Morgunblaðið - 10.09.1978, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 10. SEPTEMBER 1978
Eru dagar Somozas
SÍÐUSTU atburðir í Nicaragua sýna glöggt aö Anastasio Somoza forseti
er að missa tökin á stjórn landsins. Aldrei frá Því að Somoza-fjölskyldan
komst til valda á fjórða áratugnum hefur hún átt Það eins mikið á hættu
að verða steypt af stóli og nú. Uppreisn vinstri sinnaöra skæruliða sem
nefna sig Sandinista-Þjóöfrelsishreyfinguna nú fyrir fáum vikum er ekki
eina ógnunin. Skæruliðarnir njóta stuðnings fólks úr öllum stéttum í
Nicaragua og voru hylltir sem Þjóöhetjur eftir 45 klukkustunda umsátur um
forsetahöllina Þar sem nær tvö Þúsund gíslum var haldið.
Anastasio Somoza Debayle er alræmdasti einræöisherra Róm-
önsku-Ameríku og óvinsældir hans eftir Því.
Það er engum vafa undirorpið að hálfgert lénsskipulag er ríkjandi í
Nicaragua. Landið er Þjakað af innanríkiserjum, vinnudeilum, bágum
efnahag, almennri fátækt og pólitísku öngpveiti.
Upphaf
valdaferilsins
Valdaferill Somoza-fjölskyld-
unnar hófst með Anastasio
Somoza García sem varð forseti
landsins árið 1937 til ársins 1956.
Augljóslega hefur hann ætlað
embættinu að ganga í erfðir og
sendi son sinn Anastasio af því
tilefni á herskóla í New York og
síðan til West Point. Þegar hann
kom þaðan tvítugur gerði faðir
hans hann að majór og eftirlits-
mann þjóðvarðliðsins. Þegar ætt-
Hann getur ekki lengur vænst
stuðnings Bandaríkjastjórnar sem
hefur fordæmt framferði hans og
að mannréttindi séu fótum troðin
í Nicaragua. Einu bandamenn
Somoza eru flokksbræður hans og
þjóðvarðliðið, sem skipað er sjö
þúsund og fimm hundruð mönnum
og ekki eru allir á eitt sáttir um
að þar ríki samstaða.
Ástandi mála í Nicaragua und-
anfarin ár má líkja við hægfara
byltingu, sem hófst þegar Somoza
missti fyrst tök á stjórn landsins
þegar jarðskjálftarnir miklu urðu
Minni myndin er af
harðstjóranum So-
moza en sú stærri
af Cero foringja
Sandinista-samtakanna
á leið um borð í
flugvél til Panama.
íhúar Nicaragua á flugvellinum gefa sigurmerki til skæruliðanna
áður en þeir héldu til Panama.
Skæruliðar Sandinista með grímur rétt áður en umsátrinu lauk hinn
31. ágúst s.l.
Anastasio Somoza García faðir
núverandi forseta — sem verður
síðasti fulltrúi Somoza-fjölskyld-
unnar í því embætti að margra
ósk.
faðirinn var ráðinn af dögum 1956
tók bróðir Anastasio Luis við
völdum. Lauk valdaferli hans 1963
og tók þá bráðabirgðastjórn hlið-
holl Somoza-feðgunum við stjórn-
inni fram til 1967 þegar Anastasio,
þá yfirhershöfðingi, var kjörinn
forseti. Þrátt fyrir sívaxandi
óvinsældir og kröfur um að hann
segi af sér virðist hann harðákveð-
inn í að vera áfram við völd út
kjörtímabil sitt til 1981. Þó á hann
það meir á hættu en nokkur
fyrirrennara sinna að verða steypt
af stóli. Andstaðan gegn honum er
í öllum stéttum og jafnvel innsta
hring valdakerfisins.
í höfuðborginni Managua 1972. Þá
létu tíu þúsund manns lífið,
tuttugu þúsund slösuðust og á
þriðja hundrað þúsund manns
stóðu uppi heimilislausir.
