Morgunblaðið - 17.09.1978, Blaðsíða 11
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 17. SEPTEMBER 1978
43
henni viljum við færa miklar
þakkir.
Ef það er góð fjallferð er aldrei
neitt sérstakt að segja," sagði
Hermann að lokum.
Afrétturinn er
ekki of beittur
Þeir fjallkóngarnir Sveinn og
Hermann voru sammála um það,
að afrétturinn væri ekki of beittur.
„Það er alltaf uppblástur í
gangi,“ sagði Sveinn, „en þó er
fremur framför en hið gagnstæða,
það grær meira en hverfur. Ég
sannfærðist um það í þessari ferð,
að það eru að gróa upp flög, sem
voru auðn fyrir nokkrum árum.“
„Ég held endilega, að á afrétt-
unum sé ekki ofbeit," sagði Her-
mann, „og til þess liggja margar
ástæður, þar sem ég þekki til.
Ef ofbeit eru veruleg eins og
Ingi Þorsteinsson segir, verða
bændur fyrst og fremst að gera
eitthvað. Þess vegna þarf að
rannsaka þessi mál frekar, þó það
sé búið að vinna mikið í þeim og
athuga m.a., hvort sá háfjallagróð-
ur sé rétt metinn, sem nýttur
hefur verið af sauðfé á afréttum.
Um afréttinn er það að segja, að
færra fé er rekið í hann en áður og
wM -
Hjalti Gestsson
ráðunautur.
Gróið land þar sem
var grjót og melar
Steinþór Gestsson bóndi á Hæli
„Það vantar teðsluna í það,“
skaut Markús ívarsson frá
Vorsabæjarhóli í Flóa inn í.
Gestur sagði, að innan afréttar-
girðingarinnar væru rofabakkar í
uppblæstri, en gróðurinn fylgdi
svo fast á eftir, að það væri þara
þverhnípt stálið gróðurlaust og
ekkert annað. En menn væru
farnir að bera í rofaborðin hey-
rudda, skít og úrgang, sem til félli
og þetta hefði borið þó nokkurn
árangur, þannig að sumir væru
búnir að græða upp nokkra
hektara með þessum hætti.
Grasár eða ekki grasár
Hjalti Gestsson búnaðarráðu-
nautur var sammála um það, að
ekki væri um ofbeit að ræða á
þessum afréttum og benti m.a. á,
að lágsveitirnar, sérstaklega Fló-
inn, hefði dregið mjög úr afréttar-
notkun.
„Ofbeit fer mest eftir því, hvort
það er grasár eða ekki,“ sagði
Hjalti. „1968—70 voru lítil grasár
og við fórum að verða áhyggjufull-
ir, en síðan breyttist þetta allt á
annan og betri veg. Það er
uppgræðsla núna, sem blasir mjög
víða við.“
Hjalti benti á Skaftholtsmúla
orðum sínum til stuðnings, en þar
var augljóst, að börðin voru að
gróa upp, og bætti síðan við:
„Þó hér sé mikill fénaður, er
engin ástæða til að tala um
gróðureyðingu nú. Hins vegar er
það hætta, sem bændur verða
alltaf að vera opnir fyrir.“
hafði þetta um ofbeit og uppblást-
ur að segja:
„Nú eru vísindamennirnir
komnir í hár út af þessu og ég er
þeirrar sköðunar, að það séu til
svæði, þar sem ofbeit á sér stað.
Og þá eru það aðallega svæði í
nánd við þéttbýli, enda eru
þéttbýlisstaðirnir vaxnir upp af
jörðum, sem höfðu takmörkuð
beitarnot.
En þar sem ég er kunnugastur
eins og hér í sveit og ber saman
ástand úthagans núna og þegar ég
var ungur maður, þá leynir það sér
ekki, að tekið hefur fyrir uppblást-
ur, þar sem naumast sést opinn
rofbakki og víða er gróið land, þar
sem var grjót og melar um og upp
úr 1920.
Það er tvennt, sem fyrst og
fremst verkar á þetta, tíðarfarið
er betra og annað, að það er
algjörlega úr sögunni, að menn
treysti á vetrarbeit sauðfjár, eins
og menn töldu sér nauðsynlegt að
gera, áður en ræktun varð veruleg.
