Morgunblaðið - 26.09.1978, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 26. SEPTEMBER 1978
McKÍnstefnan art allt nám í framhaldsskólastÍKÍ verfti samræmt námsefni skipað f skilKreinda áfanga
með opnum leiðum til framhaldsnáms. Nemendum er ætlaður mislangur tími til að ljúka sama námsefni.
Elín Pálmadóttir:
Sá rædur
er heldur
um budduna
Nýskipaður menntamálaráöherra
segir í blaðaviðtali um leið og hann
sest í ráöherrastól, að allra brýnasta
verkefnið í menntamálum sé að sett
verði löggjöf um samræmdan fram-
haldsskóla. Er þar vísaö í frumvarp
til laga um framhaldsskóla, sem
tvívegis hefur verið lagt fyrir alþingi,
í seinna skiptið rétt fyrir síðustu
þingslit. Frumvarp þetta hef2ur veriö
lengi í undirbúningi og ekki vonum
fyrr að það komist á leiöarenda og
geti orðið vinnuplagg í uppbyggingu
menntakerfisins, í framhaldi af
grunnskólanum. Framhaldsnám hef-
ur að undanförnu veriö rekið með
bráðabirgðaákvörðunum frá ári til
árs, sem þegar hefur komið niður á
alltof mörgum árgöngum ungmenna.
Annað er, að á meðan unnið er að
og beöið eftir þessum mjög svo
vandasömu stjórnarfarslegu ákvörð-
unum um heildarskipun á öllu
framhaldsnámi í landinu, er nú lögð
fram og lögfest margvísleg löggjöf
um sérnám og sérskóla, sem í
rauninni hlýtur eða ætti a.m.k. að
byggjast á heildarföggjöflnni og
heildarsýn yfir þetta menntastig og
tengsl þess við sérmenntun. Skiljan-
legt er að sérskólaf reyni að tryggja
sig á meöan með sín áhugamál, en
við það ber öll umfjöllun um þeirra
hag öfugt að fyrir þá sem um fjalla.
Samskeytin geta orðið klúður og sér
i saumana.
alfarið, og að fjármálaleg og stjórn-
unarleg ábyrgö hljóti aö fara saman.
Að frumkvæði og öll hagræðing í
rekstri sé betur komin hjá heimafólki,
sem er á vettvanginum og í beinu
daglegu sambandl viö skóla —
foreldra, nemendur og atvinnuvegi á
hverjum stað — heldur en í einni
stórri miðstöð í höfuöborginni, sem
aö vísu þarf aö sjálfsögöu aö fara
Ég held , að þegar verið er að taka
ákvörðun um svo gífurlega mikilvægt
mál, sem framhaldsskólamenntunin
er í landinu, þá verði fyrst að horfa
til þess sem best muni reynast
ungmennum og framtíöarkynslóðum.
Og fjármögnun hljóti svo að verða
færð til milli ríkis og sveitarfélaga í
samræmi viö það. Þarna sé fyrst og
fremst um tæknilegt vandamál að
ræöa, sem þurfi svo bara að leysa.
Að vísu eru sveitarstjórnir nokkuö
hvekktar orðnar á því er ríkiö gengur
í kostnaðarskiptingu af þessu tagi, en
ég held að við veröum frekar að
vanda til vinnubragöa en gefast upp
fyrir verkefninu. í heild er ekki vafi á
að gætt er meiri hagræöingar og
aðhaldssemi ef kostnaöur er borinn
að hluta a.m.k. af heimamönnum,
sem þekkja aöstæður.
Um meginstefnuna í frumvarpinu
held ég að ekki sé mikill ágreiningur.
Fyrsta útgáfa þess, sem lögð var fyrir
alþingi 1976—77 til kynningar, var
jafnframt send fjölmörgum aöilum til
athugunar og kynningar og eru
umsagnir, sem bárust prentaðar með
frumvarpinu í nýrri gerð, er lagt var
fram á alþingi á sl. vori. Eru þær þar
mjög aðgengilegar þeim sem vilja
kynna sér viöhorfin.
