Morgunblaðið - 15.09.1978, Blaðsíða 16
16
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 15. SEPTEMBER 1978
Utgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Ritstjórnarfulitrúi
Fréttastjóri
Auglýsingastjóri
Ritstjórn og afgreiðsla
Auglýsingar
hf. Árvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guómundsson.
Björn Jóhannsson.
Baldvin Jónsson
Aöalstræti 6, sími 10100.
Aðalstræti 6, sími 22480.
Áskriftargjald 2000.00 kr. á mánuði innanlands.
í lausasölu 100 kr. eintakið.
Ordheldni
Alþýðuflokksins
Alþýðuflokkurinn vann um-
talsverðan sigur í síðustu
þingkosningum. Sá sigur, svo stór
sem hann var, kom ýmsum á
óvart, þ.á m. Alþýðuflokksmönn-
um sjálfum. En verst kom hann
þó við núverandi samstarfsflokka
Alþýðuflokksins: Alþýðubanda-
lagið og Framsóknarflokkinn.
Einkum átti Alþýðubandalagið
erfitt með að leyna ólund sinni og
öfund, enda hafði fv. formaður
þess gert því skóna, að Alþýðu-
flokkurinn væri allur og að
Alþýðubandalagið myndi fylla
það tómarúm, sem hann skildi
eftir sig, eins og það var orðað.
Þessum flokkum var því lítið
harmsefni, ef ekki nokkur gleði-
gjafi, er kosningafyrirheit Al-
þýðuflokksins voru eftir skilin,
þegar stjórnarsáttmálinn og
bráðabirgðalögin voru saman
sett.
Alþýðuflokkurinn setti fram 10
efnahagsmálapunkta í kosninga-
fyrirheitum sínum, sem varða
áttu veg til verðbólguhjöðnunar
og efnahagslegs jafnvægis í
þjóðarbúinu. Ýmislegt í þessum
punktum var athyglisvert, enda
fremur sótt í hugmyndir frjáls-
hyggjufólks en sósíalista. Annað
var vafasamara. Mestu máli
skipti þó að þarna vóru sett fram
sjónarmið, sem gátu orðið hluti
af heiðarlegu samátaki stjórn-
málaflokka og þjóðfélagsstétta,
hluti af þjóðarsátt, ef rétt hefði
verið að málum staðið. En hvar
er þessa efnahagspunkta að finna
í stjórnarsáttmála eða bráða-
birgðalögum núverandi ríkis-
stjórnar? Um það spyrja fjöl-
margir vonsvikinna kjósenda
Alþýðuflokksins um land allt.
Hvar er að finna tryggingu
þess, að arðsemi verði látin ráða
ferð fjárfestingar í þjóðfélaginu?
Hvar er drepið á kjarasáttmála
er taki mið af þjóðhagsvísitölu í
stað ríkjandi skrúfukerfis? Hvar
eru ákvæðin um að lánakjör taki
mið af verðbólgustigi svo raun-
vextir komist á? Getur tekju-
skattsviðauki komið í staðinn
fyrir niðurfellingu tekjuskatts af
almennum launatekjum? Hvar er
minnst á óarðbæran útflutning?
Hvar eru bönd þau er binda
erlendar lántökur við erlendan
kostnaðarþátt innlendra fram-
kvæmda? Og hvar eru ákvæðin
um endurskoðun hlutverks verð-
jöfnunarsjóða? Þannig mætti
áfram spyrja. Og þannig er
áfram spurt manna á meðal í
þjóðfélaginu. Þó leitað sé með
logandi ljósi í framkomnum
stjórnarplöggum um efnahags-
mál líðandi stundar og náinnar
framtíðar finnst fátt eitt, ef
nokkuð, af þeim efnahagspunkt-
um í kosningafyrirheitum Al-
þýðuflokksins, er máli skiptir.
Annaðhvort hafa samstarfs-
flokkar Alþýðuflokksins haft öll
tögl og hagldir, er stjórnin
varðaði sinn veg inn í framtíðina,
eða þá að Alþýðuflokkurinn hefur
metið meir stjórnaraðild en
málefnin sjálf, nema hvort
tveggja sé.