Matvæli og vistir í tonnatali
bárust hvaðanæva að en Somoza
virtist ekki sjá sér fært að koma
í veg fyrir að þjóðvarðliðið og
ýmsir áhangendur þess rændu og
rupluðu matvælum, lyfjum, klæð-
um og beinhörðum peningasend-
ingum. Kom forsetinn fram með
„viðreisnaráætlun" sem beindist
fremur að því að tryggja hag
ættarinnar en því að draga úr
öngþveitinu í Managua. Helming-
ur þjóðarinnar fékk aðeins fimm;
tán af hundraði þjóðartekna. í
vanþróuðum hlutum Nicaragua
voru árstekjurnar 130 dalir, van-
næring, barnadauði og ólæsi voru
á háu stigi.
Ólgan sem hófst
á moröi ritstjórans
Helzti gagnrýnandi og opinber
andstæðingur Ánastasiö Somazas
var Pedro Joaquin Chamarro
Cardenal ritstjóri stærsta dag-
blaðs, landsins, La Prenza, og
líklegasti mótframbjóðandi Som-
ozas ef svo ólíklega færi að efnt
yrði til lýðræðislegra kosninga.
Miklar vonir runnu út í sandinn
þegar ritstjórinn var myrtur í
janúar síðastliðnum. Somoza sjálf-
ur fordæmdi morðið en samherjar
hins myrta halda fast í þá skoðun
að forsetinn hafi átt sinn þátt í
því. Morðið á ritstjóranum varð
uppspretta mikillar ólgu. Tveggja
vikna allsherjarverkfall skall á og
í kjölfar þess miklar óeirðir. Við
jarðarför ritstjórans brenndu and-
stæðingar Somoezas vefnaðar-
verksmiðju hans.
Síðan hefur spennan aukizt
hröðum skrefum í Nicaragua.
Framámenn í fjármálálífinu telja
Somoza ófyrirleitinn prangara og
gróðapúka. Sagt er að forsetinn
ráði yfir eitt hundrað fyrirtækjum
sem metin eru á fimm hundruð
milljónir bandaríkjadala og fer þá
enginn í grafgötur um að hann er
ríkasti einstaklingur landsins. Þá
á Somoza dagblað, sementsverk-
smiðju og eina flugfélagið í
Nicaragua er í hans eigu. Umsvif
hans ná allt frá Mercedes Benz
verksmiðjunum þar til nautgripa-
búa. Aðstoðarmaður hans, Roger
Bermúdes hershöfðingi, segir það
hneykslanlegt að væna forsetann
um að notfæra sér aðstöðu sína.
„Það getur enginn sakað stjórnina
um að vera með fingurna á kafi í
viðskiptum," segir Bermúdes, en
það er einmitt það sem allir gera
fyrir utan hinn þrönga hóp
aftaníossa Somozas.
Jafnvel Bandaríkjastjórn sem
studdi Somoza ættina í nær hálfa
öld er búin að fá sig fullsadda.
Siðleysi Somozas er ögrun við
mannréttindastefnu Carters.
Amnesti International ásakar
Somoza um morð og misþyrming-
ar á pólitískum föngum. Líklegt
þykir að forsetinn notfæri sér
fjárhagsaðstoð Bandaríkjanna til
að tryggja eigin stöðu og það fellur
sannarlega ekki í kramið hjá
bandarískum skattborgurum.
Bandaríska utanríkisráðuneytið
veitti tólf milljónum bandaríkja-
dala til félagslegra framkvæmda í
Nicaragua síðastliðið vor og tók
það stíft fram að þetta væri ekki
pólitískur stuðningur. Margir eru
þó á því að sú s^ einmitt raunin.
BHíiíáíV ÓÍV ö1#C) iöliii!
GUEfífílLLAS KIU TWO
SOLDIEfíS AND TWO
GUAfíDS ON THE
STAIfíCASE
LEADING TO THE
CHAMBEfí Of
DEPUTIES
Þessi teikning af árás Sandinista skæruliða á forsetahöllina birtist
í bandaríska vikutímaritinu Time. Sýnir hún hvernig þcir gengu
fylktu liði inn f höllina og þá þegar þeir skutu niður fjóra verði
til að komast upp f fulltrúadeildina.
^■7