Morgunblaðið - 12.10.1978, Blaðsíða 23

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 12. OKTÓBER 1978
23
Uggvænlega ör útbreiðsla á riðuveiki:
Kvalafullur sjúkdóm-
ur og mikill tjónvaldur
RIÐUVEIKI í sauðfé breiðist nú út á nokkrum landsvæðum hérlendis með
uggvænlegum hraða, og hefur það ekki þekkst áður að veikin fari svo hratt
yfir. Talið er að nú séu liðin hundrað ár frá því að veikin barst til landsins,
sagði Sigurður Sigurðarson, dýralæknir að Keldum, í samtali við Mbl. í
gær.
Sigurður sagði, að lengst af
hefði veikin haldið sig á tiltölu-
lega afmörkuðu svæði, þ.e.a.s.
Mið-norðurlandi en farið sér þar
fremur hægt. Hins vegar kvað
Sigurður veikina nú komna á
mörg ný svæði og farna að
breiðast svo ört út að þeim
dýralæknum þætti orðið nauð-
synlegt að taka upp ákveðnari
aðgerðir gegn veikinni. Sigurður
sagði að sauðfjársjúkdómanefnd
kæmi saman á mánudag og þá
yrði tekin ákvörðun um það
hvernig brygðist yrði við þessum
vanda. Niðurskurður kæmi helzt
til greina ef eitthvað róttækt
ætti að reyna og fjármunir
fengjust til að bæta fjáreigend-
um tjónið.
★ Hvað er riða?
Sigurður kvað riðu vera smit-
andi taugasjúkdóm í sauðfé, sem
einnig hefði orðið vart í geitum
erlendis og væru sjúklegar
breytingar fyrst og fremst
bundnar við miðtaugakerfið.
Blinkenni veikinnar væru nokkuð
breytileg, jafnvel eftir lands-
hlutum og innan sömu svæðanna
en það einkenni sem jafnan
sæist á öllum svæðunum væri að
sauðkindin yrði hrædd, vör um
sig, titraði og mjög viðbregðin.
Hárfínn og sífelldur titringur
fyndist oft þegar tekið væri á
sjúkum kindum og þær dregnar
til en síðan færu þær að verða
óstyrkar í gangi, einkanlega á
afturfótum, sem lýsti sér í því að
þær misstu taktinn í fótaburðin-
um og byrjuðu að slettast til. Af
því væri dregið heiti sjúkdóms-
ins — riða.
Sigurður sagði, að það ein-
kenni, sem væri greinilegast á
sumum svæðum og hið alfyrsta
er menn tækju eftir, væri kláði.
A öðrum svæðum sæist hans
hins vegar aldrei og sumstaðar
ekki fyrr en á síðari stigum
sjúkdómsins. Kláðinn gæti orðið
svo magnaður að skepnurnar
yrðu algjörlega viðþolslausar,
svo að þær væru stöðugt að aka
sér utan í hvað sem væri,
klóruðu sér með horni, spörkuðu
með fótum þar sem þær næðu til
eða nudduðu hausnum við og
jafnvel þegar þær lægju fyrir að
þær sleiktu eða nöguðu fætur
sína og annars staðar sem þær
næðu til. Meðal annarra ein-
kenna væru: vanþrif, nasa-
rennsli, tannagnístur og radd-
breyting. Sótthiti fylgir ekki
sjúkdómnum. Þetta væri greini-
lega mjög kvalafullur sjúkdómur
— kindurnar virtust halda með-
vitund alveg fram til hins
síðasta. Ömurlegt væri að horfa
upp á þennan sjúkdóm á síðustu
stigum hans og þeir sem hefðu
séð hann gleymdu honum ekki.
Sjúkdómurinn væri marga mán-
uði að kvelja kindina til dauða.
Það væri þess vegna dýraníðsla
að aflífa ekki skepnurnar strax
og ljóst væri að þær væru orðnar
sýktar. En erfiðleikarnir væru
hins vegar í því fólgnir að fyrstu
einkennin væru oft dálítið
ógreinileg og því væri höfuð-
nauðsyn að menn hefðu sam-
band við dýralækni strax og þeir
hefðu minnsta grun um að
sjúkdómurinn væri kominn upp.
