Morgunblaðið - 30.09.1978, Síða 13

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 1. OKTÓBER 1978
45
Konumyndir eftir Henri Matisse.
undarlega vildi til, að þessari deild
var lokað á undan öðrum deildum
safnsins. Deildinni, ásamt öðru á
efstu hæðinni virðist lítið haldið
fram miðað við annað á safninu.
Það er merkileg saga á bak við hið
óviðjafnanlega samsafn mynda
impressjónistanna og helstu lista-
manna Parísarskólans á fyrstu
áratugum aldarinnar, allt til
Auguste Herbin. Koma hér við
sögu tveir óvenjulega listlgöggir
menn, þeir Iwan Morosow og
Serge Schtschukon. Það er öllum
öðrum fremur þeim að þakka, að
safnið á sennilega meira af
meistaraverkum impressjónist-
anna en nokkurt annað safn í
heimi svo og einnig af myndum frá
aldamótunum og fram að heims-
styrjöldinni fyrri.
Á lítið meir en 15 árum sönkuðu
þessir tveir menn að sér frábæru
safni nýrri franskrar listar. Líkt
og Katrín mikla keypti Morosow
ekki einungis fullgerð verk heldur
miðlaði ýmsum verkefnum. Þann-
ig fékk hann ellefu málverka
dekorasjón eftir Maurice Denis og
tvær fjögurra metra langar mynd-
ir eftir Bonnard. Hann keypti 18
verk eftir uppáhaldsmálara sinn
Paul Cézannae og auk þess II verk
Bonnards svo og verk eftir
Gauguin, Renoir, Manet, van Gogh
m.m.
Fernande Olivier, segir frá því í
bók sinni um árin sín með Picasso:
„Dag einn kom furðulegur maður í
fylgd með Matisse á vinnustofu
Picasso — Herra Schtshukin frá
Moskvu. Rússneskur gyðingur og
aðdáandi nýlista. Lítill fölur
maður með stórt höfuð sem minnti
á svín. Svo þjáður sem hann var af
stami, var varla hægt að skilja
stakt orð af því sem hann sagði,
hvað hafði mjög truflandi áhrif og
gerði manninn ennþá afkáralegri.
En málverk Picasso orkuðu sem
opinberun á hann. Hann keypti
tvær myndir á mjög hagstæðu
verði og varð síðan trúfastur
kaupandi." Lýsingin mun vera
nærri lagi, þrátt fyrir að Schtshu-
kin væri enginn gyðingur svo sem
Daniel Henry Kahnwiler lista-
verkamiðlari hefur fullyrt.
Schtsukin átti mikla höll í
Moskvu, sem hann skreytti með
úrvals málverkum og í hvert sinn
er Kahnweiler sendi honum skeyti
um að nú ætti hann ný verk eftir
Picasso o.fl. kom hann fljótlega í
eigin persónu frá Moskvu. Hann
var einn hinn fyrsti til að meta
Cézanne, Gauguin og van Gogh og
keypti kúbískar myndir Picassos á
tímum er margir einlægustu
aðdáendur hans — jafnvel ekki
listasalinn Amrise Vallard, megn-

Trúðurinn og laxkona hans — Picasso.
uðu að fylgja honum eftir. Safn
hans af myndum eftir Henri
Matisse er frábært og vafalítið eitt
hið besta í veröldinni. Að öllu
samanlögðu eru kaup þessara
tveggja manna nær óskiljanleg en
um leið aðdáunarverð og skýra að
nokkru þá grósku sem var í
rússneskri myndlist á fyrstu
áratugum aldarinnar.
Þegar Schtsukin flúði til Parísar
eftir októberbyltinguna var hann
ekki lengur svo fjáður maður, að
hann gæti keypt myndir í sama
mæli og áður. En hann var samt
mjög örlátur öllum útlögum og
heimsótti sýningar skjólstæðinga
sinna reglulega. Er hann var eitt
sinn spurður að því, hvort hann
saknaði mynda sinna, svaraði
hann því til, að það hafi alltaf
verið ásetningur sinn að stofan
safn, hann hefði þó gjarnan viljað
eiga myndirnar dálítið lengur, en
væri ánægður með þá ágætu
meðferð er myndirnar hefðu hlot-
ið. Raunar hefur síðan gengið á
ýmsu og myndirnar hafa sennilega
stórum lengur gist kjallara-
geymslur safnanna í Moskvu og
Leningrad en hingað uppi til sýnis
á veggjum þeirra. En myndunum
var skipt á milli Eremitage- og
Puschin- safnsins í Moskvu.
