Morgunblaðið - 03.09.1978, Side 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 3. SEPTEMBER 1978
Útgefandi Hf. Árvakur, Reykjavík.
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Ritstjórnarfulltrúi Þorbjörn Guömundsson.
Fréttastjóri Björn Jóhannsson.
Auglýsingastjóri Baldvin Jónsson
Ritstjórn og afgreiðsla Aðalstræti 6, sími 10100.
Auglýsingar Aðalstræti 6, sími 22480.
Askriftargjald 2000.00 kr. é mánuði innanlands.
1 lausasölu 100 kr. eintakið.
ekki orðið við kröfum laun-
þegasamtakanna um samn-
ingana í gildi. Þetta er
auðvitað alveg rétt hjá
BSRB. Jafnframt hefur
BSRB lýst því yfir, að það
sé tilbúið til að falla frá
umsömdum grunnkaups-
hækkunum á næsta ári, ef
vinstri stjórnin sé tilbúin
til þess að rýmka verkfalls-
rétt opinberra starfs-
manna. Þetta þýðir, að
BSRB vill verzla með
launakjör opinberra starfs-
manna við vinstri stjórnina
jafn brýn og fyrr, því þótt
ríkisvaldið hafi nú tvívegis
hopað um skref frá kaup-
ránslögunum í febrúar,
stendur það meginatriði
samt óbreytt, að seilzt er
inn á svið hins frjálsa
samningsréttar og eigi að-
eins kauplagi heldur og
gerð og innihaldi kjara-
samninga raskað með
þvingunarlöggjöf. Launa-
málaráð BHM lýsir ábyrgð
á hendur þeim umboðs-
mönnum launþega, jafnt
hinum faglegu sem póli-
Samningamir taka ekki gildi
Vinstri stjórnin hefur
lýst því yfir, að hún
muni verða við kröfu
verkalýðsfélaganna um að
setja samningana frá júní
1977 í gildi og er sú
yfirlýsing grundvöllur að
því, að Alþýðusamband
Islands hefur samþykkt að
leggja til, að kjarasamn-
ingar verði framlengdir í
eitt ár án þess, að um
grunnkaupshækkanir verði
að ræða. Morgunblaðið
fagnar því, að Alþýðusam-
bandið hefur tekið þá af-
stöðu, að ekki sé almennt
talað tilefni til grunn-
kaupshækkana, þótt aug-
ljóst sé, að einstök félög
telji, að sér aðstæður ríki í
kjaramálum þeirra sem
taka verði tillit til. Hins
vegar er ástæða til að
benda á, að það er alrangt,
að vinstri stjórnin hyggist
setja „samningana í gildi".
Þvert á móti hyggst vinstri
stjórnin halda áfram vísi-
töluskerðingu, sem verka-
lýðshreyfingin kallar
„kauprán".
Morgunblaðið er ekki eitt
um þá skoðun, að því fari
fjarri, að vinstri stjórn
hyggist verða við kröfunni
um að setja samningana í
gildi. Stjórn BSRB hefur
lýst því yfir, að með því að
setja sérstakt vísitöluþak á
laun hafi vinstri stjórnin
og er það mál út af fyrir
sig.
En stjórn BSRB er ekki
ein um þá skoðun, að
Alþýðuflokkur og Alþýðu-
bandalag hafi svikið gefin
loforð um að setja samn-
ingana í gildi. í yfirlýsingu,
sem launamálaráð BHM
sendi frá sér í fyrradag,
segir m.a. „Hinn 7. maí sl.
kröfðust launþegar þess
enn að kaupránslögin yrðu
afnumin og kjarasamning-
arnir tækju gildi. Nú í
byrjun septembermánaðar
eru boðuð ný kaupránslög
og krafan er því enn sem
fyrr: Kjarasamningana í
gildi. Krafa þessi er enn
tísku umboðsmönnum, sem
nú standa að því að glopra
niður þeim sigri launþega-
hreyfingarinnar í landinu,
sem nú var innan
seilingar... En nú er að
reyna að bjarga því, sem
bjargað verður. Baráttan
gegn lögþvingunum og fyr-
ir friðhelgi kjarasamninga
verður að halda áfram."
Svo mörg eru þau orð.
Niðurstaðan er sú, að bæði
Bandalag starfsmanna rík-
is og bæja og launamálaráð
Bandalags háskólamanna
lýsa því yfir, að vinstri
stjórnin með Alþýðuflokk
og Alþýðubandalag innan-
borðs hafi ekki staðið við
loforðin um samningana í
gildi. Forystumenn þessara
samtaka eru að því leyti
heiðarlegri en forystumenn
ASÍ og Verkamannasam-
bandsins, að þeir segja
þetta hispurslaust en gera
ekki tilraun til þess að
blekkja meðlimi samtak-
anna eins og þeir Guð-
mundur J. Guðmundsson
og Snorri Jónsson.
