Morgunblaðið - 22.09.1978, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ. FOSTUDAGUR 22. SEPTEMBER 1978

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Fróttastjóri
Auglýsingastjóri
Ritstjórn og afgreiösla
Auglýsingar
hf. Árvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveínsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guómundsson.
Björn Jóhannsson.
Baldvin Jónsson
Aðalstræti 6, sími 10100.
Aöalstræti 6, sími 22480.
Áskriftargjald 2000.00 kr. á mánuöi innanlands.
í lausasölu 100 kr. eintakiö.
Tekjuskatturinn
er fyrst og fremst
launþegaskattur
Greinar Sveins Jónssonar í Morgunblaðinu hafa vakið
mikla og verðskuldaða athygli. Mönnum er smátt og
smátt að verða ljóst, að of háir beinir skattar valda
margvíslegu misrétti, leiða til ójafnaðar og stuðla að
skattsvikum. Þessi hefur verið niðurstaða flestra ef ekki
allra þeirra, sem fordómalaust hafa fjallað um skattamál
á undanförnum árum. Og má í því sambandi enn fremur
minna á, að frá 1973 hefur lækkun beinna skatta ávallt
verið þáttur í kröfugerð aðildarfélaga ASI.
Ríkisstjórnin hefur nú hækkað tekjuskattana ásamt
skyldusparnaði upp í 70% með næsta vafasömum hætti
lögfræðilega séð og forkastanlegum í siðferðilegu tilliti.
M.ö.o.: Ríkisvaldið tekur nú í annað sinn á sama árinu toll
af tekjum landsmanna og rausnast til að skilja þrjár
krónur eftir af hverjum tíu, eftir að vlssu tekjumarki er
náð. Þessi skattheimta tekur til 12—14 þúsund manns, og
vísast, að ekki dragi úr skattheimtunni á næta ári, ef sömu
sjónarmið verða áfram ofan á í stjórn ríkisfjármála.
Undir það er tekið, að æskilegt og raunar nauðsynlegt er
að fá að vita, hvers konar fólk lendir í hásköttunum. Dr.
Jónas Bjarnason, formaður BHM, telur að tekjuskatturinn
sé fyrst og fremst launþegaskattur og hafi algjörlega
brugðist sem launajöfnunartæki. Sveinn Jónsson er sömu
skoðunar, þegar hann segir það sannfæringu sína, að
háskattarnir verði fyrst og fremst lagðir á menn, sem
vegna menntunar, dugnaðar og starfsreynslu hafi meira en
meðaltekjur fyrir venjulega dagvinnu en hafa svo margir
til viðbótar lagt á sig verulega aukavinnu af ýmsum
ástæðum: „Kannski er aukavinna að mörgu leyti óæskileg,
en í mörgum tilvikum þarf þjóðfélagið á henni að halda og
einstaklingarnir hafa oft eðlilega þörf fyrir aukatekjurnar
um lengri eða skemmri tíma. Að minnsta kosti þarf ekki að
eyða orðum að því, hversu fráleitt og óverjandi það er, að
tekjur, sem menn afla vegna menntunar sinnar, dugnaðar,
starfsreynslu og vilja til að vinna í þágu þjóðfélagsins utan
venjulegs vinnutíma, skuli meðhöndlaðar sem glæpur gegn
þjóðfélaginu og hljóta svipaða meðferð og smygl eða
landhelgisbrot."
Þessi ummæli Sveins Jónssonar eru vissulega hörð. En
þau styðjast við þær staðreyndir, að svo og svo mikið af
peningatilfærslum í þjóðfélaginu kemur aldrei til skatts.
Augljósast verður þetta með því að bera saman annars
vegar, hvaða tekjur skattskráin sýnir að menn hafi og hins
vegar, hver hin raunverulegu lífskjör þeirra eru. Menn
þurfa ekki að þekkja mikið til svo að þeir finni hið
hróplega ósamræmi, sem þar er á milli. I ljósi þessara
staðreynda blasir við, hversu forkastanleg hin nýja
skattlagning er, jafnvel þótt lögformlega hefði verið rétt
að henni staðið.
Sú meðferð sem skattborgararnir verða nú að sæta
kallar á aðgerðir. Það er í fyrsta lagi óhjákvæmilegt, að í
stjórnarskrána verði sett skýr ákvæði til verndar
skattborgurunum. Það er ekki hægt að líða það, að
ríkisvaldið geti komið eftir á og þyngt skatta á
einstaklingum og fyrirtækjum verulega vegna liðins tíma.
Slíkt leiðir til upplausnar og siðleysis í' peningamálum.
Hvað þá þegar lagt er á sömu tekjurnar hvað eftir annað.
Með slíkum aðgerðum er stuðlað að skattsvikum og
misrétti í þjóðfélaginu. í annan stað kalla aðgerðir
ríkisstjórnarinnar á almennar umræður um skattamál og
raunar tekjuöflunarleiðir ríkissjóðs í heild sinni með það
'?rir augum að knýja fram nauðsynlegar leiðréttingar og
gfæringar. I þessum efnum verður að horfast í augu við
úverandi þjóðfélagsaðstæður en staðna ekki aftur í löngu
uðnum tíma.