Þó að ekki hafi verið talað um,
að um ofbeit hafi verið að ræða í
afrétt Gnúpverjahrepps, þá var
það til skaða, hversu snemma
sumars nokkur hluti af fénu sem
var á fjalli kom niður að afréttar-
girðingunni. Það stóð við hana í
svelti og fór illa með gróður. I
oddvitatíð minni var ákveðið í
hreppsnefnd, að leitað var sam-
ráðs við landgræðslustjóra að
græða upp örfokaland sunnan
afréttargirðingar og með fulltingi
landgræðslu ríkisins hefur verið
sáð þar í á annað hundrað hektara,
sem nú er orðið gróið tún og tekur
við fénu, sem ekki tollir á afrétti
og þjónar þá því tvennu, að vera
rífandi hagi fyrir féð og létta á því
landi, sem þurfti að fá hvíld.
Það vantar teðsluna í það
Gestur Jónsson bóndi á Skaft-
holti sagði mér, að hann hefði tvö
undanfarin vor farið með afréttar-
girðingu Hreppamanna síðast í
júní. „Fyrir innan girðingu hefur
verið hvanngrænt, mátti heita
slægja," sagði hann. „En hinum
megin þar sem búið er að vera
friðað land í milli 30 og 40 ár er
landið fullt af mosa og sinu og sést
varla grænt strá. Ég var að hugsa
um það í vor, að þeir hefðu átt að
koma þessir gróðurverndarpostul-
ar og mynda þetta.“
Mun halda áfram
að ríða til f jalls
Jón Olafsson í Geldingaholti fór
núna í sína 43. ferð til fjalls. Ég
spurði hann eins og aðra, hvort
hann teldi um ofbeit að ræða og
var hann ákveðinn í að svo væri
ekki: „Islenzkir bændur hafa verið
að græða og stækka ísland á
undanförnum árum,“ sagði hann,
„með ræktun og minni vetrarbeit,
sem orsakaði það fyrst og fremst,
að ofbeit var í landinu.
Ég held að afrétturinn sé ekki að
blása upp nú vegna beitar, hvað
sem áður hefur verið. Ef hann er
að blása upp, er það vegna veðra
og vinda.“
Jón hafði margs að minnast frá
rúmlega 40 ára ferðum til afréttar:
„Þær eru ævintýri líkastar sem
gerist einu sinni á ári, þegar
maður ríður til fjalla," segir hann,
„Fyrst þegar ég fór var ég með
yngstu mönnum og stundum
yngstur en alltaf voru ferðirnar
jafn ánægjulegar og með ánægju-
legustu stundum ævi minnar. Ég
get varla hugsað mér að vera án
þess og mun halda áfram að ríða
til fjalls meðan ég get. Töframátt-
ur íslenzkra öræfa leiðir okkur til
fjallanna."
Skaftholtsréttum lauk ekki svo,
að Hreppamenn tækju ekki lagið,
og það var auðfundið, að söng-
mennt er þeim í blóð borin. Öll lög
voru sungin fjórraddað og tónninn
dreginn, þegar við átti.
H.Bl.
Gunnlaugur Þorgeirsson og Inga Dóra tirólfsdóttir, bæði 10 ára,
höfðu verið í sveit í Þrándarholti. Þeim þótti báðum gaman í
sveitinni og voru í sólskinsskapi, þótt þau fengju ýmsar bylturnar í
glímunni við lömbin.
auk þess höfum við í mörg ár borið
á Flóamannaafrétt 52 tonn af
áburði á ári og við trúum því, að
það hafi verulega aukið beitar-
gildi. Það liggur kannski fyrst og
fremst í því, að fé dreifist betur á
afréttinuró og hópast síður við
girðingarnar, sem mikil brögð
voru að áður fyrr. Nú er mikið
gróðurlendi fyrir innan afréttar-
girðingarnar, þar sem áður var
flag.
I ár var féð óvenjulega dreift um
afréttinn og sjálfsagt er það því að
þakka, að afrétturinn greri seint
og tíðin var mild og hlý.“
Á hinn bóginn benti Hermann á,
að Hvítá, Þjórsá, og raunar fleiri
ár eins og Stóra-Laxá brytu mikið
land og væri áætlað, að Þjórsá ein
bryti u.þ.b. 3 ha af jandi Skeiða-
hrepps á hverju ári. „Það er mjög
tilfinnanlegt," sagði hann. „Sveitin
er lítil, en landið gott og frjósamt
og má segja, að Þjórsá og Hvítá
brjóti bezta land sveitarinnar, sem
er fram ræktað af náttúrunnar
hendi.“