Sjaldan hafa jafn stór fyrirheit
og Alþýðuflokkurinn gaf, þá er
dagur var iengstur í vor, verið
jafn fljótt og fyrirhafnarlítið
urðuð, að því er virðist. Ef til vill
lumar Alþýðuflokkurinn á ein-
hverjum biðleik í þrátefli stjórn-
arliðsins. Ef ekki — hefur hann
ekki aðeins glatað fyrirheitum
sínum, heldur trausti því er hann
ávann sér í krafti þeirra.
Lífekjör og jöfnuður
Komið hefur í ljós að 10
neðstu launaflokkar BSRB
lækka í krónutölu við bráða-
birgðalög „vinstri" stjórnarinnar
frá því sem var skv. bráðabirgða-
lögum fyrri stjórnar. Nemur
þessi lækkun þúsundum króna í
mánaðarkaupi þeirra, sem
stærstan fá skellinn. Um miðbik
launatöflu BSRB hækka laun
hins vegar og fara vel yfir laun
skv. eldri bráðabirgðalögum. Síð-
an lækkar mismunurinn á ný,
eftir því sem ofar dregur í
launastiga, og fara laun í efstu
flokkum niður fyrir það sem var,
eins og í neðstu flokkunum.
Sá mismunur, sem í ljós er
kominn, á sér að vísu skýringu í
fyrirframgreiðslu launa opin-
berra starfsmanna. Ríkissjóður
greiddi um sl. mánaðamót laun
skv. bráðabirgðalögum fyrri
stjórnar. Það, sem hinum lægst
launuðu ríkisstarfsmönnum var
þá ofgreitt, miðað við hin nýju
iráðabirgðalög, verður því af
Deim dregið við næsta launaút-
reikning, að sögn Tómasar Árna-
sonar, fjármálaráðherra.
Krónutölulækkun kaups lægst
launaða fólksins í BSRB á rætur
m.a. í niðurgreiddri vísitölu, þ.e. í
afnámi söluskatts og/ eða aukn-
um niðurgreiðslum áþeimneyzlu-
vörum, sem þyngst vega í vísitölu
og mest áhrif hafa á verðbætur
launa. Þessar aðgerðir auka á
kaupmátt, ef horft er fram hjá
þeirri staðreynd, að kostnaðar-
auki ríkissjóðs vegna þessa vísi-
töluleiks er sóttur beint til
almennings í tekjuskattsauka og
hækkun vörugjalds á aðra vöru-
flokka, en vörugjald og söluskatt-
ur koma enn verr við útgjöld
almennings vegna gengisiækkun-
arinnar. Hið niðurgreidda verð
matvöru kemur jafnt til góða
hátekjumanninum og ellilífeyris-
þeganum, ef miðað er við sömu
fjölskyldustærð og neyzluvenjur.
Það hefur því ekki umtalsverð
áhrif til jöfnunar lífskjara, sem
þó er sagður tilgangurinn.
En hinir lægst launuðu ríkis-
starfsmenn hafa fengið for-
smekkinn af „jöfnuði" ríkis-
stjórnar svokallaðra „verkalýðs-
flokka". Sá forsmekkur er dæmi-
gerður og táknrænn.
Rauðsokkur í Dan-
mörku vilja afnema
hjónabandið
Tíu ára sambúdarsamningur komi í staðinn
í DANMÖRKU hafa miklar umræður spunnizt út
af tillögu Rauðsokkuhreyfingarinnar þar í landi
um að hjónabandið sem þjóðfélagsstofnun verði
afnumið, en þess í stað verði tekinn upp sá háttur,
að einstaklingar, sem óska að binda saman sitt
trúss, geri með sér sambúðarsamning til tíu ára,
sem framlengist ekki nema báðir aðilar sæki
sérstaklega um það, hvor í sínu lagi.
Það var ein af helztu forvígiskonum Rauð-
sokkuhreyfingarinnar, Annie Warnock, félags-
ráðgjafi, sem kynnti þessa hugmynd á ráðstefnu
félags- og stjórnmálafræðinga í Askov fyrir
skömmu, og mun mikill meirihluti þeirra, sem
starfandi eru innan hreyfingarinnar, hafa lýst
fylgi sínu við hana.