Línudans
Nkomos
Árás skæruliða blökkumanna á
farþegaflugvél rhódesíska flug-
félagsins og morðin á þeim sem af
komust vöktu megna reiði hvítra
manna í Rhódesíu og sú reiði hefur
ekkert dvínað síðan og getur reynzt
hættuleg. Það varð til að auka
reiðina um allan helming áö
atburðirnir fylgdu í kjölfar frétta
um leynifund Ian Smiths forsætis-
ráðherra og skæruliðaleiðtogans
Joshua Nkomos og þegar Nkomo
hélt því fram, að menn undir hans
stjórn hefðu skotið flugvélina
niður, fannst hvítum mönnum það
bera vott um ótrúlega mannvonzku
og skeytingarleysi.
Atburðurinn gerðist á versta
tíma fyrir Smith, sem var nýbúinn
að tala við Nkomo í Zambíu, og var
að vona að hann gæti fengið talið
hann á að taka sæti í bráðabirgða-
stjórninni, þannig að Föðurlands-
fylking blökkumanna klofnaði. En
Smith varð að taka tillit til reiði
hvítra kjósenda sinna. Nkomo
hafði fram til þessa verið sá
leiðtogi blökkumanna, sem þeir
töldu sig helzt geta sætt sig við, en
eftir það sem gerðist hafa þeir eins
mikla skömm á honum og Robert
Mugabe, hinum aðalleiðtoga
Föðurlandsfylkingarinnar.
Tilraunir Smiths til að fá Nkomo
í bráðabirgðastjórnina og það sem í
þeim fólst hafa horfið í skugga
morðanna á flugfarþegunum. Litlu
yirðist hafa munað að Smith
tækist það sem hann ætlaði sér.
Enn má vera að tilraunir Smiths
beri árangur, því að litlar líkur eru
taldar til þess að Nkomo geti
komizt til valda á grundvelli
vinsælda í kosningum eða fram-
göngu skæruliðanna, sem eru undir
hans stjórn.
Eina nákvæma frásögnin af
fundi Smiths og Nkomos 14. ágúst
er komin frá Nkomo og fullvíst má
telja að hún sé mjög lituð. Hann
heldur því fram að Smith hafi
boðizt til að afhenda Föðurlands-
fylkingunni völdin, en þessu neitar
Smith, sem segir að um könnunar-
viðræður hafi verið að ræða og
fundurinn hafi ekki leitt til
ákveðinnar niðurstöðu.
Þáttur Mugabe
Það einkennilegasta við málið er
þáttur Mugabe, sem er forseti
ZANU (Hins afríska þjóðarbanda-
lags Zimbabwe). Hann fékk boð um
að fara til Nígeríu 16. ágúst þegar
hann var í höfuðborg Mozambique.
Hann fór daginn eftir til Lusaka að
sitja fund samstarfsnefndar
Föðurlandsfylkingarinnar og stóð í
þeirri trú að Nkomo hefði líka verið
boðið. En þegar Mugabe kom til
Lusaka komst hann að raun um að
boðið var runnið undan rifjum
Nkomos, sem greinilega vildi koma
honum í burtu. Nkomo minntist
þess, hve reiður Mugabe hafði orðið
einu ári áður þegar hann komst að
því í fjölmiðlum að Smith hefði
farið í leynilega heimsókn til
Zambíu og þorði ekki að segja
honum fréttina. Það féll í hbit
Joseph Garba hershöfðingja, utan-
ríkisráðherra Nígeríu, til skamms
tíma, að skýra Mugabe frá því að
annar leynifundur með Smith væri
ráðgerður í Lusaka 20. ágúst og að
honum væri boðið að sitja hanrj.
Mugabe ákvað að sækja ekki
fundinn að höfðu samráði við
miðstjórn sína örfáum klukku-
stundum áður en Smith kom. Þá
virðist fundinum hafa verið aflýst.
Skömmu síðar skýrði Nkomo
Mugabe frá gangi mála í fyrsta
skipti. Hann gat um samband, sem
hefðf verið haft við Smith mán-
uðum saman og niðrandi ummæli
Smiths um samstarfsmenn sína í
bráðabirgðastjórninni. Abel
Muzorewa biskup og séra Nda-
bandingi Sithole. Að sögn Nkomos
vildi Smith fá hann til að snúa
aftur og taka við forystunni í
bráðabirgðastjórninni. Nkomo
kvaðst hafa svarað því til, að hann
færi ekki aftur án Mugabes. En
flestir hvítir menn í Rhódesíu hafa
andstyggð á Mugabe, sem lætur frá
sér fara opinberar yfirlýsingar er
—r~r^F!--------------
THE OBSERVER
vekja ugg (meðal annars þess efnis
að hann vilji breyta Rhódesíu í
marxistískt einsflokksríki). Hvítir
menn óttast þannig Mugabe, eins
og Smith virðist hafa játað í
Zambíu, án þess að þekkja hann í
raun og veru.
Það er því til marks um þá
örvæntingu, sem virðist hafa gripið
Smith, að hann féllst á fund þar
sem Mugabe væri viðstaddur.