í þessari grein, sem ég vona að
veröi kveikjan að meiri umræöu nú
þegar frumvarpið veröur aftur á
dagskrá alþingis, vil ég einkum draga
fram skoðanir okkar fræðsluráös-
manna í Reykjavík (á síðasta kjör-
tímabili) um frumvarp þetta, svo og
umsögn fræöslustjórans, hins mæta
skólamanns, Kristjáns J. Gunnars-
sonar, sem fara að mestu saman. En
ekkert er eðlilegra en aö blæbrigöa-
munur kunni að vera á afstööu
smæstu eininganna og þeirra
stærstu, enda óeðlilegt aö löggjöf
geri ekki ráð fyrir sveigjanleika til
Með tilliti til mikilvægs menntunar
í landinu fyrir framvindu íslenzks
þjóðfélags og velferð næstu kynslóð-
ar, þykir mér umræða um þetta efni
býsna lítil á opinberum vettvangi, og
þykir rétt aö gera tilraun til að vekja
umræður nú, þegar þetta afdrifaríka
frumvarp er að komast á lokasprett-
inn. Þaö gefur kannski vísbendingu
um að ekki séu þar allir á einu máli
um ýmsa þætti, þrátt fyrir langan
undirbúning, að í álitsgerð þeirri, sem
nefnd um skiptingu verkefna og
tekjustofna milli ríkis og sveitarfé-
laga, lagöi aö hluta fyrir landsþing
Sambandssveitarfélaga í sl. viku, eru
nefndarmenn sammála um allar
tillögur utan tvo þætti og er annar
framhaldsskólastigiö. En þar skilaöi
Kristján J. Gunnarsson fræöslustjóri
í Reykjavík séráliti.
í frumvarpinu er gert ráð fyrir því
að skólahald sé lögum samkvæmt
kostaö af ríki og sveitarfélögunum í
sameiningu eins og grunnskólinn. En
sveitarstjórnir, einkum á minni stöð-
unum, sem af eðlilegum ástæðum
eru hræddar við hinn mikla kostnað
viö framhaldsmenntunina, vilja að
ríkissjóður greiði þar allan kostnaö,
stofnkostnað, launa- og reksturs-
kostnað, og framhaldsskólinn fari
þannig alfarið yfir á ríkið. í áliti
verkefnaskiptinga nefndar segir m.::
„Aðild ríkis og sveitarfélaga að
framhaldsskólum og hugsanleg
kostnaðarskipti, ef um samrekstur
verður að ræða, þarfnast víðtækrar
athugunar fulltrúa ríkisins og sveitar-
félagaanna, áður en málinu verður
ráðið endanega til lykta. Hafa ber
hugfast, að skipan menntamála —
og þá engu síöur framhaldsmenntun-
ar en grunnmenntunar — er mikiö
hagsmunamál hvers byggðarlags, og
því ber nauðsyn til, að sveitarfélögin
séu í þeirri stöðu að nokkurt jafnræði
ríki milli þeirra og ríkisins um
framkvæmdir og ákvaröanir er þau
mál varða. Og leggur til að ríkissjóð-
ur greiði allan kostnað." Þetta
sjónarmið er ákaflega skiljanlegt, því
að þarna mun vera um hvorki meira
né minna én 25 milljaröa króna
pakka aö ræöa.
• Ábyrgð og
stjórnun heima
Við sem unnum Fræðsluráði Reykja-
víkur að umsögn um framhaldsskóla-
frumvarpiö meðan þaö var í endur-
skoðun, vorum þessu samt alfariö
ósammála eins og fræöslustjóri. Ég
held að löng reynsla sýni það, aö sá
sem heldur á buddunni, ráöi feröinni
Við verknám í fjölbrautaskóla.
með þá þætti er miða að samræm-
ingu. Nær allar nýjungar í skólastarfi,
sem orðið hafa á undanförnum árum
eða áratugum hafa farið af stað fyrir
frumkvæði heimamanna hér í
Reykjavík (þar sem ég þekki að
sjálfsögðu best til) og oftast veriö í
upphafi komið í gang af sveitarfélag-
inu. Þar er stærsta sveitarfélagiö í
landinu og ekki óeölilegt aö það hafi
mest bolmagn til að hefja tilraunir,
sem hægt er að reyna og færa út ef
vel tekst. Má þarna til dæmis nefna
opna skólann, fjölbrautaskólann,
skóla fyrir treggreinda, sálfræðiþjón-
ustu o.s.frv. Þrýstingur þess fólks,
sem á þjónustunni þarf að halda,
brennur að sjálfsögöu mest á
sveitarstjórnarmönnum á staðnum.
