Morgunblaðið - 24.09.1978, Blaðsíða 7
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 24. SEPTEMBER 1978
39
sig upp á skaftiö og bauð honum
þjónustu bestu stúlku sinnar, ef
Beckett viki að honum smáláni.
Þrefið endaði með handalögmálum
og snaraði Forsjáll fram hníf og
stakk í brjóst Becketts.
Beckett hneig niður og blæddi
mjög. Þykkur yfirfrakki hafði
forðað því að stungan næði hjarta-
stað. Vinir hans tóku samstundis
að æpa á hjálp örvilnaðir á auðri
götunni. Ung kona kom á vettvang
og gaf þeim nauðsynlegar upplýs-
ingar róleg í fasi. Suzanne Desche-
vaux-Dumesnil, píanónemi, hafði
verið að flýta sér heim eftir
næturtónleika er hana bar að. Hún
aðstoðaði rösk við að vefja Beckett
í yfirfrakka Alans Duncan og
útbjó höfuðpúða til bráðabirgða
áður en hún hringdi á sjúkrabíl.
Fórnarlambinu var ekið á
Broussais-sjúkrahúsið. Hann hafði
verið í bráðum lífsháska. Kom
þetta í ljós er tekin var röntgen-
mynd af Beckett viku síðar.
Guggenheim sá sig um hönd og
vildi biðja Beckett afsökunar. Hún
hringdi í alla sameiginlega vini
þeirra en allt kom fyrir ekki. Loks
fór hún á stúfana sjálf að reyna að
hafa upp á honum en án árangurs.
Hún sló á þráðinn til frú Joyce
daginn eftir og fékk þá vitneskju
um hvað hafði gerzt.
Felmtri sló á alla vini Becketts
við tilræðið, einkum Joyce-hjónin,
og var íbúð þeirra „líkt og á
verðbréfamarkaði. Siminn þagnaði
aldre;.“
Beckett sjálfum var frekar
skemmt í uppnámi þessu. Jafn-
skjótt og áhyggjur og vatilíðan
hjöðnuðu reit hann jafnvel ljóð —
hið eina, sem hann hafði skrifað
mánuðum saman.
Peggy Guggenheim tók herbergi
á leigu í hótel Líbería í því skyni
að vera Beckett innan handar
meðan hann væri að braggast.
Sjúkrahúsverunni var þó ekki fyrr
lokið en nærveru hennar var
ofaukið. Beckett hafði nefnilega
fengið augastað á bjargvætti
sínum, Suzanne Desche-
vaux-Dumesnil, og kaus að láta
eina konu fornspurða um fundi
hans með annarri.
Suzanne bar að í lífi Becketts
eins og kröftugt og sefandi skipu-
iagsafl. Peggy Guggenheim orðaði
skapgerðarmun þeirra hnyttilega:
„Hún gerði gardínur meðan ég
gerði háreysti."
Það fyrsta, sem gerðist, eftir að
leiðir þeirra lágu saman — um-
hyggja Suzanne á slysstaðnum —
er táknrænt fyrir sambúð þeirra í
fjörutíu ár. Sjálf var hún 38 ára
þá, sjö árum eldri en Beckett.
Þrátt fyrir að hún væri hávaxin,
skarpholda og léti lítið yfir sér var
hún engu að síður lagleg. Hún var
sjálfsörugg og hafði á sér blæ
reisnar og kyrrlætis, sem heillaði
og vakti áhuga, en var jafnframt
hugsvalandi.
Frá því á öndverðum samveru-
dögum hennar og Becketts kaus
hún að fara með veggjum og tókst
fyrirhafnarlaust að reisa um sig
vegg einkafriðhelgi, jafnvel enn
rammgerðari en leyndardómsmúr
Becketts. Hún virtist skynja að
Beckett, sem þóttist hafa fengið
sig saddan af móðurofríki ólíkra
kvenna, gat í raun og veru ekki
verið umkomulaus. Hún hefur lagt
allt í sölurnar fyrir hann, fætt
hann og þvegið af honum, verið
bókmenntalegur umboðsmaður og
á tímabili fyrirvinna hans.