Kjarni málsins er sá, að
stefna vinstri stjórnarinn-
ar í kjaramálum byggist á
því í fyrsta lagi að setja
samningana ekki í gildi, og í
öðru lagi á því að telja fólki
trú um, að samningarnir
verði settir í gildi. Samn-
ingarnir frá júní 1977
munu ekki taka gildi held-
ur verður vísitalan skert
áfram undir vinstri stjórn
eins og gert var með febrú-
arlögunum og bráðabirgða-
lögunum. Eini munurinn er
sá, að vísitöluþakið verður
sett ofar, sem þýðir að
fleiri fá fullar vísitölubæt-
ur greiddar en jafnframt
að launamunurinn eykst.
Sú þverstæða er því komin
upp, að flokkarnir, sem
telja sig helztu málsvara
láglaunafólks, berjast fyrir
því að auka launamuninn í
landinu. En „kaupránið"
heldur áfram, svo notuð séu
orð verkalýðsforingjanna.
Að þessu sinni eru það hins
vegar Alþýðubandalag og
Alþýðuflokkur, sem standa
fyrir því.
f Reykjaví kurbréf
*►♦♦♦♦♦♦♦♦♦< Laugardagur 2. september ♦♦♦♦♦♦♦<
Stjórnir
eru lífseigar
Við upphaf þessarar vinstri
stjórnar eins og hinnar síðustu
heyrast spádómar um, að stjórn-
inni verði ekki langra lífdaga
auðið. Þessi vantrú á langlífi
hinnar nýju vinstri stjórnar bygg-
ist bæði á reynslu manna af
tveimur fyrri vinstri stjórnum og
þeirri hörðu andstöðu, sem ber-
sýnileg er innan Alþýðuflokks og
Alþýðubandalags gegn aðild þess-
ara flokka að stjórninni. En menn
skyldu muna, að ríkisstjórnir eru
býsna lífseigar, þegar á herðir og
það þarf töluvert til að rjúfa
samstarf flokka um ríkisstjórn,
eftir að það er einu sinni komið á.
Jafnvel meðan viðræður um
stjórnarmyndun standa yfir er í
mörgum tilvikum erfitt fyrir
stjórnmálaflokka að hætta aðild
að þeim, þótt þeir gjarnan vilji. Þá
er spurningin um það, hvernig
hægt er að rjúfa viðræðurnar á
þann veg, að það styrki pólitíska
stöðu þess flokks, sem það gerir.
Líklega hefur meirihluti þing-
flokks Alþýðuflokksins viljað kom-
ast út úr viðræðum þeim um
myndun vinstri stjórnar, sem að
lokum leiddu til samkomulags,
vegna þess að þeir töldu, að
niðurstaðan yrði Alþýðuflokknum
ekki tii framdráttar. En um leið og
Alþýðuflokkurinn hafði samþykkt
að setjast við samningaborðið með
þeim Lúðvík Jósepssyni og Ólafi
Jóhannessyni var hann ekki leng-
ur sjálfs sín herra.
Þetta á þó miklu fremur við um
I stjórnarsamstarf. Um leið og
Isamkomulag hefur tekizt um
stjórnarmyndun og ríkisstjórn
hefur tekið við völdum, verður það
sameiginlegt hagsmunamál þeirra
manna, sem sitja í kringum
ríkisstjórnarborðið, að halda
henni saman. Þeir hagsmunir eru
svo sterkir, að það þarf mikið til,
að samstarfið rofni. Og jafnvel
þótt einhverjir þeirra vilji rjúfa er
ekki endilega auðvelt fyrir þá að
finna pólitískar forsendur fyrir
því.
Þettá skyldu menn hafa í huga,
þegar rætt er um það hvort vinstri
stjórnin verður langlíf eða
skammlíf. Um það verður engu
spáð hér. En það er ekki einfalt
mál að koma ríkisstjórnum saman
og þær flosna heldur ekki svo
auðveldlega upp.
„Valtinkollar"
koma í ljós
Þessi vinstri stjórn er að því
leyti ólík tveimur hinum fyrri, að
hún hefur ekkert landhelgismál til
að sameinast um. Meðan baráttan
fyrir útfærslu í 12 mílur 1958 stóð
yfir og í 50 mílur 1972—1973,
sameinuðust aðildarflokkar þeirra
ríkisstjórna um þá baráttu og hún
skyggði á allt annað. Landhelgis-
málið átti því verulegan þátt í að
halda þeim ríkisstjórnum saman.
Yfirlýst stefna þeirra ríkisstjórna
um brottför varnárliðsins átti líka
mikinn þátt í að halda Alþýðu-
bandalaginu innan þeirra meðan
þeir alþýðubandalagsmenn höfðu
von um að koma því stefnumáli
fram, sérstaklega veturinn 1974.
Nú er ekkert landhelgismál, sem
sameinar hina nýju vinstri stjórn
og vonin um brottför varnarliðsins
mun heldur ekki halda í Alþýðu-
bandalagið vegna þess, að það er
yfirlýst stefna þessarar vinstri
stjórnar að varnarliðið skuli vera.
Og þá er komið að þeim punkti,
sem kannski á eftir að verða hvað
örlagaríkastur fyrir þessa vinstri
stjórn en það er andstaðan gegn
henni innan Alþýðubandalagsins.
