Morgunblaðið - 15.10.1978, Síða 21

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 15. OKTÓBER 1978
21
Jón Sigurðsson ásamt ensku systrunum Eileen Graham (t.v.) og Lilian Addinall og Brian Holt sendiherra Breta á
íslandi. en með hjálp sendiherrans og Morgunblaðsins tókst systrunum að haía uppi á Jóni, sem hætti lífi sínu 28.
febrúar 1941 við að reyna að bjarga bróður þeirra frá drukknun við Reykjavíkurhöfn.
Texti:
Agúst I. Jónsson
Myndir:
Emilia Björnsdóttir
þaö þó ekki frekar en íslenzku
björgunarmönnunum.
Það var ekki fyrr en nokkuð var
liðið á morgun, og starfsmenn
Áfengisverzlunarinnar ásamt
fleirum týndu saman romrn-,
koníaks- og vermouthtunnur í
fjörunni, að áhöfn portúgalska
skipsins var bjargað. Pimm
hraustir Islendingar fóru þá í
björgunarstólnum, sen notaður
hafði verið til að bjarga Dönunum,
út í danska skipið. Hlutverk
þessara hraustu sjálfboðaliða var
að koma köðlum á milli skipanna
og í brúna á portúgalska skipinu
og fikra sig yfir í það til að bjarga
hinni þjökuðu áhöfn. Miklir örðug-
leikar voru á að koma máttlitlum
skipbrotsmönnum yfir í danska
skipið, en það tókst og fjórum
Pórtúgalanna tókst að komast á
milli skipanna af sjálfsdáðum.
Þaðan gekk síðan allvel að bjarga
mönnunum í land, þrekuðum
mjög.
Þegar ég skrallaði yfir
grjótið á þessari feiknaferð
Þessi útúrdúr á e.t.v. ekki erindi
inn í viðtalið við Jón Sigurðsson,
en hann sýnir þó glögglega hversu
veðurhamurinn var mikill og gerir
afrek hans enn meira. En gefum
Jóni Sigurðssyni orðið á nýjan
leik.
— Ég missti takið á Englend-
ingnum í skaflinum. Hann var
orðinn þungur og dofinn og
einkennisbúningurinn dró hann
niður. Hann var í þungri kápu,
með hjálm og í stígvélum. Ég
reyndi að synda út úr grjótinu, það
var eina leiðin. Ég reyndi oft að ná
landi, en útsogið var svo mikið að
það hreif mig alltaf með sér. Ég
stakk mér þá undir skaflinn, sneri
mér síðan við í sjónum og lét hann
bera mig að landi. Ég varði
höfuðið með handleggjunum þegar
ég skrallaði yfir grjótið á þessari
feiknaferð. í sjöttu tilrauninni til
að ná landi tókst mér að ná með
fótunum utan um stein í flæðar-
málinu, en áður hafði ég aðeins
náð handfestu. Takið með fótunum
bjargaði mér, ég hékk fastur svo
útsogið náði mér ekki.
Jón var þá kominn að hleðslunni
fyrir neðan Landssmiðjuna og
hafði verið í sjónum í um hálfa
klukkustund. Hann hafði velkst
fram og aftur þessa leið, farið yfir
Kolbeinshaus og kastast fram og
til baka í grjótinu úr Krikanum í
átt að Landssmiöjunni.
Ég var víst oröinn
mjög aumur
— Ég hafði ekki gleypt neinn
sjó, og aldrei misst meðvitund en
var orðinn þrekaður og allur
marinn og blár, en óbrotinn eftir
veltinginn, heldur Jón áfram.
— Mennirnir sem með mér höfðu
verið fylgdust með mér allan
tímann og voru nú komnir með tó.
Þeir drógu mig upp úr flæðarmál-
inu, en ég yar þá kominn á þurrt.
Það var Islendingur, sem kom
niður til mín. Ég veit ekki nafn
hans, en ég held að hann hafi
starfað hjá Olíuverslun íslands.
— Þeir settu mig aftan á
einhvern trukk og ætluðu að keyra
mig upp á Landspítala, en Eng-
lendingarnir rötuðu ekki. Á endan-
um fóru þeir með mig í einhvern
sjúkrakamp vestan við Tjörnina.
Ég var víst orðinn mjög aumur, en
það skipti ekki rnáli, þvt þegar
fréttist að ég væri óbreyttur
Islendingur, ætluðu þeir að reka
okkur út. Það var ekki fyrr en
háttsettur Englendingur úrskýrði
málavöxtu að þeir tóku við mér
þarna. Ég fékk góða aðhlynningu
þarna, en fór heim í eftirmiðdag-
inn allur marinn og blár. Heima lá
ég síðan í viku áður en ég fór að
vinna á ný.