* Ólæknandi
sjúkdómur
Sigurður sagði ennfremur, að
riða hefði um skeið verið til
rannsóknar á Keldum og í
samráði við marga aðila erlend-
is, sem verið hafa að rannsaka
veikina, en Sigurður kvað seint
hafa gengið að finna svör við
ýmsum spurningum, sem skiptu
mestu máli. Sérfræðingar vissu
þó að smit yrði frá kind til
kindar, og þess vegna væri mjög
mikilvægt að bændur væru ekki
að selja sauðfé frá þessum
bæjum, enda væri það algjörlega
bannað, svo og að taka í fóður,
koma í hagagöngu og einnig væri
mjög hæpið fyrir menn á ósýkt-
um svæðum að taka heim fé er
þeir fengju í smölunum af
sýkt'um svæðum eða eftir réttir
frá bæjum, þar sem riðan hefði
fundizt eða grunur léki á að hún
væri. Mönnum væri þess vegna
ráðlagt að losa sig við þær
kindur. Þá sagði Sigurður, að
útbreiðsla veikinnar til margra
nýrra varnarhólfa á seinni árum
gæfi til kynna, að veikin hlyti
einnig að geta borizt á óbeinan
hátt og grunur væri á' að
riðuveiki gæti borizt með heyi. I
því sambandi sagði Sigurður, að
flutt hefði verið í haust hey frá
riðubæjum á algjörlega ósýkt
svæði. Slíkt væri forkastanlegt
glapræði. Sigurður sagði enn-
fremur, að engin læknislyf væru
til við veikinni, né heldur
varnarlyf og ekkert próf væri
heldur til í því skyni að tína úr
smitbera. Þá sagði Sigurður, að
rétt væri að benda á að kindur
gætu smitað áður en einkenni
kæmu fram.
* Áreitisvæðin
Um helztu riðusvæðin á land-
inu sagði Sigurður, að veikin
hefði lengst verið á Norðurlandi,
eins og kom fram í upphafi, á
svæðinu frá Vatnsdal og austur
fyrir Eyjafjörð. Vissar sveitir
þar hefðu löngum skorið sig úr
með mikið tjón af völdum
veikinnar en í öðrum sveitum á
svæðinu hefði hennar þó aldrei
orðið vart. Hins vegar virtist svo
sem núna væri veikin á þessu
svæði einnig að breiðast út með
meiri hraða en áður, og t.d. væri
hún komin á nokkra bæi vestan
Héraðsvatna í Skagaæfirði.
Veikin væri síðan að breiðast út
vestur á bóginn frá Vatnsdaln-
um um Þingið og hefði nú
fundizt á einum bæ í V-Húna-
vatnssýslu.
Þá sagði Sigurður að veikin
hefði -einnig fundizt á Barða-
ströndinni eftir fjárskipti en
hefði farið fremur hægt yfir. Þó
fyndist hún núna á mörgum
bæjum. Sigurður sagði jafn-
framt að ekki væri grunlaust um
að veikin væri komin út fyrir
Barðaströnd. Einnig-hefði veikin
fundist á Akranesi og í
Innri-Akraneshreppi. Þar hefði
hennar orðið vart um langt
skeið, en hún hefði valdið þar
mjög litlu tjóni á síðari árum
eftir því sem vitað væri en
dýralæknar teldu þó að hún
leyndist Oar eftir sem áður eins
og falinn eldur.
Ennfremur kvað SVIGURÐ-
UR VEIKINA HAFA VERIÐ í
Reykjavík um tíu ára skeið, fyrst
og fremst í Fjárborgunum en
einnig hjá einstöku fjáreigend-
um utan þeirra. Fyrir stuttu hafi
veikin síðan borizt frá Reykjavík
— á einn bæ í Ölfusi og einnig
hafi hún nýlega komið upp hjá
tveimur fjáreigendum í Hvera-
gerði. Á þessu svæði, sagði
Sigurður, að veikin hefði ein-
göngu fundist hjá fjáreigendum.
sem ekki hefðu lífsafkomu af
sauðfjárbúskap. Hér væri því
ekki fráleitt að gera atlögu gegn
veikinni og freista þess að hefta
frekari útbreiðslu veikinnar og
útrýma henni og forða þannig
sauðfé á öllu Suðurlandi og
einnig í Borgarfjarðar- og Mýr-
arsýslu frá veikinni. Hins vegar
væri hætta á því að veikin
bærist út fyrir þetta svæði ef
hún fengi að vera óáreitt lengur
vegna þess að varnargirðingar
hefðu verið í niðurníðslu um
langt skeið og .ekki fjárheldar.
Um útbreiðslu veikinnar til
austurs á Norðurlandi sagði
Sigurður að veikin hefði fundizt
í Kelduhverfi upp úr 1970 og á
Húsavík um svipað leyti. I
Kelduhverfi hafi veikin breiðst
út verulega og valdið miklu tjóni
hjá stöku bændum, en sömuleið-
is hefði hún breiðzt um Tjörnes-
ið með fjárkaupum úr Keldu-
hverfi eftir því sem menn teldu
og veikin hefði einnig borizt inn í
Aðaldal, hún hefði komið upp á
einum bæ í Skútustaðahreppi en
ekki breiðst þaðan út frekar,
enda þótt stöðugt bæri á veik-
inni þar.
