Morgunblaðið - 01.10.1978, Blaðsíða 26

26
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 1. OKTÓBER 1978
Með kaupunum á meirihluta Arnar-
flugs á dögunum er allt milli-
landaflug íslendinga í höndum
eins og sama aðilans — Flug-
leiða. Litla leiguflugfélagið, sem
að mati sumra stofnendanna, var
sett á laggirnar meö þaö megin
markmið að tryggja heilbrigða
samkeppni í íslenzkum flugmál-
um og íslendingum sem hag-
stæðast verðlag í leiguflugi, er
þannig orðið hluti af stórveldinu,
sem það var stofnaö til höfuðs, ef
svo má segja. Það er ekki að
undra þótt ýmsir velti vöngum yfir
því hvernig komið sé — en
meiningar eru deildar eins og
vænta má, þegar hagsmunirnir á
bak við stofnun Arnarflugs á
sínum tíma voru jafn ólíkir og
raun ber vitni.
Forsvarsmenn Arnarflugs halda því
fram nú, að þeir séu einfaldlega
orðnir reynslunni ríkari — ákaf-
lega áhættusamt og erfitt sé að
reka flugfélag, sem sé jafn lítil
rekstrareining og Arnarflug er,
ekki sízt nú á tímum þegar
samkeppnin í hinu alþjóðlega
flugi sé svo hörð sem hún er.
Flugleiðamenn segja, aö þeir hafi
nú um skeið haft hug á að hasla
félaginu völl í leiguflugi og með
aðild að Arnarflugi fáist viss
grunnur til aö byggja þá starf-
semi á, þannig að þetta skref sé
báðum til hagsbóta.
Svo er það minnihlutinn meöal
hluthafa Arnarflugs — áhuga-
mennirnir er söfnuðu hlutafé og
stofnuðu hlutafélag til að koma í
veg fyrir einokunaraðstöðu Flug-
leiða í leiguflugi íslenzkra aöila.
Þeir hafa ekki fengið neinar
upplysingar um hvað gerðist, en
segja þessa framvindu eðlilega
algjörlega andstæða upphaflegu
markmiði félagsins.
• Spratt úr
hrjóstrugum
jarðvegi
Arnarflug er sprottið úr fremur
hrjóstrugum jarðvegi, eins og
flestir muna. Alþýðubankamál og
gjaldþrot Air Viking voru á allra
vörum, forsvarsmenn Samvinnu-
bankans og Olíufélagsins höfðu
þungar áhyggjur út af skuldum
og tryggingum Air Viking, því að
veöin voru bundin í flugkosti
félagsins og tröllasögur gengu
um ástand þessara véla. Starfs-
menn og flugliðar Air Viking
höfðu einnig sínar áhyggjur. Þeir
horfðu fram á missi atvinnu og
margir hverjir áttu verulegar
fjárhæðir inni hjá hinu gjaldþrota
félagi. Þá var það þriðji hópurinn,
sem líka var áhyggjufullur. Þetta
voru áhugamenn um ódýrar
leiguferðir til og frá íslandi, fólk
sem taldi að tilvist Air Viking
hefði haft sitt að segja í þá veru
að halda verði á leiguferðum t.d.
til sólarlanda niðri og að Flugleið-
ir myndu sæta lagi strax og það
væri orðið eitt um hituna. Það
voru þessir þrír hópar sem
stofnuðu Arnarflug dag einn í
apríl 1976.
Flugfélagið fékk í vöggugjöf þrjár
vélar Air Viking. Tvær þessara
véla voru þegar búnar með
flugtíma sína, svo aö þeirra beið
að fara í mikla skoðun, en þriðja
vélin átti enn nokkuð eftir af
flugtímum. Reksturinn var
byggður á henni en hinar vélarnar
voru bútaðar niöur í varahluti.
• Ör vöxtur
Þó að varla verði sagt að Arnarflug
hafi farið af staö meö miklum
glæsibrag hefur þó vöxtur félags-
ins verið ótrúlega hraður, enda
segir framkvæmdastjóri þess,
Magnús Gunnarsson, með
nokkru stolti: „Arnarflug hefur
raunverulega verið vaxtar-
broddurinn í íslenzkum flug-
málum þessi síðustu ár.“ Velta
félagsins var fyrsta árið — 1976
— um 227 milljónir króna og
félagið flutti þá um 18 þúsund
farþega. Þá þegar voru forráða-
menn félagsins farnir að leita fyrir
sér um flutning á erlendum
vettvangi, sérstaklega eftir ára-
mótin 1976/77 þegar íslenzk
flugmálayfirvöld höfðu neitaö
félaginu um leyfi til áætlunarflugs
til allmargra borga hér í ná-
Fréttaskýring
FIukvcI ArnarfluKís — máluð í litum Air Möltu, sem félagið hefur flogið mikið fyrir.
verið töluverður léttir að þessum
kauþum Flugleiða, því að þar
með losnuðu þau út úr klípu, sem
þau flæktust inn í meðan Air
Viking var og hét auk þess að
eignast dágóöan hlut í Flugleið-
um. Þá hefur einnig flogið fyrir,
aö Arnarflug hafi líkt og fyrirrenn-
ari þess verið byrjað að hlaða
upp skuldum hjá Olíufélaginu
vegna eldsneytiskaupa, en Vil-
hjálmur Jónsson, forstjóri Olíu-
félagsins, hefur neitað því að
Arnarflug hafi verið orðinn nokk-
ur baggi á félaginu, en kvaðst
ekki geta svaraö öðru um skuldir
Arnarflugs við Olíufélagið en þar
hefði í alla staði verið um eðlileg
viðskipti aö ræða.
