Morgunblaðið - 07.09.1978, Blaðsíða 25

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR, 7. SEPTEMBER 1978
25
Þórður Jónsson:
Veður-
breyt-
ingar
af
manna
völdum
Á undanförnum árum hafa
áhyggjur af yfirvofandi breyting-
um á veðurfari af völdum mengun-
ar farið vaxandi. Einkum er talið,
að aukið magn koltvísýrings í
andrúmslofti muni leiða til hækk-
unar á hitastigi jarðar. Hitastigs-
hækkun getur síðan haft í för með
sér ófyrirsjáanlegar afleiðingar,
tilfærslu úrkomubelta, bráðnun
jökla, breytingu á sjávarhæð
o.s.frv. Hafa ber í huga, að árlegar
sveiflur í meðalhita eru talsverðar
og jafnframt langtímasveiflur, svo
að erfitt getur reynzt að meta með
vissu áhrif mengunar á hitastig.
Hitastig jarðar ræðst af jafn-
vægi milli útgeislunar hennar og
þeirrar varmageislunar, sem hún
fær frá sólu. Jörðin er miklu
kaldari en sólin, svo að bylgju-
lengd útgeislunar jarðar er að
mestu leyti mun lengri en bylgju-
lengd sýnilegs ljóss. Lofthjúpurinn
getur því verkað sem hálfgegnsær
spegill, er hleypir í gegn um sig
sýnilegu ljósi, en endurkastar til
jarðar varmageislum með lengri
bylgjum en sýnilegt ljós. Koltví-
sýringur er ein þeirra lofttegunda,
er auka á hálfgegnsæi andrúms-
loftsins. Með öðrum orðum: Aukist
magn koltvísýrings í lofti, dregur
ekkert úr þeirri varmageislun frá
sólu, er lendir á yfirborði jarðar,
en útgeislun jarðar minnkar.
Niðurstaðan verður, að yfirborð og
andrúmsloft jarðar hitna.
Um þessar mundir eru 325
hlutar koltvísýrings í hverjum
milljón hlutum lofts (325 ppm).
Koltvísýringur myndast við hvers
kyns bruna á lífrænum efnum, svo
sem kolum, olíu eða timbri, en er
hins vegar nýttur af gróðri til
ljóstillífunar.
Að svo miklu leyti sem vitað er,
stendur stærð gróðurhjúps jarðar
í stað. Á hinn bóginn eykst bruni
kola og olíu sífellt, svo að hlutfall
koltvísýrings í andrúmslofti
hlýtur að aukast. Talið er, að þetta
hlutfall muni verða u.þ.b. 400 ppm
um næstu aldamót verði ekkert að
gert. Frá því að nákvæmar mæl-
ingar hófust á styrk koltvísýrings
í andrúmslofti á sjötta áratug
þessarar aldar hefur hann aukizt
talsvert, þótt hluti umframfram-
leiðslunnar leysist að líkindum
upp í hafinu.
Þótt ljóst sé, að aukning á styrk
koltvísýrings í lofti hafi áhrif til
hækkunar hitastigs, er talsverðum
erfiðleikum bundið að meta,
hversu mikil hitastigshækkun
fylgir gefinni aukningu koltvísýr-
ings. Flestir útreikningar benda
þó til, að aukist styrkur koltvísýr-
ings í lofti í 400 ppm um næstu
aldamót, muni meðalhitastig yfir-
borðs jarðar hækka um eina
gráðu. Verði ekkert lát á notkun
olíu og kola á næstu öld, mun
hitastig jarðar að öllum líkindum
verða hækkað um þrjár gráður frá
núverandi gildi árið 2050. Þess ber
að geta, að hitastigshækkunin
verður mest á heimskautasvæðun-
um, en minnst um miðbaug. Ekki
er vitað hve mikil óvissa fylgir
þessum hitastigsspám, en tæpast
meiri en 50 af hundraði. Margir
vísindamenn eru tregir til að
stunda langtímaspádóma af þessu
tagi, sem óvíst er, hversu vel muni
reynast, en aðrir benda á, að hér
sé um of mikilvægt málefni að
ræða til að vísindamenn geti leyft
sér að sitja hjá undir yfirskyni
ónógrar þekkingar. Hinir sömu
telja, að beita verði öllum tiltæk-
um aðferðum til að spá fyrir um _
rás atburða, því að nú standi
mannkyn frammi fyrir langtíma-
breytingu á loftslagi af eigin
völdum í fyrsta skipti í sögunni.