Á Norðausturlandi sagði
Sigurður að ekki hefði orðið vart
riðu til skamms tíma, en þetta
svæði væri ákaflega viðkvæmt
svæði, því að þarna væri ekki um
marga aðra möguleika að ræða
til að framfléyta lífinu nema
með sauðfjárrækt. Hins vegar
hefði þar í vor fundist á einum
bæ norðan við Jökulsá á Brú
riðuveiki, þ.e. á einum bæ í
Jökuldal. Sigurður kvað þó
mikinn áhuga á því að hefta
útbreiðslu veikinnar þar með því
að grípa til róttækra aðgerða
þar. Þá sagði Sigurður, að á.
Borgarfirði eystri og á Norðfirði
hefði veikin fundist einhvern
tíma upp úr 1970 og þar hefði
útbreiðslan orðið gífurlega mik-
il, svo að hún væri nú komin um
alla sveitina nema á tvo bæi.
Sömuleiðis mætti heita að veikin
hefði fundizt á hverjum bæ á
Norðfirði. Frá Borgarfirði eystri
hefði síðan veikin borizt með fé
er flutt var suður á Breiðdal, og
þar teldu heimamenn að veikin
væri komin á 7—8 bæi á
tiltölulega stuttum tíma. Þá
hefði fé úr Fáskrúðsfirði verið
haft í fóðri í Norðfirði, og þannig
hefði riðuveikin borizt á einn bæ
í Fáskrúðsfirði og síðan í vor
komið upp á nágrannabæ þar.
Þetta kvað Sigurður í stórum
dráttum vera riðusvæði hér á
landi, og mætti af þessu sjá að
útbreiðslan væri örust á Aust-
fjörðunum en einnig nokkuð ör í
Kelduhverfinu.
Sigurður kvaðst að endingu
vilja vara fjáreigendur við veik-
inni og ráðleggja þeim að forðast
eins og heitan eld fjárkaup og
flutning á fé til lífs og dvalar
innan riðusvæðanna og frá þeim.
Á þegnskap manna og samstöðu
ylti hvort tilraun til útrýmingar
bæri árangur. Að lokum var
Sigurður spurður að því hvort
sjúkdómur þessi gæti borizt í
menn. Hann sagði rétt að gæta
fyllstu varúðar í umgengni við
riðusjúkar kindur.
Hliðstæður sjúkdómur riðu
væri til í mannfólki en hann
væri mjög fágætur og hans yrði
einnig vart í löndum þar sem
riða í sauðfé væri óþekkt fyrir-
brigði.
Símastreng-
ur slitnaði
Garði, 11. okt.
í G.KR slitnaði símastrengur með
þeim afleiðingum að hluti þorps-
ins varð símasambandslaus. Var
veriö að vinna að hitaveitufram-
kva-mdum skammt frá elliheimil-
inu Garðvangi þegar óhappið
varð. Liigregluhifreið hefir verið
staðsett við Garðvang til iiryggis
fyrir þorpshúa ef slys eða iinnur
óhiipp ba'ri að hiindum.
Fréttaritari.
Opnar sýningu
á Reykjalundi
LÁRUS Ágústsson vistmaður á
Reykjalundi hefur opnað mynd-
sýningu í setustofu Reykjaiundar.
Þar sýnir hann vatnslitamvndir og
lágmyndir, alls 40 verk. Sýningin
var opnuð á föstudaginn og hún
mun standa frarn að næstu helgi.
Sýningin er opin alla daga frá
kiukkan 10 til 12 og 14 til 18. Lárus
er auglýsingateiknari að mennt en
hefur sjálfmenntað sig í málara-
list.
Leiðrétting:
/
Albirgðirnar á
heimsmarkaði
í FRÉTT um hækkun álverðs í
hlaðinu í gær í viðtali yið Ragnar
Halldórsson forstjóra ísal varð sú
meinlega villa að tonnafjöldi
álhirgða í heiminum í dag var
margfaldaður nokkuð ríflega svo
um ga ti verið að ra'ða alit að 100
ára birgðir. en hið rétta er að um
það hil 500 Oús. tonn af áii eru nú
til á hcimsmarkaði á móti um 2
milljónum tonna s.l. ár á sama
tíma.
