Morgunblaðið - 04.10.1978, Blaðsíða 10

10
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKJJDAGUR 4. OKTÓBER 1978

eítir VALTÝ
PÉTURSSON
Snorri Arinbjarnar var málari
af fí'aðs náð. Þannig hefst formáli í
sýningarskrá, er Dr. Selma Jóns-
dóttir hefur ritað í tilefni yfirlits-
sýningar Snorra, sem nú stendur í
Listasafni Islands. Um þessa
fullyrðingu Dr. Selmu verður ekki
deilt. Allir þeir, sem þekkja verk
þessa sérstæða málara, hljóta að
gera sér ljóst, að hér hefur naglinn
verið hittur á höfuðið. Því er það
einnig óumdeilanlegt, að slík
sýning sem nú er á verkum Snorra
í Listasafni íslands er með meiri
háttar viðburðum i íslensku menn-
ingarlífi.
Hin fræga Gertrude Stein segir
í einni af frægari bókum sínum
PARIS, FRANCE: „Á árunum
1900 til 1939 gerði mannkynið
verulega tilraun til að verða
siðmenntað". Einmitt á þessum
tíma verður Snorri Arinbjarnar til
sem málari, og list hans mótast í
þann farveg, er hún náði endanleg-
um þroska í. Það, sem einkenndi
allt viðhorf Snorra til myndgerð-
ar, er enn í fullugildi og hefur
verið um langan aldur. Þrátt fyrir
sviptingar og stílbragðastyrjaldir
hefur undirstaða góðs málverks
haldist óbreytt, frá því menn fóru
að rista myndir í hellum sínum
fram til okkar tíma. Það er þetta,
sem engin hugtök né orð fá
útskýrt. Dulúð og kraftur, sem
þeir einir sjá og heyra, sem
útvaldir eru til skilnings á því
sviði, sem um er að ræða í hvert
skipti fyrir sig. Eg hef þá barna-
legu trú, að þessi skilningur eigi
sér rætur í öllu fólki, en sé aðeins
mismunandi þroskaður meðal
manna, og þannig hafi sumir
ræktað garð sinn vel, en aðrir látið
illgresið hafa yfirhöndina. En allt
tekur þetta tíma, og h'fið er stutt.
Því er það ekki sennilega eðlilegt,
að Snorri Arinbjarnar var mörg-
um óskiljanlegur á sínum tíma,
sem ekki er langt undan, en nú
efast engir, sem myndlist þekkja,
um að hann var snillingur. Ef fólk
er í vafa um þessa fullyrðingu og
álítur, að ég noti aðeins stóru
orðin, þá þarf ekki annað en leggja
leið sína í listasafn Islands og
skoða þá merkilegu sýningu, sem
þar hangir um þessar mundir.
Sjálfsmynd (nr. 42).
halla frystihúsa hér og þar um
landsbyggðina. Ég veit, að Snorri
heitinn Arinbjarnar reiðist mér
ekki við þess athugasemd, en hún
kemur óhjákvæmilega upp í huga
mér er rennt er augum yfir þau
verk, er hann skóp á þeim árum
þegar lítið sem ekkert var um
fjármuni í þessum hluta Dana-
veldis. Nú erum við fullvalda ríki
og berumst á meðal þjóða, en
hvílíkur munur á tilveru lista-
manna. Ég trúi því ekki, að
listamenn okkar séu svo pólitískt
þrúgaðir, að Bandalag þeirra rísi
ekki upp og mótmæli. Það hefði
Snorri Arinbjarnar gert. Ekki
meira um það, snúum okkur
heldur að sýningu Snorra.
í list Snorra Arinbjarnar eru
mjög greinileg þáttaskil, sem
eðlilegt er. Fyrstu myndir hans
eru gerðar hér heima, og þá virðist
Þórarinn B. Þorláksson hefa verið
fyrirmynd þessa unga manns.
Síðar liggur leið Snorra til út-
landa, og þá má enn sjá, hvernig
hann verður fyrir áhrifum og
hvernig list hans þróast stig af
stigi, en við skulum heldur ekki
ganga framhjá þeim augljósa
sannleik, að hvernig sem Snorri
þróast á listabrautinni, er hann
alltaf samur við sig. Hin sterka
í Vesturbænum (nr. 73).
Snorri Arinbjarnar varð ekki
gamall maður. Hann náði ekki
sextugu, en þegar litið er yfir
lífsstarf hans og tekið er tillit til
umhverfisins, er hann lifði í,
verður maður steini lostinn yfir
snilld hans og áræði. Kreppuárin
voru enginn dans á rósum, Reykja-
vík var ekki sú, sem hún er nú.
Lífsöryggi þegnanna var óþekkt
hugtak, og það var langt til
annarra landa, þar sem Gertrude
Stein reit þá setningu, er ég hafði
eftir henni hér að ofan. Samferða-
mönnum Snorra hefur nú fækkað,
svo aðeins örfáir af hans kynslóð
eru enn starfandi listamenn meðal
okkar. En maður kemur í manns
stað, og gaman hefði verið að hafa
Snorra virkan og nálægan í þeim
umbrotum og sýningarfargani,
sem færist í aukana með hverju
árinu, sem líður. Hvar í röðum
hann hefði staðið? Enginr. vafi.
Þar sem málverkið er látið sitja í
fyrirrúmi og hvergi annars staðar.
Upplag hans og eðli var svo
nátengt málverkinu, að hann
fyrirleit fúsk og sprang í allar
áttir, og hann var hvergi hræddur
um aö missa af strætó og dagá
uppi í list sinni. Til þess vissi
Snorri of vel, hvað hann var að
gera og þurfti ekki á neinum
skrípaleik að halda. Snorri var
málari af guðs náð.
Þegar litið er til baka og rennt
augum yfir ástandið á kreppuár-
unum, verður ekki hjá því komist
að dást að, hve margir listamenn
voru þá starfandi hér í landinu. Á
þeim tímum, er þjóðin var svo
fátæk og lítilmegnug, að raunveru-
lega hefði mátt ætla, að list gæti
ekki þróast með henni. En einmitt
þá, sýnist manni nú, aö skapaðir
hafi verið margir mestu dýrgripir
í listum síðari tíma. Og Snorri
Arinbjarnar á vissulega sinn þátt í
þeirri þróun. Nú eru Islendingar
með efnuðu þjóðum heims, en þá
bregður svo einkennilega við, að
fóti er brugðið fyrir skapandi listir
með því að leggja lúxusskatta á
flest, ef ekki allt, sem til listsköp-
unar þarf, og ekki nóg með það,
heldur er þetta framið í nafni
réttlætis og sósíalisma. Með öðr-
um orðum, svo er nú komið í
góðærunum hjá okkur, að lista-
menn landsins (Breiðu bökin) eru
látnir borga brúsann af rekstrar-
Póstskipið kemur (nr. 18).
% Nlyndllst
Yfirlitssýning á verk-
um Snorra Arinbjamar