Morgunblaðið - 16.09.1978, Blaðsíða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 16. SEPTEMBER 1978
Útgefandi hf. Árvakur, Reykjavík.
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson.
Rítstjórar Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Rítstjórnarfulltrúi Þorbjörn Guömundsson.
Fréttastjóri Björn Jóhannsson.
Auglýsingastjóri Baldvin Jónsson
ÞEIM VEX
VANDINN í AUGUM
Birgir ísl. Gunnarsson;
Fjárhagur
borgarinnar
er traustur
Olafur Nilson, löggiltur
endurskoöandi, hefur gert
úttekt á fjárhagsstöðu Reykja-
víkurborgar miðað við lok fyrra
árshelmings 1978. Ekki var
ágreiningur um gerð þessarar út-
tektar í borgarstjórn Reykjavík-
ur. Borgarráðsmenn hafa haft
greinargerð þessa undir höndum
um nokkurn tíma en hún var
fyrst lögð fram formlega í
borgarráði sl. þriðjudag. Meiri-
hluti borgarráðs taldi ekki
ástæðu til að boða skýrsluhöf-
und á borgarráðsfundinn. Hann
mætti þó þar skv. sérstakri ósk
borgarráðsmanna Sjálfstæðis-
flokksins. Gaf hann þar mjög
greinargott yfirlit yfir málið, að
sögn Birgis ísl. Gunnarssonar,
frv. borgarstjóra.
Síðdegis þennan sama dag
boðuðu meirihlutamenn í borg-
arráði til blaðamannafundar, til
að kynna efni skýrslunnar. Þar
vóru þeir einir mættir, en
skýrsluhöfundur fékk þar hvergi
nærri að koma. Þess í stað lögðu
þeir fram sérstaka greinargerð
frá sér um málið, þar sem þeir
leitast við að túlka skýrsluna frá
eigin brjósti. Sú túlkun á
niðurstöðum skýrslunnar er
mjög einhliða og hlutdræg. Öll
er þessi málsmeðferð af hálfu
meirihluta borgarráðs mjög
ámælisverð og ekki til þess fallin
að almenningur fái rétta mynd
af málinu.
Fjárhagsstaða svo fjölþætts
fyrirtækis sem Reykjavíkurborg
er spannar að sjálfsögðu mörg
atriði. Meirihluti borgarráðs
fjallar einkum um einn þátt
hennar, greiðslustöðuna. Fram-
kvæmda- og aðalútgjaldaþungi
sveitarfélaga er mestur vor- og
sumarmánuði. Tekjur þeirra
koma hins vegar að meirihluta
inn síðari hluta árs. Þetta
viðurkennir Tíminn í leiðara í
gær er hann segir svo um
greiðslustöðu borgarinnar:
„Bæði er þessi árstími jafnan
óhagstæður, en þó fyrst og
fremst hitt, að borgin er að
sjálfsögðu háð þeim sömu öflum,
sem valda því að gjörvallt þjóðar
búið stendur frammi fyrir veru-
legum vanda." Hitt er þó ekki
síður alvarlegt í þessu sambandi,
að túlkun meirihluta borgarráðs
á niðurstöðum skýrslunnar er
mjög villandi.
í túlkun meirihlutans er látið
að því liggja að gjaldfallnar
skammtímaskuldir borgarinnar
séu 2340 m. kr. og að upp í þær
séu aðeins til 112 m. kr. Hér er
um vísvitandi blekkingu að
ræða. Umræddar skammtíma-
skuldir eru þessar:
1) Hlaupareikningsyfirdráttur að
fjárhæð 368 m. kr. Sú yfirdrátt-
arskuld var síður en svo gjald-
fallin þ. 30. júní sl. Þvert á móti
mátti hún hækka um 700 m. kr.