Aörir fulltrúar í stjórn Arnarflugs
samþykktu einnig þessi kaup.
Þetta voru fulltrúar starfsmanna
og flugliöa Air Viking, sem ásamt
áhugamönnum um stofnun leigu-
flugfélags hér á landi í stað Air
Viking, sameinuðust á sínum tíma
um söfnun hlutafjár í Arnarflug
grannalöndunum. „Viö geröum
okkur strax grein fyrir því, aö þaö
væri alls ekki nægilegur grund-
völlur til að byggja á rekstur
félagsins að eiga allt undir
sólarlandaferðum fáeina mánuði
á hverju ári,“ segir Magnús
Gunnarsson, og þess vegna hafi
ekki verið um annað að ræða en
leita í æ ríkara mæli eftir
leiguflugi erlendis. í því hefur
viðgangur félagsins verið fólginn.
Á síðasta ári flutti Arnarflug alls um
80 þúsund farþega og velta þess
varð á því ári um 850 milljónir
króna. Bæði þessi ár stóö
reksturinn undir sér og félagiö
gat fært út kvíarnar. Hins vegar
hefur félagiö einnig oröið fyrir
ýmsum áföllum. í maí 1977 kom
veruleg tæring fram í einu vél
félagsins, sem hafði í för með sér
að í skyndi varð aö leita nýrra
flugvéla til að unnt væri aö
standa við gerða samninga.
Stjórn og forsvarsmenn Arnarflugs við komu fyrri nýju vélarinnar frá
Bandaríkjunum.
Sameining Arnarflugs og Flugleiða er
beggja hagur segja talsmenn félaganna
• Nýjar fiugvélar
Arnarflugsmenn fengu fljótlega
augastað á tveimur Boeing 720B
flugvélum, sem voru í alla staði
með mun hagkvæmari hreyfla en
fyrri vélin, sem var einnig af
Boeing-gerö, og reyndar voru
þessar vélar í alla staöi veiga-
meiri flugvélakostur. Kaupleigu-
samningur var geröur fyrir báöar
þessar vélar, og í kjölfar þess var
fyrir alvöru fariö að leita fyrir sér
um verkefni í leiguflugi á erlend-
um mörkuðum, sem gengið hefur
vonum frámar, að því forráða-
menn félagsins segja. Félagiö
hefur aö staðaldri flogið fyrir ýmis
þekkt félög hér í álfu og víöar,
svo sem Braaten, Mærsk,
Brittania, British Airways, British
Midland, Air Lingus, Kenya Air-
ways og Air Malta.
Eftir aö félaginu haföi vaxið svo
ásmegin í flugvélakosti hafa
umsvif þess einnig verið meiri en
nokkru sinni fyrr og félagið hefur
líka haldiö uppi umtalsverðum
rekstri utan landsteinanna. Arn-
arflug flutti fyrri hluta þessa árs á
eigin vegum og annarra samtals
120 þúsund farþega eða 40
þúsund fleiri en allt árið í fyrra.
Hins vegar voru íslenzkir farþegar
aöeins um 14 þúsund talsins af
heildarfjöldanum. Að sögn
Magnúsar Gunnarssonar, fram-
kvæmdastjóra Arnarflugs, er
reiknað meö því aö velta félags-
ins í ár verði hátt á annan milljarö
króna og launagreiðslur félagsins
eru á fjórða hundrað milljónir.
Starfsmannafjöldinn hefur vaxið
úr aöeins 13 manns í upphafi í um
90 manns yfir mesta annatímann
núna.
• Fleiri áföll
Einhverjir kynnu því að ætla, að
forráöamenn Arnarflugs yndu
bærilega sínum hlut og væru í
Ijósi þessarar þróunar, er rekin
hefur verið, síður en svo á þeim
buxunum að láta Flugleiðum eftir
meirihlutann í félaginu. En málið
er víst ekki alveg svona einfalt.
Áföll og ýmsir aörir erfiðleikar
hafa sett mark sitt á rekstraraf-
komuna, svo aö líkur eru á að
félagiö verði rekið meö halla í ár í
fyrsta sinn í sögu félagsins.
í vor sem leiö varð félagið fyrir því
áfalli til dæmis að nefhjól á
annarri flugvélinni brotnaöi þegar
hún var í lendingu í London.
Magnús Gunnarsson segir að
þetta hafi veriö geysilegt áfall
fyrir félagið. Til aö standa við
geröa samninga þurfti að leigja
flugvél frá ööru félagi meö fullri
áhöfn í tvo mánuði, sem aftur
hafði í för meö sér að jafnan voru
3—4 áhafnir Arnarflugs aðgerð-
arlausar heima en á fullum
launum, svo aö bein og óbein
útgjöld af völdum þessa óhapps
voru mikil.