Og þörfin fyrir hvað áherslu ber aö
leggja á er mismunandi eftir atvinnu-
háttum á hverjum stað og aðstæðum
almennt. Til dæmis er þörf á fræðslu
í þjónustugreinum eins og verzlunar-
brautum meiri á höfuðborgarsvæð-
inu, en kannski fiskvinnslugreinum í
sjávarplássum.
Fram-
halds-
skólalög
á loka-
spretti
túlkunar við svo ólíkar aöstæöur. Til
dæmis hlýtur 1200 nemenda fjöl-
brautaskóli að lúta svolítið öörum
lögmálum um framkvæmdaatriði en
lítill fámennur skóli.
í upphafi fjallar fræöslustjóri í
umsögn sinni um meginstefnuna í
væntanlegum framhaldsskólalögum
og segir: „Þá meginstefnu frum-
varpsins að allt nám á framhalds-
skólastigi skuli vera samræmt tel ég
mjög tll bóta frá því ósamræmda og
að sumu leyti lítt skipulagða fram-
haldsskólanámi, sem við nú búum við
(skortir víöa skilgreiningu markmiöa,
námsskrár, gerð námsbóka og
kennsluefnis o.s.frv.) þá tel ég einnig
í meginatriöum rétta stefnu aö skipta
stjórnunarlegri og fjárhagslegri aðild
milli ríkisins og sveitarfélaganna. Tel
ég að vel gæti komið til greina aö sú
aðild verði samræmd í framkvæmd
með sama hætti eftir því sem við
verður komið í grunnskóla og
framhaldsskóla. Ekki er í raun hægt
að benda á nein afgerandi skil er
draga megi milli grunnskólans og
framhaldsnámsins, enda hefur
reynslan sýnt, að þótt skipulagslega
sé gert ráð fyrir slíkum skilum
þurrkast þau að meira eða minna
leyti út í framkvæmd.
Sum hinna stjórnunarlegu verkefna
hijóta óhjákvæmilega að hvíla á
herðum ríkisvaidsins, svo sem gerð
samræmdra námsskráa, skilgreining
námsbrauta, skipting námsefnis í
námsáfanga, val og samning náms-
bóka og kennsluefnis, kennara-
menntun, ákvarðanir um kennslu-
magn og þar af leiöandi kennaraþörf,
svo og heildarskipulagning á notkun
og uppbyggingu skóla og verkefna-
skipting þeirra á milli. Af þeim
verkefnum, sem fela í sér hina
kennslufræöilegu stefnumörkun skól-
anna samkvæmt ákvöröunum stjórn-
valda ríkisins, ræðst kennaraþörfin
og þar með kostnaður við að launa
kennara. Er því eðlilegt og að mínu
áliti óhjákvæmilegt að kennarar séu
launaðir úr ríkisstjóöi.
• Kjarni virkrar
byggðasteinu
Sveitarfélögin hafa að hinu leytinu
margra hagsmuna að gæta og sum
framkvæmdaatriði eru betur komin í
þeirra höndum en ríkisins vegna
nálægðar þeirra við skólana, eins og
t.d. almennan rekstur, byggingar og
viðhald skólahúsa og samvinnu skóla
og atvinnufyrirtækja um starfsmennt-
un. Almennir hagsmunir sveitarfélag-
anna varðandi aðild þeirra að
skólahaldi og skipulagningu þess
varða einnig staðsetningu skóla og
ekki hvað síst námsframboö skól-
anna á framhaldsskólastiginu, sem
sveitarfélögum er nauðsyn að sé í
samræmi og tengslum við atvinnulíf
skólahéraðsins, svo að menntunar-
framboð framhaldsskólans verði
fremur til að beina ungu fólki inn á
staðbundna atvinnuvegi héraðsins
heldur en í þær tegundir langskóla-
náms og sérmenntunar sem lítil eða
engin þörf er fyrir á heimaslóðum.
Hagsmunir sveitarfélaganna á þessu
sviði eru því í ríkara mæli kjarni
virkrar byggðastefnu þegar til lengd-
ar lætur en margt það sem í svip
sýnist nærtækara."
Fræðsluráð Reykjavíkur er einnig
sammála meginstefnunni sem felst í
eftirfarandi orðum: „Fræðsluráð er
samþykkt þeirri meginstefnu frum-
varpsins að allt nám á framhalds-
skólastigi veröi samræmt og náms-
efni skipað í skilgreinda áfanga meö
opnum leiðum til framhaldsnáms.
Mikilvægt er að stefnt er að því að
nemendur stöövist ekki í námi né