— en þessi yfirdráttarheimild
hefur einmitt verið notuð til að
brúa bil innborgaðra tekna og
áfallinna útgjalda og er nýting
hennar mjög mismunandi, bæði
'nnan mánaðar og innan árs. 2)
greiddir reikningar eru sam-
als 815 m. kr. en af þeim voru
kki gjaldfallnir meir en 487 m
kr. Mismunurinn eru reikningar
sem urðu gjaldkræfir síðar. 3)
Ógreidd laun og launatengd
gjöld voru 682 m. kr. Hins vegar
koma ávallt inn á móti launa-
greiðslum um mánaðamót tekjur
fyrstu daga mánaðar, sem gera
það mögulegt að lækka yfir-
dráttarskuld, sem ávallt er hæst
fyrstu daga mánaðar. 4) Enn
einn liður í skammtímaskuldum
er greiðslumunur sjóða og fyrir-
tækja borgarinnar að fjárhæð
278 m. kr. Hér er um að ræða
stöðu margs konar viðskipta
milli borgarfyrirtækja innbyrð-
is, sem alls ekki er hægt að líta á
sem gjaldkræfa miðað við um-
ræddan tíma.
Birgir Isl. Gunnarsson, frv.
borgarstjóri, svarar blekkingum
meirihluta borgarráðs um fjár-
hagsstöðu borgarinnar, í grein í
Mbl. í gær. í það svar eru
framangreindar tölur sóttar.
Hann segir þar að staðhæfing
meirihlutans um að fjárvöntun
borgarsjóðs nemi 2000 m. kr. sé
alröng og mikil blekking. I
greinargerð Ólafs Nílssonar,
endurskoðanda, komi fram, að
fjárvöntun í lok hvers mánaðar
fram til áramóta sé frá 917 m.
kr. upp í 1400 m. kr. Inn í þessar
tölur séu reiknaðir ógreiddir,
almennir reikningar, sem ávallt
liggi hjá borgargjaldkera í lok
hvers mánaðar. Slíkt sé eðlilegt í
jafn umfangsmiklum viðskiptum
og Reykjavíkurborg stundar. I
árslok 1977 námu slíkir reikn-
ingar 250 m. kr. en hafa oft verið
um 400 m. kr. í mánaðalok 1978.
Frá ofangreindum tölum um
greiðsluvöntun má því eðlilega
draga 400 m. kr. vegna ógreiddra
reikninga. Skv. því verður fjár-
vöntun í desemberlok 517 m. kr.
en það er að sjálfsögðu mikil-
vægast, hvern veg niðurstaðan
verður í árslok. Skv. greiðslu-
áætlun frá því að síðasta ári var
fjárvöntun reiknuð á sambæri-
legan hátt 515 m. kr. I reynd
varð hún aðeins minni en var
brúuð með yfirdráttarskuld hjá
Landsbanka íslands. Þá segir í
túlkun meirihlutans að ekki sé
tekið tillit til fjáfhagsskuldbind-
inga vegna pantaðra en
ógreiddra vara hjá Innkaupa-
stofnun borgarinnar við mat á
greiðslustöðu. Hér er beinlínis
rangt frá skýrt. Greiðsluáætlun
fjallar um öll útgjöld borgar-
sjóðs, jafnt vörukaup á vegum
Innkaupastofnunar sem annað
og auðvitað eru pantaðar vörur
jafnt metnar inn í greiðslutöð-
una sem ópantaðar.
Birgir Isl. Gunnarsson segir
að framangreind dæmi sýni
glögglega, hvers konar furðu-
plagg greinargerð meirihlutans
sé og hvers konar blekkingar þar
séu hafðar í frammi. Annað
hvort hafi meirihluti borgarráðs
hreinlega ekki skilið greinargerð
endurskoðandans — eða, sem
líklegra sé, að þeim vaxi stjórn-
unarvandinn svo í augum, að
þeir kjósi að fara slíka blekking-
arleið. Þannig borgarmálafor-
ysta og þannig málflutningur
styrkir ekki innviði borgarsam-
félagsins né eykur traust þess
eða veg, hvorki inn á við né út á
við.