Arnarflugsmenn vilja þó ekki fallast
á, aö áfallið í London og allt er
því fylgdi sé meginástæða fyrir
því aö þeir ákváöu aö ganga til
samninga við Flugleiöir. Hins
vegar hafa sumir í þeirra hópi
látiö þau orð falla, að þetta
óhapp hafi ef til vill oröið til þess
að neyða þá til að horfast í augu
við staðreyndir — þ.e. hversu
rekstur flugfélags meö aðeins
tvær flugvélar sé ótryggur og
gífurlega áhættusamur, eins og
aöstæðum á hinum alþjóðlega
flugmarkaði sé háttað.
• Of lítil
rekstrareining
„Það var í raun ekkert annað fyrir
okkur að gera,“ sagði Vilhjálmur
Jónsson, forstjóri Olíufélagsins
og stjórnarformaöur Arnarflugs, í
samtali við Mbl. „Þessi fasti
markaður okkar, flugið til sólar-
landa var svo tiltölulega lítiö, aö
við urðum að bera uppi mestan
hlut okkar kostnaöar á erlendum
leigumörkuðum, en í Ijósi þess
hversu samkeppnin er þar hörð,
töldum við eðliiegt aö ná þannig
meiri samvinni; viö Flugleiðir.
Sannleikurinn sá, að félagiö var
svo lítil rekstrareining aö það var
mikil áhætta í því fólgin, eins og
við fengum aö reyna í vor, ef ekki
er um neinn bakstuöning að
ræöa frá stærra félagi. Auk þess
hefur það auðvitað sitt aö segja,
aö af völdum óðaverðbólgunnar
hér veröur reksturinn minna
samkeppnisfær."
• SamÞykkt
samhljóða
í stjórninni
Salan á Arnarflugi til Flugleiða var
samþykkt samhljóða innan
stjórnar Arnarflugs. Ljóst má
vera, að fulltrúum Sambands-
fyrirtækjanna í stjórninni hefur
áður en Sambandsfyrirtækin
komu inn í myndina, en það voru
fulltrúar flugliðanna sem fengu
sæti í stjórninni ásamt fulltrúum
Sambandsfyrirtækjanna. Þeir
hafa einnig vafalaust taliö hag
sínum bezt borgiö með þessum
hætti, því aö forsvarsmenn Flug-
leiða hafa gefið ádrátt um að
Arnarflug verði áfram rekið sem
sjálfstæð rekstrareining með
sama starfsliöi aö mestu leyti.
• Sumir telja
illa farið
hvernig tókst til
Hins vegar eru ýmsir forsvarsmenn
áhugamannahópsins ekki sáttir
við framvinduna, en hafa ekki
fengiö rönd við reist. „Mér þykir
leitt hvernig þessum málum er
komið,“ segir Ragnar Ingólfsson,
einn af talsmönnum þessa hóps:
Hann kvaöst hafa haldið, eins og
ýmsir fleiri, að með því að
endurreisa þetta leiguflugfélag
væri veriö að skapa grundvöll til
eðlilegrar samkeppni um verö á
leiguflugi. „Nú var það vitaö mál
vegna ýmissa erfiðleika, aö ekki
varð hjá því komist að hafa
Olíufélagið og fleiri Sambands-
fyrirtæki með í þessu og við
héldum jafnvel aö það myndi
veröa félaginu lyftistöng. Þetta
gekk líka nokkuð vel — þaö uröu
að vísu áföll í rekstrinum, sem
sjálfsagt hefði mátt yfirstíga, ef
vilji hefði veriö fyrir hendi.“
Ragnar sagði, aö flestir sem kæmu
nálægt flugrekstri vissu aö vísu
að heldur lítiö vit væri í þannig
rekstri með aöeins tvær flugvélar,
en engu að síður hefði Flugfélagi
islands tekizt þaö um árabil og
gefist nokkuö vel. „En mér finnst
undarlegt hvernig þetta átti sér
allt stað, því að ég sé ekki betur
en meö þessu sé Olíufélagiö
oröið stór hluthafi í Flugleiðum.
Hvað þarna liggur að baki vita
líklega þeir einir, sem að þessu
stóðu“, sagöi Ragnar. Hann
kvaðst gera ráð fyrir aö Arnarflug
yröi starfrækt áfram sérstaklega,
ekki alltof háö Flugleiöum, en þó
mætti Ijóst vera aö tengslin væru
mikil. „Meirihluti stjórnarinnar eru
Flugleiðamenn," sagði Ragnar,
„svo að það verða þeir sem ráða
veröinu á leigufluginu hér á landi.
Þess vegna tel ég illa farið
hvernig til tókst.“
• Flugleiöamenn gera
lítiö úr einok-
unaraöstööunni
Ekki hefur tekist aö fá úr því skorið
hjá forráöamönnun Arnarflugs
eða Flugleiöa að hvers frum-
kvæöi viðræöurnar um kaup
Flugleiöa á Arnarflugi voru,