Tanzaníu haldi áfram stuðningi við
skæruliða. Og ef Nkomo færi heim
til að taka við forystuhlutverki
mundi Muzorewa áreiðanlega segja
skilið við þá innanlandslausn, sem
hefur verið samið um. Muzorewa
mundi reyna að semja við Mugabe
um bandalag, eins og hann hefur
áður reynt með því skilyrði að
Nkomo verði vikið úr Föðurlands-
fylkingunni. Ef það gerðist — og
Smith hefur ýtt undir það á alla
lund — kæmist í raun og veru á
laggirnar bandalag Shona-ætt-
flokka, sem 85 af hundraði íbúa
landsins tilheyra, sem mundi
snúast öndvert gegn Kalanga-ætt-
flokki Nkomis og Ndebele-mönnum
þeim sem styðja hann. Þetta væri
öruggasta leiðin til borgarastyrj-
aldar.
Stríð eða
kosningar
Það er einnig ljóst, að Nkomo
getur ekki af eigin rammleik eða
með samstarfi við Smith staðið við
fimmtu grundvallarregluna af
þeim sex, sem Bretar hafa sett
Nkomo og Mugabe
Smith vildi fá Nkomo til liðs við
sig, ekki Föðurlandsfylkinguna.
Nkomo óvinsæll
Framkoma Nkomos hefur aukið
grunsemdir um það sem fyrir
honum vaki innan Föðurlandsfylk-
ingarinnar. Harðlínumenn í ZANU
eru litið hrifnir af samstarfinu við
Nkomo. Liðsafli hans leggur lítið af
mörkum í stríðinu og þar sem sagt
er að Nkomo sé óvinsæll meðal
rhódesískra blökkumanna tapar
ZANU fylgi á samstarfinu við
hann. Hingað til hefur Mugabe
varið bandalagið við Nkomo á
þeirri forsendu áð allar liðssveit-
irnar, sem berjast gegn Smith,
verði að vera sameinaðar. Nú má
vera að hann eigi erfiðara með að
sannfæra harðlínumennina um
þetta.
Með fundinum með Nkomo og
hinum niðrandi ummælum um
afríska samstarfsmenn sína kann
Smith í raun og veru að hafa
fórnað samningnum, sem var
gerður 3. marz um myndun bráða-
birgðastjórnarinnar. Einn' ráð-
herra hans hefur sagt að nú sé
ógerningur að halda kosningar og
lýsa yfir sjalfstæði í lok ársins eins
og ráðgert hefur verið og það mun
grafa enn frekar undan stöðu
Muzorewas biskups, sem stöðugt
tapar fylgi, og séra Sitholes.
Smith hefur lítið svigrúm.
Vandamál hans leystust ekki þótt
Nkomo kæmi aftur. Áætlað er að
90 af hundraði skæruliðanna sem
berjast í Rhódesíu styðji ZANU
undir forystu Mugabes. Því kemst
ekki á vopnahlé ef Mugabe kemur
ekki við sögu hvers konar samn-
inga sem verða gerðir og búast má
við að ríkisstjórnir Mozambique og
fram um lausn Rhódesíu-deilunn-
ar: að íbúar Rhódesíu sem heild
verði að geta sætt sig við hvers
konar grundvöll að sjálfstæði
landsins. Margir þeir sem eru
kunnugir málum í Rhódesíu efast
um að Nkomo fengi 20 af hundraði
atkvæða í kosningum. Afrískir
þjóðernissinnar hafa í æ ríkari
mæli skipzt í hópa eftir ættflokk-
um á síðastliðnum árum og völd
Nkomos byggjast eins mikið á
minnihluta og völd Smiths.
Fáir telja að ráðstefna allra
deiluaðila geti í raun og veru borið
árangur. Ef til vill er aðeins um
tvær leiðir að velja. Skæruliðar
geta haldið baráttu sinni áfram og
þjarmað að hvíta minnihlutanum.
En Smith getur afhent völdin
Bretum, sem gætu afnumið ný-
lendustjórnina og komið á þing-
ræði og tryggt með samvinnu við
blökkumannaríkin er liggja að
Rhódesíu að vopnahléi yrði komið á
svo að kosningar gætu farið fram.
Kjarninn í tillögum Breta og
Bandaríkjamanna er enn bezti
grundvöllur lausnar Rhódesíudeil-
unnar. Kosningar undir eftirliti
Sameinuðu þjóðanna eru bezta
leiðin til að skera úr um hvaða
leiðtoga Rhódesíumenn vilja. Þær
eru líka bezta leiðin til að koma á
vopnahléi og öruggu eftirliti með
því, binda enda á refsiaðgerðirnar
og tryggja viðurkenningu og sam-
starf grannríkjanna og alls heims-
ins. Tanzanía og Mozambique
styðja kosningar undir eftirliti SÞ
og verði aðrar leiðir farnar er víst
að þessi lönd munu halda áfram að
styðja skæruliða ZANU og draga
þar með þjáningar Rhódesíu á
langinn. Tíminn er ekki lengur á
bandi Smiths heldur skæruliða og
þá einkum Mugabes.