ósvarað, ber að fagna þessu
framtaki verðlagsstjóra, og vona
að hér sé aðeins um að ræða
upphaf að heildarrannsókn á þeim
áhrifum, sem löngu úrelt verðlags-
kerfi hefur haft, ekki eingöngu á
innflutning og heildverzlun, en þó
ennfremur smásöluverzlun með
nauðsynjavörur.
Í grein, sem ég skrifaði i
Morgunblaðið þann 6. desember
s.l., gerði ég m.a. að umtalsefni þá
þýðingarmiklu þjónustu, sem mat-
vöruverzlanir í íbúðarhverfum
borgarinnar inna af hendi, og þá
örðugleika, sem rekstur þeirra á
við að stríða í dag.
Ég sýndi fram á að orsakirnar
eiga að langmestu leyti rót sína að
rekja til ósamræmis í álagningar-
reglum á matvörur.
Verzluninni er jafnan ætlað
minnst fyrir að selja þær vörur,
senr dýrastar eru í dreifingu, svo
sem vegna reksturs frysti- og
kælitækja, vigtunar og pökkunar.
Ilins vegar er henni ætluð
óþarflega há greiðsla fyrir að
selja aðrar vörur sem auðveldast-
ar eru í meðförum og varla þarf
hillur undir.
Ástæðan fyrir þessum undar-
legu reglum er sú, að fyrir
mörgum áratugum var, af stjórn-
á sölu vísitöluvörunnar. „lúxus"-vörunnar nægir ekki til að bæta upp
tapið á víitöluvörunni. Með samræmi í álagn-
ingu mundi jafnvægi nást. án heildar verð-
ha'kkunar. og hverfisverzlunin haldið áfram að
. gegna hlutverki sínu.
I áðurnefndri grein segir m.a.:
Þegar svo mikið ósamræmi varð
á álagningu, var eðlilegt, að fólk
reyndi að fá „lúxus“-vörur á lægra
verði en kaupmaðurinn bauð.
Á fjölmennum vinnustöðum
voru stofnuð pöntunarfélög, sem
lögðu í fyrstu aðaláherzlu á að
útvega þessar vörutegundir.
og tapar ríkið þar með söluskatti
af smásöluálagningunni, sem nem-
ur tugum milljóna árlega.
Rikisstarfsmaðurinn kaupir
kartöflurnar og mjólkina hjá
kaupmanninum, en „lúxusvöruna"
fær hann miklu ódýrari í Seðla-
bankanum eða pöntunarfélagi
lögreglunnar, svo dæmi séu nefnd.
meö, þótt hún tilheyri ekki em-
bætti hans.
Þegar þær upplýsingar lægju
fyri'r má telja víst að þeir
verkaiýðsleiðtogar og stjórnmála-
menn, sem hingað til hafa ekki
þorað að ráðast gegn vísitölukerf-
inu. rnyndu enn síður þora að
mæla því bót eftir það.
Dregið á
þriðjudag
I lappdrætti WSSfis--79