Skáldsaga Becketts, „Murph'y",
kom út í mars 1938, en vakti ekki
þá hrifningu, er Beckett hafði gert
sér vonir um. Gagnrýnendur voru
flestir á báðum áttum og Dylan
Thomas komst m.a. svo að orði að
hún væri „erfið, alvörugefin og
röng“.
Suzanne hjálpaði Beckett að
finna litla íbúð við Favorites-götu,
nærri Mortparnasse og hafði hann
ekki fyrr komið sér fyrir en hann
brá sér til London til að vera við
opnun sýningar í listahúsi Peggy
Guggenheims. Hann notaði tæki-
færið til að segja henni það, sem
hana hafði grunað lengi — að
hann hefði bundið enda á samband
þeirra vegna annarrar konu:
„Hann sagði mér að hann ætti
unnustu og spurði hvort mér stæði
ekki á sama. Auðvitað svaraði ég
því játandi. Hún (Suzanne) var í
mínum augum miklu líkari móður,
sem hafði fundið handa honum
íbúð og sá um hann. Ég hafði séð
hana einu sinni í herbergi hans,
áður en þau tóku saman og ég var í
hennar stað, og gat ekki fundið til
afbrýðisemi. Hún var alls ekki
nógu aðlaðandi. Hún var á mínum
aldri og báðar vorum við eldri en
Beckett.“
Andspyrna
í samúöar-
skyni
Beckett hafðist áfram við í
Frakklandi eftir að stríðið braust
út 1939 en fluttist suður á bóginn
frá París eftir að Frakkland féll í
hendur Þjóðverjum í júní 1940.
Þrátt fyrir að hann væri borgari
hlutlauss ríkis tók hann áhættu af
því að verða hnepptur í fangelsi og
neyddist til að lifa eins og
flækingur í Toulouse og Cahors í
nokkrar vikur til að forðast
embættismenn á höttum eftir
útlendingum. Hann snéri aftur til
Parísar í október í von um að geta
farið huldu höfði fyrir yfirvöldum.
Hann vildi vera frönskum vinum
sínum áþreifanlegt samúðartákn
enda þótt hann yrði að fara með
gát vegna síns írska vegabréfs.
Allt í kring um sig varð Beckett
vitni að tilgangslausum handtök-
um og blóðsúthellingum. Enn meir
fékk þó á hann vitneskjan um að
fjöldi vina hans vann annað hvort
ljóst og leynt með Þjóðverjum eða
valkókaði í kringum þá. Hann sá
sér ekki fært að sitja auðum
höndum áfram. Þegar loks var
höggvið nær vinum hans dugðu
heimspekilegar vangaveltur ekki
lengur. „Mér ofbauð framferði
nasista svo að ég gat ekki á mér
setið lengur. Einkum hafði ég
andstyggð á meðferð þeirra á
Gyðingum," sagði hann eitt sinn.
í októberlok 1940 var Beckett
orðinn félagi í frönsku andspyrnu-
hreyfingunni. Hann var þekktur
undir nafninu „Sam“ eða
„lOlrlandais". I fyrstu var starf
hans fólgið í að taka við öllum
upplýsingum, er njósnarar snéru
með heim úr sendiferðum. Atti
hann að þýða upplýsingarnar á
kjarnyrta ensku og þurfti oft að
skera sjálfur úr um mikilvægi
þeirra.
Aður en langt um leið óx ábyrgð
Becketts. Hann tókst á hendur
nokkrar ferðir til Bretagneskaga
og Norðmandý til að afla upplýs-
inga hjá fólki, er vattn í höfnum í
Brest og kafbátabyrgjum í Dieppe.
Suzanne Deschevaux-Dumesnil,
er bjó með Beckett, gerðist einnig
starfsamur aðili í andspyrnuhóp
með nafninu „Gloria". Hópur þessi
hélt uppi njósnum fyrir Englend-
inga og var starf Suzanne að flytja
upplýsingar, skilaboð og tæki
ýmiss konar rr.illi Favorites-götu
og foringja hópsins, Jeannine
Picabia.
Suzanne tókst eitt sinn á
óbeinan hátt að af afstýra því að'
upp kæmist um starfsemina.
Jeannine hafði tekið upp af götu
sinni fótbrotinn kettling og hjúkr-
að honum heima hjá sér. Skömmu
síðar fékk hún boð um að koma til
London að gefa skýrslu með litlum
fyrirvara. Fór hún þess á leit við
Beckett að hann liti eftir kettinum
meðan hún væri í burtu og tók
hann því vel.
