Morgunblaðið - 03.09.1978, Page 27

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 3. SEPTEMBER 1978
27
Hjarta
höfuð-
borgar
vió
gluggann
eftirsr. Árelíus Níelsson
Hver borg á sinn kjarna, sinn
hjartastað.
Oft er þessi kjarni nefndur
einu nafni miðbær — miðborg,
„centrum".
Samt er það ööru nær en sá
miðbær sé þar sem skrifstofu-
stjórar, tölvufræðingar og
stjórnendur telja tölfræðilegan
miðdepil.
Þarna ráða allt önnur lögmál,
ósýnileg, andleg, söguleg lögmál.
Vaxin og mótuð út frá lífi, starfi
og minningum. „Miðborgir" —
centrum Lundúna, Oslo, Kaup-
mannahafnar, Stockholms og
jafnvel New York, að ekki sé nú
talað um Aþenu, Rómar og
Parísar, eru því varla svo mikið
sem nálægt miðju sé miðað við
vegalengdir frá útjöðrum og
útborgum.
Það væri þá helzt New york —
Nýja-Jórvík, sem er svo „ný“ að
útreikningar og tölur hefðu
mótað og ráðið þar í upphafi.
Sem betur fer hafa sömu
lögmál ráðið í okkar borg —
Reykjavík, sem þau er mótað
hafa Aþenu, Róm og Jerusalem.
Og við erum meira að segja
svo lánsöm, að eiga okkar
„miðbæ“ við elzta og helgasta
tún og töðuvöll fyrsta bóndans
og landnemans, sem festi hér
byggð og reisti bú til langdvalar.
Austurvöllur. Arnarhóll,
Naust eru tungunnar varðar á
þeim vegi frá upphafi.
Og sé lengra haldið koma til
sögu Aðalstræti, Hafnarstræti
og Austurstræti.
Og í kjarna þessa fyrsta
bústaðar er „kirkjugarðurinn
gamli“ milli Austurvallar og
Tjarnar.
Svo segja má að grafir feðr-
anna séu grunnur „miðborgar"
Reykjavíkur.
Hvernig yrði unnt að flytja
þennan hjartastað, þennan
hjartaslátt inn í Kringlumýri og
upp í Breiðholt, nema rífa upp
helgustu og dýpstu rætur
Reykjavíkur og íslendinga?
Þess vegna verður nútíð og
framtíð að standa vörð um
þennan kjarna svo sem helgi-
dóm sinn.
En samt má þar ekki verða
um innantóman og auðnarlegan
forngrip að ræða.
Þar verður hið forna að
fyllast lífi í anda orðanna fögru:
„Guðsríki — það er líf á jörð
— er líkt og húsfaðir, sem fram
ber nýtt og gamalt úr fjársjóð-
um sínum“.
Og ekki skyldi þar heldur
gleymast orð káldspekingsins,
Einars Benediktssonar:
„Hið gamla, sem var, skal ei
lastað og lítt, en lyft upp í
framför hafið og prýtt".
Hugsuðir, hönnuðir, stjórn-
endur, teiknarar, tæknimenn og
meistarar ættu allir að taka
höndum saman að þessu marki.
Lengi — já, alltof lengi voru
augu og hugir haldin blindu og
hugsunarleysi á þessu sviði.
Nú bendir margt til vöku og
gróandi lífs í anda landverndar
og hollustu við verðmæti, gull og
fjársjóði hins farna og forna.
Hvað skal þá gera?
Hér er sannarlega ekki rúm
né ráðrúm til svars. Til þess
þyrfti heila bók og óteljandi
vinnustundir og hugsanir heilla
andvökunótta. En eitt er víst,
það þarf meira en að mála
framhlið húsa á Bernhöftstorfu
og standa vörð um skúra í
Grjótaþorpi, þótt hvorttveggja
gæti verið gott.
Hér þarf nýrrar og vakandi
stefnu í málefnum og fjárveit-
ingum borgarinnar.
Sú stefna hófst á síðustu
áratugum og efldist til dáða.
En hér má ekki slaka á í einu
né neinu. Hver slökun, töf og bið
getur orsakað glötun ómetan-
legra og óbætanlegra verðmæta.
Hugsið ykkur „Bernhöfts-
torfuna" með Mennjaskólann og
Gimli eins og kóng og drottn-
ingu við Bakarabrekku og
Bankastræti.
Þar verða hin gömlu húsin að
eignast nýtt líf og starf.
Þar ætti að framleiða og selja
vægu verði gómsætustu kökur á
Islandi.
Þar ættu að vera til sýnis
handíðir liðinna alda í höndum
lifandi og starfandi manna og
kyenna líkt og á landbúnaðar-
sýningunni á Selfossi.
Þar mætti koma upp sölum í
sama stíl og húsin, sem fyrir eru
eða innan þeirra veggja, þar
sem fallegu búðirnar með
heimilisiðnaðinn, sem nú eru í
Hafnarstræti og á horninu við
Laufásveg, ættu sitt forrétt-
indasvæði og hásæti.
Þar ætti að vera veitinga-
stofa, með allt það á boðstólum,
sem áður vakti gleði og reisn
gestrisninnar á íslenzku höfuð-
bóli.
Slíkar framkvæmdir ættu að
vera skrautfjöður í stefnu og
störfum borgarstjórna um alla
framtíð.
Menntaskólinn, Hlíðskjálf,
vísindasetur. Gimli einmitt
ferðaskrifstofa af frábærri gerð
og þokka í fullri merkingu
nafnsins síns: Staður sem veitir
hlé frá eldi og eldraunum
ófriðar streitu og ótta og gefur
vonir um gleði og hvíld.