A flokksstjórnarfundi þess var
stjórnarþátttaka Alþýðubanda-
lagsins samþykkt með yfirgnæf-
andi meirihluta atkvæða. En
líklega gefur sá atkvæðamunur
ekki rétta mynd af styrkleika
síjórnarandstöðunnar í Alþýðu-
bandalaginu. Hún byggist fyrst og
fremst á óánægju svonefndra
herstöðvaandstæðinga með það, að
Alþýðubandalagið skuli fórna því
baráttumáli fyrir ráðherrastóla.
Brottför varnarliðsins er djúp-
stætt tilfinningamál fyrir mjög
stóran hóp manna í Alþýðubanda-
laginu. Sannleikurinn er sá, að
Alþýðubandalagið hefur hlotið
kjörfylgi frá stórum hópi kjós-
enda, sem ekki hafa í sjálfu sér
sósíalískar lífsskoðanir,. en geta
ekki þolað dvöl erlends herliðs í
landinu af tilfinningalegum
ástæðum. Alþýðubandalagið hefur
verið eini raunverulegi vettvang-
urinn í stjórnmálabaráttunni, sem
þetta fólk hefur fundið, þar sem
þessar tilfinningar þess hafa getað
fengið útrás. En Alþýðubandalagið
hefur verið að breytast frá því að
vera andstöðuflokkur og til þess að
verða flokkur, sem sækist eftir
völdum og er tilbúinn til þess að
fórna býsna miklu af baráttumál-
um sinum til þess að ná þeim
völdum. Innan Alþýðubandalags-
ins er að koma fram ný kynslóð
forystumanna, sem metur völdin
meira en baráttuna fyrir vissum
grundvallarhugsjónum. Það er
álitamál, hvort stór hópur fylgj-
enda Alþýðubandalagsins er til-
finningalega undir það búinn að
kyngja þessari breytingu og það er
álitamál, hvort hinni nýju forystu-
sveit tekst að fá herstöðvaand-
stæðinga í hópi alþýðubandalags-
manna til þess að sætta sig við
stjórnaraðild, sem ekki felur í sér
brottför varnarliðsins og þá
hversu lengi.
Það er eftirtektarvert, að a.m.k.
tveir þingmenn Alþýðubandalags-
ins hafa bersýnilega verið andvígir
aðild flokks síns að þessari ríkis-
stjórn, þ.e. Kjartan Ólafsson,
varaformaður flokksins og Svava
Jakobsdóttir. Þau voru í miklum
minnihluta þingflokksins en ekki
er ólíklegt, að sjónarmið þeirra
eigi mun meira fylgi að fagna
innan flokksins sem slíks. Það á
eftir að koma í ljós, hversu sterk
þessi stjórnarandstaða innan
Alþýðubandalagsins verður og það
á líka eftir að koma í ljós hvort
hætta er á því fyrir þá alþýðu-
bandalagsmenn, að flokkur þeirra
klofni, þegar það liggur fyr-
ir, að hluti forystumanna
þeirra er ekki lengur tilbúinn til
þess að láta herstöðvamálið svo-
nefnda þvælast fyrir því, að þeir
fái þau völd, sem þeim finnst þeir
eiga heimtingu á.
Hitt er svo annað mál, að eftir
að það er opinbert, að
verulegur hluti hinnar nýju for-
ystusveitar Alþýðubandalagsins er
búinn að leggja andstöðu við
bandaríska varnarliðið til hliðar
sem höfuðbaráttumál í íslenzkum
stjórnmálum og herstöðvaand-
stæðingar eru orðnir sérstakur
þrýstihópur innan Alþýðubanda-
lagsins, sem ekki er nema tak-
markað tillit tekið til, hefur
auðvitað skapazt alveg nýr grund-
völlur fyrir því, að samstarf geti
tekizt í framtíðinni milli Sjálf-
stæðisflokksins og Alþýðubanda-
lagsins. Frá sjónarmiði sjálf-
stæðismanna hljóta forsendur
fyrir samstarfi við Alþýðubanda-
lagið að vera gjörbreyttar eftir að
forystusveit Alþýðubandalagsins
hefur lagt baráttu gegn banda-
ríska varnarliðinu á hilluna. Að
Ólafur Jóhannesson — hefur v
Alþýðubandalagið og Alþj
flokkinn að „kaupráns“ílokk
Spurningin er sú. hvort hi
getur fundið íleira til að láta
éta ofan í sig, en andstöðu
varnarliðið. „Kaupránið“
hann sjálfan.
Benedikt Grönds
í utanríkisrá
varð honum
samningum um
þesu leyti hafa „valtinkollarnir" í
Alþýðubandalaginu, eins og Árni
Björnsson nefndi þá fyrr i sumar
og nú er komið í ljós hverjir eru,
markað viss tímamót. í forystu
fyrir „valtinkollunum" eru þeir
Hjörleifur Guttormsson, Svavar
Gestsson, Ragnar Arnalds og
Ólafur Ragnar Grímsson og eru