Um sama leyti var Suzanne falið
að færa tveimur rosknum systrum
skilaboð í nærliggjandi íbúð. Er
þangað kom fann hún systurnar
fyrir óttaslegnar en herbergið fullt
af þýzkum hermönnum, er hugðust
koma njósnurum í opna skjöldu.
Foringi þeirra spurði Suzanne
eftir erindinu. Svaraði hún því
yfirvegað til að þún hefði komið til
að segja konunum að eiginmaður
sinn hefði grætt löppina á kettin-
um og væri hann nú óðum að ná
sér. Yfirheyrandinn trúði ekki
sögu hennar og mæltist til þess að
hún fylgdi þeim til að skoða dýrið.
Suzanne féllst á það hikandi, þar
eð Beckett skildi ljósmyndavél
sína af og til eftir á stóra,
kringlótta stofuborðinu, þar sem
hver og einn gestur gat rekið
augun í hana. En hún átti einskis
annars úrkosta og hélt með
tveimur hermönnum í átt til
Favorites-götu.
Til allrar hamingju hafði
Beckett brugðið sér út og á
borðinu var ekkert að sjá, er vakið
gæti grunsemdir. Það, sem meira
var, Beckett hafði verið að kynna
sér „Mein Kampf“ og tekið ýtar-
legar glósur til að aðstoða and-
spyrnufélaga við áróðurstarfsemi.
Er Þjóðverjarnir komu auga á
bókina með vandlega undirstrik-
uðum köflum ásamt blöðum
Becketts, tóku þeir að treysta
Suzanne. Þar sem hún óttaðist þó
að Beckett myndi snúa aftur með
upplýsingar undir höndum áður en
Þjóðverjarnir væru á brott, sagði
hún við þá að sér þætti það leitt,
en nú yrði hún frá að hverfa til að
taka á móti móður sinni, sem væri
á leið með lest frá Troyes.
Er frú Deschevaux-Dumesnil
steig út úr lestinni sá hún Suzanne
bíða eftir sér með tvo rammeflda
Þjóðverja sér við hlið. Þegar hér
var komið sögu hafði allt, sem
Suzanne hafði sagt þeim komið
heim og saman, svo þeir létu gott
heita og héldu á brott. Hér hafði
sannarlega hurð skollið nærri
hælum.
Frá seinni hluta árs 1941 og
fyrstu sex mánuði ársins 1942 fór
Beckett skynsamlega að ráði sínu
og létti af sér störfum. Var hann
nú aðeins í beinni snertingu við
nokkra af dyggustu félögum
Gloríahópsins. Beckett hafði for-
boða af því að illt væri í vændum
og varð sú raunin á. Kaþólskur
prestur frá Luxembourg smaug
inn í raðir andspyrnuhópsins og
tók bæði að sér að vera sáluhirðir
félaganna og bera á milli upplýs-
ingar. Síðar kom þó í ljós að hann
var gagnnjósnari á vegum Þjóð-
verja og urðu uppljóstranir hans
til þess að Gloria var upprætt og
margir af foringjum hópsins
teknir af lífi. Þegar Suzanne og
Beckett fengu síðan skilaboð þess
efnis að forsprakkinn hefði verið
tekinn höndum vissu þau að röðin
hlyti að koma að þeim bráðlega.
Þeim barst skeytið kl. ellefu að
morgni. Klukkan þrjú síðdegis létu
þau líta svo út sem þau ætluðu út
að ganga en snéru aldrei til
íbúðarinnar aftur.
Næstu tvo mánuði ferðuðust þau
ýmist saman eða sitt í hvoru lagi
fram og aftur um París. í október
1942 tókst þeim að verða sér út um
fölsuð skilríki og héldu suður á
bóginn. Eftir langar göngur að
næturlagi komu þau að lokum til
lítils fjallaþorps, Roussillon, um
þrjátíu og sjö kílómetra austur af
Avignon, þar sem þau ílentust með
leynd næstu tvö og hálft ár.
Beckett starfaði hér af og til
með andspyrnuhreyfingunni en
hafði tapað þeim áhuga og atorku,
er knúið hafði hann áfram í París.