Rökstuðningur-fyrir tillögunni um tíu ára
samninginn er meðal annars á þá leið, að þannig
sé hægt að tryggja hagsmuni einstaklingsins mun
betur gagnvart þjóðfélaginu en nú er. Þannig
verði framfærsluskylda til dæmis afnumin,
atvinnuleysingjar verði ekki baggar á mökum
sínum og hver fullveðja einstaklingur beri þannig
óskoraða ábyrgð á sjálfum sér, en ella sé það
þjóðfélagið í heild sem komi til skjalanna en ekki
maki. Þannig verði kvaðir vegna fullorðins
einstaklings hvorki lagðar á annan einstakling,
né heldur geti einstaklingursamið um fríðindi sér
til handa á kostnað annars. Rauðsokkurnar telja
að með þessum hætti sé hægt að tryggja konum
jafnrétti mun betur en við núverandi aðstæður,
og afleiðingin hljóti meðal annars að verða sú, að
karlmenn taki mun virkari þátt í heimilisstörf-
um, barnauppeldi og fjölskyldulífi yfirleitt. Þeir
komist ekki hjá því að gera sér grein fyrir því, að
þeir hafi ekki öðlazt afsalsbundið eignarhald á
viðkomandi kvenmanni, og megi gera ráð fyrir því
að samningurinn geri það að verkum, að báðir
aðilar leggi sig fram og ræki gagnkvæmar
skyldur sínar betur en í gamaldags hjónabandi,
og það verði almennt keppikefli að uppfylla
skilyrðin þannig að akkur verði í að samþykkja
samninginn þegar tíu ára samningstímabilið er á
enda.
Ekki gera Rauðsokkur ráð fyrir því að,löggjöf
um tíu ára samning yrði afturvirk, þannig að þeir,
sem hafa einu sinni sloppið inn í hjónabandið,
þurfa ekki að óttast að standa allt í einu uppi
einstæðir. Heldur ekki, að hjónaskilnaðir — eða í
þessu sambandi hjónaleysaskilnaðir, ef svo má að
orði komast — verði afnumdir, heldur verði hægt
að rifta sambúðarsamningnum á svipaðan hátt og
hjónaböndum nú. Þær mæla ekki með svokölluð-
um pappírálausum hjónaböndum, sem tíðkast í
miklum mæli, og telja að nægileg reynsla hafi
fengizt fyrir því að alls konar vandræði hljótist af
slíku skipulagsleysi..
Lögspakir menn í Danmörku og áhrifamenn
innan kirkjunnar hafa látið í ijósi miklar
efasemdir um gagnsemi þessa nýstárlega fyrir-
komulags. Bent er á að lagaleg framkvæmd tíu
ára samnings yrði mun flóknari í framkvæmd og
yrði sízt til að draga úr skriffinnslu, sem sé ærin
fyrir. Erfitt verði til dæmis að tryggja á
fullnægjandi hátt hagsmuni barna í sambandi við
erfðir, ákveða hvernig farið skuli með börn og
sameign verði samningnum annað hvort rift eða
annar aðilinn eða hvorugur telji ástæðu til að
endurnýja hann. Málið er enn á frumstigi og ekki
liggur fyrir nein allsherjarálitsgerð eða samþykkt
frá kirkjunni. Henrik Christiansen biskup í
Álaborg, er einn þeirra, sem hafa tjáð sig
opinberlega um málið, og er hann þeirrar
skoðunar að sambúðarsamningur í stað hjóna-
bands brjóti í bága við grundvallarkenningu
heilagrar ritningar og kirkjulega hefð varðandi
samband karls og konu, ekki sízt með tilliti til
fjölskyldunnar, hornsteins þjóðfélagsins. Biskup-
inn óttast að hagsmunir barna yrðp fyrir borð
bornir ef sambúðarsamningur yrði tekinn upp í
stað hjónabands. Þannig muni enn síga á
ógæfuhliðina, en ekki sé bætandi á það los og
öryggisleysi, sem bitnað hafi á börnum og
unglingum vegna hjónaskilnaða og upplausnar
heimila, sem sífellt færist í vöxt. Þá segist
biskupinn ekki sjá hvernig hægt sé að byggja
sambúð karls og konu á samningi sem fyrirsjáan-
lega yrði fyrst og fremst viðskiptalegs eðlis. Hann
telur fráleitt að slíkur samningur geti komið í
stað hjónabandsins, sem grundvallist á viljayfir-
lýsingu beggja aðila um að deila kjö'rum og
standa saman í blíðu og stríðu, jafnframt þvj sem
þeir heiti því að auðsýna gagnkvæma tryggð.