Morgunblaðið - 17.09.1978, Blaðsíða 22

22
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 17. SEPTEMBER 1978
Hjónaband
eða tíu ára
sambúðar-
samningur?
SÚ tillaga dönsku RauÖsokkahreyfingarinn-
ar að afnema hjónabandiö sem þjódfélags-
stofnun en taka í sta&inn upp tíu ára
sambúöarsamning, sem ekki endurnýjaöist,
nema báöir aöilar sœktu um þaö sérstak-
lega, hvor í sinu lagi} var reifuÖ hér i
blaöinufyrir helgi Iframhaldi af þvi bar
MorgunblaÖiÖ máliö undir nokkra aöila,
sem liklegir voru til aö hafa á þvi skoöun,
vegna sérþekkingar i sambandi viö störfeöa
áhuga á jafnréttismálum.
Guðrún Erlendsdóttir
lektor í sif jarétti
Mundi leiða
til enn
meiri
upplausnar
í þjóðfélag-
inu
Ég vil draga mjög í efa gagn-
semi þeirrar tillögu dönsku Rauð-
sokkahreyfingarinnar að afnema
hjónabandið sem þjóðfélagsstofn-
un, en taka í staðinn upp 10 ára
sambúðarsamning, sem framleng-
ist ekki nema báðir aðilar sæki
sérstaklega um það.
Fjölskyldan er ein elzta stofnun
þjóðfélagsins, og um aldaraðir
hefur hjónavígsla verið undirstaða
hennar. Hjónabandið og fjölskyld-
an eru stofnanir, sem eru háðar
þróuninni almennt í þjóðfélaginu.
Það væri því óraunhæft að halda
því fram, að þær þjóðfélagslegu
breytingar, sem orðið hafa síðustu
tvö hundruð árin, hafi engin áhrif
haft á starfsemi fjölskyldunnar.
Þetta hefur þjóðfélagið viðurkennt
með því að taka tillit til breyttra
aðstæðna við setningu löggjafar á
sviði sifjaréttar og félagsmálarétt-
ar. Hjónavígslutálmum hefur ver-
ið stórlega fækkað, og skilnaðar-
löggjöf er orðin það frjálsleg, að
enginn þarf lengur að vera bund-
inn í hjúskap, sem hann ekki vill
vera í.
Þrátt fyrir aukin áhrif þjóð-
félagsins á málefni fjölskyldunn-
ar, þá hefur hún í dag engu að
síður mikilvægu hlutverki að
gegna, jafnvel enn þýðingarmeira
hlutverki heldur en áður fyrr,
þegar stórfjölskyldan var við lýði.
Heimilið er athvarf fjölskyldu-
meðlimanna, þar sem þeir eru
velkomnir og geta hvílt sig eftir
erfiði dagsins. Þótt uppeldi barna
hafi í æ ríkari mæli færst yfir á
dagheimili og skóla, þá dregur
enginn í efa mikilvægi foreldra
sem uppalenda. Ég tel því afar
nauðsynlegt í iðnaðarsamfélagi
nútímans að búa sem tryggilegast
að fjölskyldunni.
Að mínu mati mun það ekki vera
fjölskyldunni til góðs að afnema
hjónabandið. Tillaga dönsku Rauð-
sokkahreyfingarinnar mun, ef
fram næði að ganga, valda miklum
ruglingi og verða erfið í fram-
kvæmd. Það er ljóst, að hún mun
ekki draga úr skriffinnsku, heldur
þvert á móti.
011 réttaráhrif hjúskapar mið-
ast við hjónavígsluna sjálfa. Aðil-
ar þurfa ekki annað en að láta gefa
sig saman í hjónaband, og frá
þeirri stundu skapast öll þau
réttindi og skyldur, sem hjúskapn-
um eru samfara.
Ef tillaga rauðsokkanna kæmi
til fr.imkvæmdar, sýnist óhjá-
kvæmilegt, að sérstök stofnun
annaðist skráningu sambúðar-
samninganna, og hvað gerist, ef
aðilar sækja ekki um framleng-
ingu að 10 árum liðnum? Hvað
gerist, ef aðilar vilja slíta
samingnum eftir eitt ár? Það
vakna ótal spurningar um vafa-
atriði í þessu sambandi. Sam-
kvæmt tillögunni á að afnema
framfærsluskyldu milli sambúðar-
aðila. Vissulega er það, sem koma
skal, að hver einstaklingur verði
fær um að framfæra sig sjálfur, en
eins og jafnrétti kynjanna er
háttað í reynd, tel ég ekki
tímabært að afnema gagnkvæma
framfærsluskyldu maka.