Hann var 27 ára þegar hann
lenti í þessum svaðilförum, nú er
hann 64 ára. Enn er hann þó
kraftalegur, hávaxinn og beinn í
baki. Hann lærði sund 6 ára
gamall og hefur alltaf synt tals-.
vert, en þó aldrei æft íþróttina hjá
íþróttafélagi. Einu afskipti hans
af íþróttafélögum voru með Fót-
boltaféiaginu Fram sem krakki,
eins og hann segir sjálfur frá.
Fékk Þarna pening einhvern
Afrek Jóns vakti athygli á
sínum tíma og ekki voru margar
vikur liðnar þegar Bretar vildu
heiðra þennan unga, vaska íslend-
ing með því að veita honum orðu.
Orðuna átti að afhenda Jóni i
Dómkirkjunni í Reykjavík og
síðan var fyrirhuguð móttaka í
brezka sendiráðinu. Það vildi Jón
ekki. — Mér fannst þetta ekki
takast nógu vel til að ástæða væri
til slíkra hátíðahalda, segir hann.
— Ég labbaöi niður í Stjórnar-
ráð og fékk þarna pening einhvern,
segir Jón. — Nei, ég man ekki
hvenær það var.
— Ég gleymi þessu atviki
aldrei, en hef reynt að húgsa ekki
um það. Á sínum tíma vildu
blaðamenn fá að heyra söguna um
hvernig þetta atvikaðist, en þeir
heimsóttu mig það fljótt eftir
þetta, að ég var ekki maður til að
segja þeim frá. Ég átti satt að
segja ekki von á að þessi saga yrði
nokkurn tímann rifjuð upp og veit
ekki hvort mér er nokkur akkur í
því, segir Jón.
Hver var þessi J.
Sigurðsson?
Uti í Englandi fékk fjölskylda
enska piltsins, William Harry
Rodgers, að frétta um sviplegt
fráfall hans í fárviðri í geykjavík.
Hún frétti einmg um hetjulega
björgunartilraun Englendings og
íslenzka mannsins Jóns Sigurðs-
sonar. Þær systurnar Lilian og
Eileen gleymdu ekki þessu ís-
lenzka nafni og í meira en 20 ár
hafa þær hugsað um heimsókn til
mannsins, sem hætt hafði lífi sínu
til að bjarga bróður þeirra við
skyldustörf.
William Harry var næstelztur í
hópi fimm systkina og í byrjun
stríðsins var hann undir handar-
jaðri föður síns, sem einnig var í
hernum, þó hann hefði slasast í
fyrri heimstyrjöldinni. Þaö var þó
ekki lengi, sem feðgarnir voru
saman í þessum hildarleik.
William var sendur til Islands, en
faðirinn slasaðist á ný, þannig að
þeir feðgar sáust ekki oftar.
Fjölskylda Williams var venju-
legt almúgafólk í York í Englandi
og hugur systranna Lilian og
Eileen hvarflaði oft til J. Sigurðs-
son á íslandi. Hver var hann?
Hafði hann slasast alvarlega í
þessari djörfu tilraun sinni til að
bjarga bróður þeirra? Var hann
lifandi? Þær voru alltaf á leiðinni
til íslands, en brauðstritið og
óvissan kom í veg fyrir að af
ferðalaginu norður til Islands yrði.
Fyrir nokkrum árum fréttu þær
að knattspyrnuliðið York væri á
leið til íslands, knattspyrnuliðið í
þeirra eigin borg. Þær báðu
forystumenn félagsins að hjálpa
sér og að lokinni Islandsferð
knattspyrnuliðsins fengu þær
myndir af leiði bróðurins. Island
kallaði á þær, það var ekki lengur
umflúið að takast þessa ferð á
hendur og hafði önnur systranna
þó aldrei farið út fyrir England.
í sumar skrifaði yrigri systirin,
Lilian Addinall, Brian Holt, sendi-
herra Breta hér á landi, bréf, þar
sem þær báðu um upplýsingar „um
mann að nafni Jón Sigurðsson,
sem mér er tjáð að hafi verið
sæmdur orðu fyrir afreksverk og
hetjudáð í tilraun sinni til að
bjarga frá drukknun William
Harry Rodgers, korpóral úr svo-
nefndri herdeild Wellingtons her-
toga í Reykjavík 28. febrúar 1941“.