Hótel Borg, sem sökum sögu
sinnar og upphafs síns er fyrst
og æðst allra hótela Reykjavík-
ur og landsins, með fullri
virðingu og vaxandi fyrir þeim
öllum, ætti að fá forréttindi til
margs konar aðstöðu í mat og
drykk og alls konar íslenskra
skemmtikrafta. Þar ætti að gera
gestrisni íslands heimsfræga.
Þar ætti Reykjavíkurborg að
styðja eigendur til starfa, sem
gerðu „Borgina“ eina kunnustu
miðstöð skemmtiiðnaðar og
gestrisni á Norðurlöndum. Og
þótt víðar væri leitað. í anda
þess stórmennis og frægðar-
drengs, sem fyrstur laðaði þar
gesti, Jóhannesar Jósefssonar
glímukappa og íþróttahetju og
Islandsvinar.
Annars er ýmsilegt nú þegar
í „Miðbænum", sem bendir í
rétta átt. Bæði gamalt og nýtt.
Gömlu húsin við Aðalstræti
alla leið frá dögum Skúla
Magnússonar við fæðingu
borgarinnar, og Hressingarskál-
ans við Austurstræti, sem hefur
um nær fjóra áratugi verið einn
þekkilegasti og vinsælasti
áningarstaður gesta, með kaffi
og kræsingar, til Brauðhússins,
sem tengir tvö stræti, Kokk-
hússins við Lækjargötu og
Tómstundahússins á horni
Bankastrætis og Ingólfsstrætis
eru merkar vörður á vegi þess að
gæta Miðbæinn þeirri reisn og
lífi, sem honum ber.
En svó er „Hallærisplanið“
íhugunarefni, sem ekki má
gleymast.
Þar eru ótamdir og óbeizlaðir
kraftar að verki, sem verður að
beizla og færa í réttan farveg.
Fossinn, hverinn, stormur-
inn. meira að segja sólgeislinn
geta verið og verkað sem eyð-
ingaröfl og hafa gert það um
aldir.
En sé þeim beint á réttar
brautir, veita þeir ljós, varma,
kraft, líf og heillir.
Þannig er ekki síður með
óbeizlaða orku æskunnar, hjart-
slátt og þrár unga fólksins.
Þessi orka hefur verið van-
rækt í Reykjavík að ýmsu leyti,
þótt margt hafi verið gjört og
menntasetur reist.
Fáið æskunni, sem öskrar og
hamast á hallærisplani nútím-
ans í borginni verkefni til að
vinna sig þreytta af striti ásamt
bókastreðinu í skólunum. Þá
hljóðna öskrin og orkan eignast
útrás til nota og blessunar.
Sjáið unga fólkið, sem vinnur
í görðum borgarinnar á sumrin,
farsælt, fallegt og fagnandi með
blóm í hverju spori, blik í augum
og bros á vör.
Hjálpið æskunni til að byggja
sér ágæta æskulýðshöll, hera að
skemmta sér. reisa sinn fjöl-
breytta skemmtistað í Grjóta-
þorpi í framtíðarleikhús, dans-
sali og tómstundastofur.
Einu sinni átti ég mér draum
um að kenna fólki að skemmta
sér á frjálsan og fagran hátt.
Það tókst að ýmsu leyti, þótt nú
hafi verið niður rifið.
Þá voru hér samtök, sem hétu
B.Æ.R., Bandalag æskulýðsfé-
laga Reykjavíkur. Þá var og
stofnað samband íslenzkra ung-
templara og æskulýðsfélag
safnaðarins.
En þau fengu aldrei eyri til
starfa. Samt gátu þau margt
gert, aðeins af bjartsýni og
fórnarlund beztu manna.
Hvers vegna ætti ekki sjálf
höfuðborg íslands að eignast og
eiga sín félagsheimili æskunni
til handa eins og sveitirnar?
Þar ætti að velja hina færustu
menn til forystu og kennslu í
hinni erfiðu námsgrein, sem
heitir skemmtanir og gleðimót.
Ekkert skrautblóm yrði glæsi-
legra í „Miðbænum" gamla en sú
stofnun sem gæfi æskunni tæki-
færi til starfs og leikja. Kenndi
þeim, sem þar kæmu að syngja,
dansa og gleðjast örugg og
frjáls, falleg og góð.
Þá kæmi „Heillaplan“ fyrir
„Hallærisplan".
Hjartsláttur höfuðborgar ís-
lands bergmálaði sem gleðisöng-
ur um götur og torg. Megi svo
verða sem fyrst.
Rcykjavík. 18. ágúst 1978.
afmælisdcgi horgarinnar.
EF ÞAÐ ER FRÉTT-
NÆMTÞÁERÞAÐÍ
MORGUNBLAÐINU

AIGLYSINGA-
SÍMINN ER:
22480
A/klæðning er fáanleg í mörgum fallegum litum sem eru inn-
brenndir og þarf aldrei að mála.
A klæðning er seltuvarin og hrindir frá sér óhreinindum.
Fáanlegir eru ýmsir fylgihlutir með A klæðningu sem hefur þurft að
sérsmíða fyrir aðrar klæðningar, auk þess er hún þykkari og þolir
því betur hnjask. A/klæðning hefur sannað yfirburði sína,
og reynst vel í íslenskri veðráttu.
Leitið nánari upplýsinga og kynnist möguleikum A/klæðningar.
Sendið teikningar og við munum reikna út efnisþörf og gera verð-
tilboð yður að kostnaðarlausu.
INNKAUP HE
ÆGISGÖTU 7, REYKJAVÍK - SÍMI 22000 - PÓSTHÓLF 1012.
TELEX 2025 - SÖLUSTJÓRI: HEIMASÍMI 71400.