Eftir árið 1910 og fyrstu fimm-
tán árin eftir byltinguna tvö-
faldaðist málverkaeign
Eremitage- safnsins. Aldrei í sögu
listarinnar hefur safn á jafn
Ferðafélagarnir
— Erna og Alfred Manns nr. 2 og 3 frá vinstri.
skömmum tíma auðgast viðlíka að
listaverkum. Kaup málverka, þjóð-
nýting einkasafna ásamt samein-
ingu opinberra listasafna leiddu
til þessarar þróunar. Á þessum
árum hlaut safnið mikið af gjöf-
um, skipti á og seldi myndir,
ásamt því að söfnin gengust undir
endurskipulagningu. Þrátt fyrir að
Moskva yrði höfuðborg Sovétlýð-
veldisins varð Eremitage stærsta
safn ríkisins. Á svipaðan hátt og
Nikulás I hafði á sínum tíma látið
sérfræðinga fara yfir safnið og
meta m.vndirnar og síðan selt þær
myndir er sérfræðingarnir töldu
ofaukið, tóku menn nú að vega og
meta myndir í sama tilgangi. Eftir
að Nikulás hafði selt hluta safns-
ins taldi það þó 3333 málverk.
Hundrað árum seinna voru þau
orðinn 8000 ásamt 40.000 teikning-
um og 500.000 stungumyndum.
Eftir byltinguna og við þjóðnýt-
ingu einkasafna, komu í ljós
ótrúleg auðæfi í myndlist og
listiðnaði, — er víst að söfnunar-
ástríða æðstu valdhafa hafi
smitað út frá sér. Enginn hafði
látið sér til hugar koma, að öll
þessi auðæfi kæmu í ljós. Geta má
þess, að mjög fáum tókst að koma
eignum sínum úr landi vegna þess
að fæstum hafði dottið í hug sá
möguleiki að keisaraveldið liði
undir lok.
Þar sem allar geymslur fylltust
af fjársjóðum á sviði lista og við
tók endurskipulagning safnanna
ákvað sovétstjórnin að selja hluta
málverkanna ásamt höggmyndum
veggteppum, postulíni o.fl. Hér var
að sjálfsögðu um hæpna ráðstöfun
að ræða því að fjöldi óbætanlegra
listaverka hvarf á þann hátt úr
landi, seld á uppboðum eða með
beinum samningum við einkasafn-
ara, svo sem senator Mellon hinn
nafntogaða ameríska safnara.
Hvað sem öðru liður þá er
Eremitage-safnið eitt auðugasta
safn veraldar og vel þess virði að
það sé heimsótt. Það er þó alröng
stefna að búa ekki betur að því og
það er tvímælalaust milljarðatap í
beinhörðum gjaldeyri að selja ekki
bækur, upplýsingapésa, eftir-
prentanir og kort í anddyrinu. Hér
er ekkert, sem rússneska þjóðin
þarf að fyrirverða sig fyrir og því
óskar hinn vestræni gestur eftir
betra skipulagi og meiri virðu-
leikabrag.
— Við ókum víða um hina fögru
borg og skoðuðum byggingar —
dokuðum af og til við, til að taka
myndir af sögufrægum bygging-
um. Leiðsögumaðurinn er var
geðugur kvenmaður fræddi okkur
á ýmsu um sögu bygginganna er á
vegi okkar urðu. Hún hélt dálítinn
fyrirlestur fyrir framan
háskólann. Lýsti því m.a. hvernig
styrkjakerfið væri — hinir dugleg-
ustu fengju hæstu styrkina, en
slægju menn slöku við námið
misstu þeir alla styrki. Allir
fengju vinnu að lokaprófi loknu
eftir því sem verðleikar gæfu
tilefni til.
Það var ólíkt betra skipulag og
strangari gæsla í hinu litla og
vinalega sumarhúsi Péturs mikla
er var uppáhaldsbústaður hans. —
Sjálf sumarhöllin er hið glæsileg-
asta hús en var lokuð gestum.
Gríðarlega mikill gosbrunnur er
fyrir framan höllina og er hann
þakinn gulli prýddur höggmynd-
um, — að vísu eftirlíkingum þess
sem áður var. Hinn mikli garður
er uml.vkur byggingarnar er ævin-
týralegur og hefur hér fyrirmynd-
in án efa verið sótt til Vestur-
landa. I fyrri grein minni lýsti ég
Vetrarhöllinni að nokkru, — sú
höll er vísast frægust bygginga í
Leningrad, bæði fyrir óvenjulega
fegurð og svo í sögulegum
skilningi, —- fyrir framan hana
trónar mikil súla og er sagt, að
hún sé ekki fest niður heldur hvíTI
á eigin þunga.
Það var töluvert rætt um
nýbyggingarnar er gat að líta á
Sjá nœstu
síðu A