Samkvæmt framansögðu tel ég
tillögu þessa, ef til framkvæmdar
kæmi, verða þess valdandi, að
staða fjölskyldunnar verði mun
ótryggari en hún er í dag, en það
mun aftur á móti leiða til enn
meiri upplausnar í þjóðfélaginu.
Björn Ingvarsson
yfirborgardómari
Þörf á lög-
gjöfum
óvígða '
sambúð
Ég tel að fólk eigi að vera frjálst
að því hvort það stofnar til
hjúskapar eða kýs óvígða sambúð
og svo hefur verið hér á landi frá
alda öðli, en óvígðri sambúð fylgja
vissir annmarkar, öryggisleysi, er
þó mætti bæta úr með löggjöf um
óvígða sambúð, svo sem nú er í
Danmörku og víðar og um þessi
mál fór fram ítarleg umræða á 27.
norræna lögfræðingamótinu í
Reykjavík 22. ágúst 1975.
Reynslan sýnir að þörf væri á
slíkri löggjöf hér.
Athygli er vert, að margt fólk er
búið hefur í óvígðri sambúð
skemmri eða lengri tíma giftir sig
síðar, af því að það telur hagsmun-
um sínum betur borgið.
Fólk ætti ekki að stofna til
hjúskapar nema að vel athuguðu
máli og að það hafi kynnst og
þekkst nokkurn tíma og hið sama
ætti vitanlega við úm óvígða
sambúð eða sambúðarsamning
kæmi slíkt til.
Hjúskapur er það gömul og
reynd stofnun um aldir, að menn
ættu ekki nema að mjög vel
athuguðu máli að breyta þar um.
Að lokum vil ég vitna til
áminningar ræðu þeirrar er notuð
er við borgarlegar hjónavígslur en
þar segir: „að það heit, sem þið
verðandi hjón eigið hér að vinna
hvort öðru, er loforð um ást og
trúnað og um að hjálpa hvort öðru
og aðstoða hvort annað í öllu lífi
ykkar, hvernig sem það verður og
hvernig sem það snýst, til þess
skuldbindið þið ykkur.“
Er þetta ekki allt sem segja þarf
og halda?
Séra ólafur Skúlason
dómprófastur
Tíu ára
hjónabönd?
I fyrstu hélt ég, að hér væri
eingöngu um að ræða alvörulaust
grín. En sé þetta sett fram sem
einhverskonar hugsjón, eins og
látið er í veðri vaka, þá verðskuld-
ar þetta einnig viðbrögð, sem
grundvallast á öðru en axlayppt-
ingu. En þó skal það viðurkennt,
að ég gat ekki annað en brosað,
ekki aðeins að uppástungunni,
heldur endurminningunni, sem
hugmyndin kallaði fram. Mér datt
nefnilega í hug samlíkingin um
prestana, sem þjóna söfnuðum í
Ameríku, þar sem greitt er um það
atkvæði á aðalsafnaðarfundi ár
hvert, hvort það eigi að framlengja
starfstíma prests. Einn kunningi
sem ég taldi ógæfusaman að þjóna
í slíkri kirkjudeild (en sem betur
fer er þetta fyrirkomulag undan-
tekning en ekki regla vestur þar),
var yfirleitt ekki mönnum
sinnandi, þegar aðalsafnaðarfund-
ur nálgaðist. Og þessi ákvörðun
hékk reyndar yfir honum eins og
sverð allt árið. Og þar kom, að
hann ákvað að hætta, ekki af því
að meirihlutu safnaðar hefði
greitt atkvæði á móti endurráðn-
ingu, heldur af því eingöngu, að
ein fjölskylda hafði snúizt í móti
honum. Það fannst honum nóg til
þess að gefast upp, og hann hvarf
á braut. Hygg ég þetta mundi
einnig reynast hættulegt slíku
tímabundnu sambandi eins og um
er spurt.
Hjónaband er vitanlega samn-
ingur tveggja aðila, sem fleiri
ganga þó inn í, ef börn fæðast
hjónum. En það er þó miklu meira
heldur en venjulegur samningur,
af því að í slíkum er hægt að taka
fram skýrt og greinilega um hvað
samningurinn fjallar. En hjóna-
bandið byggir á gagnkvæmri
viljayfirlýsingu, sem spannar öll
svið mannlegra viðfangsefna, án
undantekningar, og með því er
myndað það samband, sem öllu
öðru tekur fram, svo náið er það,
en um leið viðkvæmt. Og fyrsti
steinninn er tekinn úr þeim
grunni, sem annars á að vera
traustur, þegar annar hvor aðilinn
hreytir út úr sér framan í hina.