í Morgunblaðinu 30. júni í
sumar er hluti þessa bréfs birtur
og Jón Sigurðsson eða ættingjar
hans eru beðnir að hafa samband
við Brian Holt í brezka sendiráð-
inu. í bréfinu segjast þær systur
koma til íslands 6. október og þær
vilji sýna Jóni Sigurðssyni eða
ættingjum hans þakklæti sitt,
enda þótt það væri nokkuð síðbúið.
Eitthvaö sem maöur
les bara um í bókum
Brian Holt fékk tvær upphring-
ingar vegna þessa máls. Fyrst var
honum sagt að Jón þessi Sigurðs-
son væri dáinn. Síðar sama dag
var aftur hringt og var þar að
verki kunningi Jóns. Er Brian Holt
spurði hvort maðurinn væri ekki
látinn, var honum svarað að það
væru þá ekki nema nokkrar
klukkustundir síðan. Sjálfur sá
Jón ekki þessa frétt í Morgunblað-
inu. Sendiherrann skrifaði
systrunum bréf og sagði þeim að
haft hefði verið uppi á manninum.
— Síðan fengum við fjögurra
línu bréf frá Jóni Sigurðssyni þar
sem hann sagði til sín, segja þær
systur Lilian Addinall og Eileen
Graham. — í 20 ár höfðum við
verið á leiðinni og loksins komum
við hingað föstudaginn fyrir viku
til nokkurra daga dvalar. Við
höfum verið hér í alltof stuttan
tíma, þetta er stórkostlegt land og
hér býr stórkostlegt fólk. Þessi
tími hefur verið eins og ævintýri,
þetta er eitthvað sem maður les
bara um í bókum, segja þær.
— Jón Sigurðsson og Guðný
kona hans hafa takið stórkostlega
á móti okkur. Við höfum séð mikið
á þessum stutta tíma, en u.mfram
allt höfum við séð manninn sem
næstum því hafði fórnað lífrsínu
til að bjarga bróður okkar, þessa
hógværu hetju í okkar augum. Við
höfum séð leiði Williams Harrys
og við höfum séð staðinn þar sem
hann drukknaði.
— Ég hafði aldrei farið út fyrir
England og alla tíð búið í York, en
nú þegar langar mig að koma aftur
til Islands segir Eileen Graham,
eldri systirin.
— Þegar ég hugsa um öll þau
gólf, sem ég hef skúrað og
skrúbbað til að komast þessa ferð,
finnst mér allt stritið smávægi-
legt, segir Lilian Addinall.
- • -
Þann 12. nóvember minnast
Bretar óþekkta hermannsins. Þá
ætla systurnar Lilian og Eileen að
leggja blómsveig á leiði föður
þeirra í York. Á sama tíma ætla
þeir Brian Holt og Jón Sigurðsson
að leggja blómsveig á leiði William
Harr.v Rodgers í Reykjavík.
IMaOur drukuar
í Reykjavfkur-
höín
Slys og árekstrar aí
vðldum hvassviðris-
tns I bænum
Það slys vildi til hjer í höfn-
inni í gærmorgun, að storm-
furinn svipti breskum hermanni út
taf hafnargarðinum við eystri
' hafnarhausinn. Fjell maðurinn i
[sjóinn og druknaði.
Nokkrir menn komu þarna að.
leti' maðuriim fjell í sjóinn. bieði
íslendingar og Bretar. Reyndu
Iþeir að bjarga hermanninum.
|Einn Islendinganna. Jón Sigurðs-
Ison járnsmiður. Laugaveg 40 B,
'tók út af garðinum í vindhviðu.
|Honum tókst, að lialda sjor uppi
á sundi þar til honum barst hjálp
Bresku hermennirniv, sem þarna
I voru, fóru með Jón i bíl suður í
I Stíúdentagarð. þar sem hann fjekk
(líiúa bestu aðhlynningu og náði
I hann sjer brátt eftir volkið oir
ifór heim til .sín ■
ÞANNIG sagði
Morgunblaðið frá
þessu atviki og
virðist þar ýmis-
legt málum bland-
ið. Stríðið var í
algleymingi og rit-
skoðun á fréttum í
fjölmiðlum. í frétt-
inni segir að Jón
Sigurðsson hafi
fallið fram á garð-
inum í vindhviðu,
en hafi tekist að
halda sér á sundi
þar til honum
barst hjálp. Þá seg-
ir að Jón hafi verið
fluttur upp í
Stúdentagarð þar
sem hánn hafi
fljótlega náð sér
eftir volkið enda
hafi hann fengið
hina beztu að-
hlynningu.