Rangtúlkun
meirihlutans
Greinargerð sú, sem Ólafur
Nilson samdi, , um úttekt á
fjárhagsstöðu Reykjavíkurborg-
ar 30. júní 1978, hefur lítið verið
kynnt almenningi. Grundvöllur
allrar umræðu um málið til
þessa hefur verið það furðu-
plagg, sem vinstri flokkarnir í
borgarráði létu frá sér fara um
greinargerðina, þar sem allt var
skrumskælt og rangtúlkað. Eng-
ar fréttastofnanir hafa hins
vegar gert tilraun til að vinna
sjálfstætt upp úr greinargerð-
inni og er það e.t.v. skiljanlegt,
því að hún virðist flókin við
fyrstu sýn. Einmitt þess vegna
er meiri hætta á því, að þeir,
sem ekki eru vandir að meðulum
reyni að mistúlka hana sér í
hag.
Erfitt er í stuttri grein að
gera greinargerðinni tæmandi
skil, en hér verður stiklað á
nokkrum atriðum. í inngangi
segir höfundur:
„I þessari greinargerð er ekki
neinu spáð um ókominn tíma
heldur er reynt að setja fram
yfirlit um rekstur og fram-
kvæmdir borgarsjóðs fyrstu sex
mánuði ársins og efnahag í lok
þess tímabils eftir þeim upplýs-
ingum, sem unnt var að afla.
Lögð hefur verið áhersla á, að
setja meginefni reikningsskil-
anna fram í samandreginni
heildarmynd með samanburði
við fjárhagsáætlun, sem ætti að
auðvelda þeim sem um fjármál
borgarinnar fjalla, mat á af-
komu liðins tíma, fjárhagsstöð-
unni á miðju ári og horfum
framundan."
Tekjuafgangur
á rekstri
2.183 milljónir
Um reikningsskilin á miðju
ári koma fram ýmsar skýringar
við hið tölulega reikningsyfirlit.
Varðandi færslur á tekjum er
aðalreglan sú, að tekjur eru
færðar í rekstrarreikning eftir
því, sem þær falla til og eru
reikningsfærðar. Tekjur, sem
eru álagðar einu sinni á ári eru
þó færðar til tekna að hálfu
fyrir þann fyrri helming ársins.
Með þessari aðferð eru heildar-
tekjur borgarsjóðs fyrri helm-
ing ársins 8.007 millj. kr.
Rekstrarútgjöld borgarsjóðs á
fyrri helmingi ársins eru gjald-
færð í rekstrarreikningi, hvort
sem þau hafa verið greidd eða
ógreidd í júní-lok. Samkvæmt
því eru rekstrargjöld borgar-
sjóðs fyrri helming ársins 5.824
millj. og nemur því rekstaraf-
gangur 2.183 millj. kr. Skv.
endanlegri fjárhagsáætlun eru
rekstarútgjöld áætluð samtals
11.891 millj. kr. og eru því
eftirstöðvar útgjalda til síðari
hluta ársins 6.067 millj. kr. Af
þessu má sjá, að rekstrarút-
gjöldum hefur verið haldið
innan ramma fjárhagsáætlunar
og því fyllsta aðhalds verið gætt
í rekstri fyrri helming ársins.
Um útgjöld vegna éignabreyt-
inga (aðallega verklegar fram-
kvæmdir) er það að segja, að
fyrri hluta ársins námu þau
Fjármagnsyfirlit 1. janúar til 30. júní 1978
FJÁRÖFLUN:
Flutt af rekstrar- og eignabreytingaryfirliti:
Tekjur umfram gjöld........................ 723
Afskriftir og niðurfærslur
| færðar á rekstrarreikning................. 405
Frá rekstri og eignabreytingum 1.028
I Ný lán vegna sorphauga..................
Önnur ný lán ............................... 47
1.175
FJARRAÐSTOFUN:
Afborganir skuldabréfalána ................ 117
Afborganir skuldabréfalána
vegna fasteigna............................. 20
Hækkunútlána ............................... 23
160
^VELTUFJÁRBREYTING, JÁKVÆD ................1.015
Þessi tafla úr skýrslu Ólafs sýnir að veltufjárstaðan hefir batnað
um 1.015 millj. króna á íyrri hluta ársins. Af rekstri kemur til
ráðstiifunar 1.028 millj. króna.