„Við skulum þá bara skilja", hvað
þá ef gengið er út frá því í upphafi
að skilnaður sé eðlilegur. Hvað
hjónin sjálf áhrærir er því slík
tímabundin sambúð nokkurs kon-
ar kviksyndi, sem aldrei getur
veitt fasta undirstöðu.
Og hvað kirkjuna og kenningar-
grundvöll hennar áhrærir, þá er
hugmyndin um tíu ára hjónaband
hreinasta fjarstæða og ætti ekki
að þurfa að eyða í það mörgum
orðum. Frá upphafi, segir Jesús að
kona sé ætluð manni og maður þar
af leiðandi konu, ekki í tilrauna'-
skyni, heldur til varanlegrar
sambúðar og þeim sé því fengið
það mikla hlutverk að styrkja
hjónabandið, og leysa vandamálin,
en nýta þau ekki til sundrungar
eða upplausnar. Og hið sama hygg
ég, að sé bezt frá sjónarmiði
þjóðfélagsins sjálfs, að ekki sé nú
talað um blessuð börnin, sem ekki
eiga að vera tilraunadýr misvit-
urra byltingarseggja.
Svala Thorlacius
héraðsdómslögmaður
Yrði erfitt
í fram-
kvæmd
Þessi hugmynd virðist nú vera
ákaflega snöggsoðin eftir þessum
upplýsingum að dæma og þótt
hjúskaparformið sé langt frá því
að vera gallalaust sýnist mér að
þetta fyrirkomulag myndi verða
heldur erfitt í framkvæmd.
Það er hins vegar vafasamt að
tjá sig um slíkan sambúðarsamn-
ing þegar svo lítið er vitað un
nánara efni hans, eða hefur
hugmyndin ef til vill ekki verið
fullmótuð ennþá? Hvernig verður
gagnkvæmri framfærsluskyldu
„parsins" háttað (ef t.d. annað yrði
öryrki?) og gagnvart börnum
þeirra, fjármálum þeirra og skipt-
ingu eigna og skulda t.d. vegna
sameiginlegra þarfa heimilisins og
fjölskyldunnar, forræði barna og
umgengnisréttur við þau, ef til
skilnaðar kemur, erfðaréttur og
margt, margt fleira? Á að vera
tryggðaskylda eða „frjálsar ástir"?
Á hvert par að hafa sínar prívat
reglur eða á að setja löggjöf um
þetta sambúðarform og á að vera
hægt að endurskoða það og breyta
því á þessum 10 árum?
Annars þykir mér ekki nema
gott um það að segja að fólk, sem
er á móti hjúskaparfyrirkomulag-
inu sem slíku geri með sér
formlegan sambúðarsamning. Hér
á landi, þar sem eru hvorki meira
né minna en u.þ.b. 5800 manns í
óvígðri sambúð væri það sannar-
lega mikil framför.
Sú aðstaða, sem margar konur
i komast í, eftir að hafa verið í
sambúð í mörg ár og jafnvel
áratugi og unnið mikið starf á
heimili og jafnvel utan þess, að
standa uppi slyppar og snauðar við
sambúðarslit og eiga ekki kröfur á
neinu nema ráðskonulaunum, af
því allt búið er eign mannsins, er
sannarlega átakanleg. Og sama
má segja um aðstöðu karlmanns,
sem fær aldrei að umgangast börn
sín eftir sambúðarslit, af því að
þau eru ekki fædd í hjónabandi.
Elísabet Gunnarsdóttir
kennari
Sammála
að tímabært
sé að af-
nema
hjóna-
bandið á
Norður-
löndum
Þar sem ég hef ekki kynnt mér
tillögur dönsku Rauðsokkahreyf-
ingarinnar nema það sem sagt er
um þær í Mbl. 15.9. get ég ekki um
þær dæmt nema að litlu leyti. Ég
er sammála að tími sé til kominn
að afnema hjónabandið sem þjóð-
félagsstofnun hér á Norðurlönd-
um, en hafa verður í huga að
skipan hjúskaparmála verður að
miða við aðstæður sem ríkja í
hverju samfélagi fyrir sig. Það
sem hentar okkur á ekki við t.d.
um íbúa þriðja heimsins.
íslenska hjúskaparlöggjöfin
miðast að miklu leyti við kyrr-
stöðuþjóðfélag fyrri alda og þá
siðgæðisvitund sem þá ríkti, þrátt
fyrir þær umbætur sem gerðar
hafa verið til samræmingar við