Þá má bæta því við fréttina að
ísal greiðir raforkuverð til raf-
magnsveitnanna í dollurum og
miðast greiðslan við gengi hans.
Norræn ferða-
málaráðstefna í
Kaupmannahöfn
SAMSTARFSNEFND opinberra
ferðamálaráða á Norðurlöndun-
um fimm. NTTK. gengst í haust
fyrir fyrstu norrænu ferðamála-
ráðstefnunni. sem haldin er með
stuðningi ferðamálanefndar ráð-
herranefndar Norðurlandaráðs.
Ráðstefnan verður haldin 17.
október nk. í Bella Center í
Kaupmannahöfn og stendur í einn
dag, en að henni lokinni verður
haldin tveggja daga sölukynning
fyrir hagsmunaaðila ferðamála.
Meðal ræðumanna á þinginu
verður Gylfi Þ. Gíslason, fyrrver-
andi ráðherra.
Nýtt verð á rækju
YFIRNEFND verðlagsráðs sjávarútvegsins ákvað á fundi sínum sl.
þriðjudag nýtt verð á rækju sem gildir frá 1. okt,—31. des.
Rækja. óskclflett í vinnsluhæfu ástandii
a) 160 stk. og færri í kg, hvert kg..................... kr. 278.00
b) 161 til 180 stk. f kg, hvert kg ..................... kr. 238.00
c) 181 til 200 stk. í kg, hvert kg...................... kr. 218.00
d) 201 til 220 stk. í kg, hvert kg ......................kr. 195.00
e) 221 til 240 stk. í kg, hvert kg............................. kr. 177.00
f) 241 til 260 stk. í kg, hvert kg ..................... kr: 158.00
g) 261 til 280 stk. í kg, hvert kg..................... kr. 143.00
h) 281 til 310 stk. í kg, hvert kg ..................... kr. 127.00
Verðflekkun byggist á talningu framleiðslueftirlits sjávarafurða eða
trúnaðarmanns, sem tilnefndur er sameiginlega af kaupanda og seljanda.
Verðið er miðað við að seljandi skili rækju á flutningstæki við hlið
veiðiskips.
Magnús Kjartansson um vaxtastefnu Alþýðubandalags:
Stjórnin stefnir í þver-
öfuga átt að markmiðinu
MAGNÚS Kjartansson. fy rrum
ráðherra og alþingismaður Al-
þýðuhandalagsins. ritar í Þjóðvilj-
ann grein. sem birt er í fyrradag,
þar sem hann svarar ritstjórnar-
grein blaðsins frá 6. október og fer
þar heldur háðulegum orðum um
skoðanir blaðsins í vaxtamálum.
Um ritstjórnargreinina segir
Magnús m.a. innan svigai „For-
ystugreinin er ekki merkt neinum
höfundi eins og tíðkast hefur í
Þjóðviljanum til skamms tíma! á ef
til vill að líta á þa>r ritsmíðar sem
einhverja yfirskilvitlega stefnu-
miirkum. líkt og bannbullur frá
páfanum í Róm?"
Magnús Kjartansson ræðir um
höfund leiðarans og kallar hann
jafnan í greininni „trúarleiðtoga
Þjóðviljans“. Hann segir: „Megintil-
gangur greinarinnar er að halda því
fram, að neikvæðir vextir séu
„hávextir", og hlýtur þá greinarhöf-
undur einnig að vera þeirrar
skoðunar, að neikvæðar vísitölu-
bætur á lágmarkslaun leiði til
„hálauna“; væri ekki ráð að þvílíkur
öfugmælasmiður kynnti sér frum-
hugsunina í afstæðiskenningu Ein-
steins.“
Um vaxtastefnuna segir síðan
Magnús Kjartansson: „í baráttunni
við verðbólguna er það grundvallar-
atriði, að menn átti sig á þeirri
staðre.vnd, að hún er gróðamyndun-
araðferðin á íslandi. Ef teknir væru
upp raunvextir í stað neikvæðra
vaxta, hyrfi þetta megineinkenni
verðbólgunnar, hún myndi hjaðna á
skömmum tíma og ofurháir vextir
samkvæmt prósentureikningi
breytast í lága vexti, því að vextir
eru afleiðing verðbólgu, ekki
orsök ... Hitt skiptir meginmáli að
menn átti sig á markmiðinu, stefni
að því vitandi vits, en haldi ekki í
þveröfuga átt eins og mér virðist
gert með sumum athöfnum núver-
andi ríkisstjórnar og hjálpræðis-
herssöngvum í forustugreinum
Þjóðviljans," segir í lok greinar
Magnúsar Kjartanssonar.