Kaup- og verðstöðvun í
Noregi til ársins 1980
Ósló. 15. september.
Frá Jan Erik Lauré.
fréttaritara Mbl.
NORSKA ríkisstjórnin ákvað í
morgun ströngustu efnahagsað-
gerðir í Noregi frá því í síðustu
hcimsstyrjöld. Á rfkisráðsfundi
ákvað ríkisstjórnin algera verð-
hindingu írá og með 12. septém-
ber. í næsta mánuði ætlar ríkis-
stjórnin að leggja fram lagafrum-
varp um þessar aðgerðir, en þar
er gert ráð fyrir algjörri verð-
stöðvun og banni við launahækk-
unum fram til 1980.
Almenningur í Noregi verður
því innan fárra daga að vera búinn
að sætta sig við, að geta ekki bætt
lífskjör sín á næstunni, það verður
í fyrsta lagi 1980, sem fólk getur
átt von á einhverri kaupmáttar-
aukningu. Hins vegar virðist
I almenningur skilja nokkuð vel
ráðstafanir ríkisstjórnarinnar,
sem gerðar eru til að losa Noreg úr
miklum yfir'standandi efnahags-
vanda. Engu að síður er búizt við
miklum umræðum í Stórþinginu
þegar fjárlagafrumvarp stjórnar-
innar verður lagt fram. Per Kleppe
fjármálaráðherra sagði á blaða-
mannafundi í morgun, að ríkisút-
gjöld yrðu lækkuð á flestum
sviðum, frá því sem nú er, og ætti
það bæði við stjórnunar- og
framkvæmdasvið. Odvar Nordli
segir að Norðmenn geti ekki í bráð
farið fram á meiri fjárhæðir en nú
er vegna olíuvinnsluréttinda í
Norðursjó.
— Ætlunin er að neyzla okkar
verði hin sama á næsta ári og
þessu. Þessar aðgerðir voru nauð-
synlegar, þar sem við sjáum engar
vonir til þess að markaðsástand á
erlendum mörkuðum breytist til
hins betra fyrir Noreg, sagði
Nordli.
Launa- og verðstöðvunin mun
koma illa við alla Norðmenn, nema
lífeyrisþega og barnafjölskyldur.
Kjör þessara hópa eiga að batna
með auknum bótum og skatta-
ívilnunum.
Þá hefur norska ríkisstjórnin
einnig ákveðið að sama verð og nú
er verði greitt fyrir allan fisk allt
næsta ár. Ennfremur er ákveðið að
verð á norskum landbúnaðar-
afurðum hækki ekki frá því sem
nú er. Aðgerðir stjórnarinnar
koma einnig við fylkisstjórnirnar
og verða þær að skera niður sínar
fjárhagsáætlanir og m.a. að fresta
margvíslegum framkvæmdum.
Odvar Nordli segir að með
þessum aðgerðum vænti hann þess
að verðbólga í Noregi verði aðeins
4% á næsta ári, en það sem af er
þessu ári, hefur verðbólgan verið
8%.
Ekki var vitað hvað norska
ríkisstjórnin hafði ætlað sér fyrr
en þeir Nordli og Kleppe kynntu
fyrirhugaðar aðgerðir. Hins vegar
höfðu þeir skýrt stjórn alþýðusam-
bandsins frá þeim fyrir nokkrum
dögum. Vinnuveitendur hafa
gagnrýnt ríkisstjórnina fyrir að
skýra þeim ekki frá þessum
aðgerðum, en þó segja forráða-
menn iðnaðarins að þessar aðgerð-
ir muni að líkindum gera norskan
iðnað samkeppnisfærari en hann
er um þessar mundir og telja þeir
að á næsta ári muni draga
verulega úr kostnaðaraukningu
iðnfyrirtækja.