En hvaða breytingar verða á
veðri samfara hitastigshækkun?
Úrkoma er t.d. ekki síður mikilvæg
en hitastig fyrir alla afkomu
landbúnaðar. Því miður er ákaf-
lega erfitt að spá fyrir um þetta.
Tvennt er þó víst. Munur hitastigs
á heimskautum og miðbaut mun
minnka, og eru því líkur á, að
draga muni úr dýpt lægða og hæða
og þar með úr styrk vinda. Meira
gufar upp af vatni í heitu veðri en
köldu og mun því heildarúrkoma
aukast, þótt við^ vitum ekki,
hvernig hún kemur til með að
dreifast. Tilfærsla úrkomusvæða
yrði eflaust afdrifaríkasta afleið-
ing hitastigshækkunar. Rótgróin
landbúnaðarþjóðfélög kynnu að
hrynja til grunna og unnt yrði að
breyta núverandi eyðimerkur-
svæðum í bleika akra og gróin tún
með lítilli fyrirhöfn. Hvort meira
myndi tapast eða ávinnast fyrir
mannkyn í heild veit enginn.
Ekki skortir þó á, að menn hafi
reynt að setja sér fyrir sjónir,
hvað gæti gerzt í einstökum
löndum. C.F. Cooper, vistfræðing-
ur við Kaliforníuháskóla, telur að
Sovétmönnum muni falla í skaut
ný og blómleg héruð í Síberíu, en
á hinn bóginn muni draga úr
frjósemi og úrkomu í hinum
rótgrónu landbúnaðarhéruðum
Sovétríkjanna. Cooper telur enn-
fremur, að skilyrði til landbúnað-
ar, einkum kornræktar, í Kanada
og á Norðurlöndum muni batna, en
mesta kornframleiðsluþjóð heims,
Bandaríkjamenn, beri skarðan
hlut frá borði vegna minnkandi
úrkomu.
Þjóðir heims hafa ekkert gert til
að draga úr koltvísýringsaukningu
í andrúmslofti, þótt einstöku
verkfræðingar hafi látið sér detta
í hug, • hvernig losna mætti við
hluta koltvísýringsins. Einkum
hefur komið til tals að leysa hann
upp í úthöfnunum. í landbúnaðar-
ráðuneyti Bandaríkjanna virðist
sú skoðun ráða, að ástæðulaust sé
að hafa áhyggjur af yfirvofandi
hitastigshækkun. Mönnum verði
ekki skotaskuld úr að bæta úr því
með tæknibrellum. Vonandi er, að
þessi skoðun sé rétt. Ljóst er hins
vegar, að koltvísýringsaukningin
er líklega flóknasta og viðamesta
mengunarvandamál, sem mann-
kyn stendur frammi fyrir. Nauð-
syn er á rannsóknum og alþjóð-
legri samvinnu í meiri mæli en
hingað til, eigi kylfa að ráða kasti,
og kleift verði að takast á við
koltvísýringsmengunina af ein-
hverri skynsemi.
Folaldakjöt Nautakjöt
Buff ......... 2.530 - kr. pr. kg.
Snitzel ...... 2.350.- kr. pr. kg.
Gúllach ....... 2.380- kr. pr. kg.
Fille, Mörbráö 2.780.- kr. pr. kg.
Saltaö folaldakjöt 780.- kr. pr. kg.
Hakk ........... 890.- kr. pr. kg.
Hakk 3. kg. í pakka
1980- kr. pr. kg.
Opið til kl. 10 föstudaga.
Lokaöá laugardögum
Roast Beaf ................. 3.980 kr. pr. kg.
Snitzel .................... 3.870 kr. pr. kg.
Gullach .................... 3.440 kr. pr. kg.
Fille Mörbráö .............. 4.890 kr. pr. kg.
\
Kópavogsbúar
Komiö og lítiö á okkar
glæsilega kjötboö.

Fille Mörbráö .
4.890 kr. pr. kg.
Hakk 2.290 kr. pr. kg.
Hakk í 5 kg. pk.
leyft verö ;C3H795
okkar verö 10.000 pk.
Grillsteikur meö beini.
Vöróufell
Þverbrekku 8 símar 42040 og 44140.