Fyrir störf sín fyrir Gloria var
Samuel Beckett heiðraður með
stríðskrossinum, „Croix de
Guerre“, með gullstjörnu áriö
1945. Hann veitti orðunni viðtöku
háttprúður og lotningarfullur —
með sama hugarfari og æ síðan er
hann varð heiðurs og viðurkenn-
ingar aðnjótandi. Hann tók hgnni
aufúslega og gladdist innra með
sér, en sagði engum frá.
Styrjöldin kom róti á líf
Becketts og var sennilega sterk-
asta mótunaraflið í þróun hans
'■ sem rithöfundar, er hreif þjóðfé-
lagslegt ímyndunarafl eftirstríðs-
áranna. Hann flíkaði þó aldrei
þessari reynslu sinni. Stríðið var
partur af fortíð hans og hugræn
umgjörð. Svipdrættir aðalpersón-
unnar skerpast óneitanlega gagn-
vart bakgrunni stríðsins og þetta
starandi augnaráð, íhyglið og
innhverft, sem jafnframt ber með
sér vísbendingu um hulið og
friðheilagt einkaathvarf og tíma.
Þýtt og endursagt
úr „The Observer“
Frá
árurn
áður...
Ef einhver kona hefur verið
svo forsjál, að geyma gamla
sunnudagakjólinn sinn, eða
skólakjólinn, getur sú hin
sama nú dregið hann fram í
dagsljósið og látið dótturina
máta. Það verða áreiðanlega
margar ungar stúlkur, sem
eiga eftir að klæðast kjól,
líkum þessum á myndinni,
nú í vetur. Kjóllinn er úr
köflóttu ullarefni, með löng-
um ermum, „baby“ kraga og
rykktur undir berustykki.
Við erum áreiðanlega
margar, sem þekkjum sniðið
frá fyrri tíð.
Agúrkusalöt
Agúrkusalat
meö eplum
2 agúrkur, lítil tsk. salt, 4
matsk. sykur, V2 bolli vatn, V2
bolli edik.
Agúrkurnar skornar í sneið-
ar, látnar í skál, salti og sykri
stráð yfir. Ediki og vatni
blandað saman og hellt yfir
agúrkurnar og þetta kælt vel
áður en það er borið fram.
Agúrkusalat
með eplum
1 agúrka, salt, '/2 salathöfuð,
2 epli. Kryddlögur.
2 dl. edik eða
sítrónusafi, 1 dl. vatn,
% dl. sykur, pipar.
Agúrkurnar skornar
í mjög þunnar
sneiðar t.d.
með osta-
skera.
Lagðar í
skál, salti
stráð yfir og
látið liggja um
stund. Salatið rifið
eða skorið smátt,
eplin skorin í þunnar
sneiðar og blandað saman við
agúrkurnar. Kryddleginum
hellt yfir.
Agúrkusalat
meö sinnepi
2 agúrkur, 2 dl. matarolía, 1
tsk. sinnep, 1 tsk. salt, 3—4
matsk. edik, 1 matsk. sykur.
Agúrkurnar skornar í sneið-
ar, salti stráð á og látið standa
smástund.
Olía, edik, sinnep og sykur
hrært eða hrist saman og hellt
yfir agúrkurnar. Borið fram
vel kælt.
Agúrkur
í sýrðum rjóma
1 agúrka, salt, sýrður rjómi,
nýmalaður pipar, örlítill
sítrónusafi, ein harðsoðin
eggjarauða.
Agúrkan skorin í sneiðar
eða smá ferhyrninga, saltinu
stráð yfir og látið
standa í '/2 klst.
Salt, pipar,
stöppuð eggja-
^ rauðan og
sítrónusafi
sett
útí sýrðan
rjómann. Ef
einhver vökvi er
á ágúrkunum er
honum hellt af áður
en þær eru settar
í sýrða rjómann.
Rússneskt
agúrkusalat
Agúrka skorin í smá bita og
þeir lagðir í mjög kalt vatn
með salti í, í 15 mín. Vatninu
helt af, agúrkurnar þerraðar
vel og þeim blandað í sýrðan
rjóma, sem í hefur verið hrært
þeyttum rjóma, og bragðbætt
með salti og pipar. Gott með
steiktum fiski og ýmsum
kjötréttum.