Morgunblaðið - 17.10.1978, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 17. OKTÓBER 1978.
AMNESTY Intcrnational var stofnað árið 1961 til að lcysa úr fangeLsum
cinstaklintja. scm þangað voru komnir vegna kynþáttar síns, trúarbragða eða
pcrsónulctírar sannfa“rinKar ok samvizku. Þetta var tjáð með orðum Peter
Benensons, stofnanda samtakanna> „Að flytja „Kleymdu fanKana“ úr dýflissunum“.
Síðan þetta Kerðist. í 17 ár. hefur Amnesty International orðið alheimshrcyfinK
með rúmleKa 200 þúsund félaKsmönnum sístarfandi til frelsunar „samvizkufönKum“
ok jafnframt til að fra“ða fólk um víða veröld um ábyrKð stjórnvalda á vanheÍKun á
Krundvallaratriðum mannréttinda. sérstaklcKa Kjörræðisfullu K®zluvarðhaldi,
misþyrminKum, óréttlátri málsmcðferð ok dauðarefsinKu.
Á síðustu árum hefur Amnesty International skjalfest slík inannréttindabrot í
meira en 110 löndum <>k sannað yfir 5000 tilfelli sérstakra samvizkufanKa.
Samt scm áður eru þessi fimm þúsund aðeins brotabrot þess fjölda einstaklinga.
sem almennt haía verið settir saklausir í fanKelsi. Með því hefur verið brotin
MannréttindayfirlýsinK Sameinuðu þjóðanna um mannréttindi, sem veitir hverjum
einstaklinKÍ rétt til trúarskoðana ok sannfæringar án ótta við ofsóknir.
MarKÍr þessara fanga eru í afskekktum fangelsum án minnstu snertingar við
umheiminn.
Aðrir tilheyra undirokuðum þjóðabrotum cða litlum sveitasamfélögum og vita ekki
einu sinni sjálfir um réttindi sín eða mögulegan stuðning alþjóðasamtaka.
Margir hafa horfið eftir handtöku. Fjölskyldur þeirra vita ekki, hvort þeir eru lífs
eða liðnir. Oft er líka þaggað niður í ættingjum eða vinum með ógnunum eða þeir
hafa engin ráð fjárhagslega til að leita hjálpar.
Vika samvizkufangans 1978 (16.—22. okt.) er helguð því að kynna neyðarástand
karla og kvenna, sem í dýflissum dvelja fyrir trúarskoðanir og trúarbrögð, kynþátt eða
litarhátt, „gleymd" bæði stjórnvöldum sínum og umheimi öllum.
Amnesty International:
Fangelsanir, manndráp og mann-
hvörf meðal smábænda í Nicaragua
Fjöldamorð og mannhvörf
meðai smábænda, að undangengn-
um handtökum, hefur lengi verið
eitt aigengasta einkenni mann-
réttindabrota í Nicaragua, en eftir
átökin í landinu í síðasta mánuði
hefur ástandið versnað um allan
helming. Vegna hins víðtæka
stuðnings, sem vitað e, að skæru-
liðasamtök Sandinista njóta í
baráttunni gegn einræðisherran-
um Somoza, sérstaklega meðal
unga fólksins, hefur þjóðvarðliðið í
Nicaragua að undanförnu sótt
heim fjölda fjölskyldna um landið
allt og haft á brott með sér
hundruð ungra manna, annað-
hvort í fangelsi, eða, sem er
jafnvel tíðara, á afskekkta staði,
þar sem þeir eru skotnir — og
líkum þeirra síðan varpað að
dyrum fjölskyldna þeirra.
Þessum aðferðum hefur þjóð-
varðliðið í Nicaragua raunar lengi
beitt, þó í minni mæli hafi verið og
aðallega í dreifbýlustu sveitum
landsins. Fólk úr öllum stéttum
hefur á liðnum árum „horfið" sem
fangar þjóðvarðliðsins eða það
hefur verið skotuð umsvifalaust.
í lok janúarmánaðar 1977
fundust t.d. 44 lík kvenna karla og
barna í afskekktri sveit í Varilla í
Matagalpahéraði eftir árás þjóð-
varðliðsins. í sama mánuði komu
fram bréf frá sex kaþólskum
biskupum, þar sem kvartað var
yfir misþyrmingum á smábænd-
um, „campesinos", fátæku sveita-
fólki, og „auðmýkjandi og ómann-
úðlegri meðferð, allt frá pynting-
um og nauðgunum til fjölda-
morða“, eins og þar sagði.
„Hinir horfnu," sem aldrei er
viðurkennt að hafi verið í fangelsi,
hljóta í mörgum tilfellum að hafa
dáið eftir handtökur.
Afskekktustu héruðin í Zelaya
og austur af Matagalpa í veglaus-
um austurhluta Nicaragua, hafa
verið aðalsvæði ofsóknanna gegn
sveitafólki, allt frá því er afskipti
hins opinbera hófst 1975 til að
klekkja á skæruliðasamtökum
þjóðfrelsismanna, hintrm svo-
nefndu Sandinistum. Sveitafólkið
hefur fengið að kenna á ofstopa
þjóðvarðliðsins, hvort sem fórnar-
lömb þess studdu skæruliða eða
ekki.
Þjóðvarðliðið var opinberlega
sagt vera að bæla niður uppreisn
og undir því yfirskini olli það
eyðileggingu verðmæta, og raskaði
ró og friðsamlegu lífi íbúanna,
jafnframt því sem félagslegum
samtökum þeirra var sundrað.
Jarðyrkjufélög, byggð á trúar-
legum grundvelli fengu ekki að
halda fundi og samkomuhúsum
þeirra var lokað eða þau brennd til
kaldra kola; sögð „hæli skæruliða".
Tuttugu og sex rómversk
kaþólskar kirkjur, félagsmiðstöðv-
ar sveitafólksins, voru gerðar að
bækistöðvum varðliða og lögreglu.
Aðsetur skólastjórna voru tekin til
„stjórnarafnota" handa þjóðvarð-
liðinu.
Fremstir í flokki meðal hinna
föllnu og týndu eru svonefndir
„fulltrúar orðsins", leikprédikarar
í þjónustu kaþólsku kirkjunnar
sem sannanlega gegna forystu-
hlutverki í menningarlífi sveita-
fólksins.
Handtökur úr þeirra hópi,
mannhvörf og morð voru reiðar-
slag fyrir kjarna félagslífs í
mörgum þorpum.
Stjórnvöld Nicaragua hafa sent
mörg og mismunandi svör — sum
harla þversagnakennd — við
fyrirspurnum frá Amnesty
International um handtökur og
hvörf 350 manna í landinu, — en
listi með nöfnum þessa fólks hafði
verið settur upp í fjölmörgum
kaþólskum k:rkjum í landinu eða
lesinn upp við messur og enn-
fremur birtur í stjórnarandstöðu-
blaðinu „La Prensa" nokkru áður
en ritstjóri þess, Joichin Chomorro
— einn helzti og mikilsvirtasti
málsvari smábændanna og helzta
von stjórnarandstöðunnar í land-
inu, var myrtur. Málsvarar stjórrl-
arinnar hafa fullyrt, að hinir
horfnu hafi aldrei verið til, að nöfn
þeirra hafi verið „uppdiktuð" eða
að þeir hafi verið skæruliðar, sem
drepnir hafi verið í átökum við
sveitir stjórnarinnar og grafnir á
laun. , .
Þeir, sem reynt hafa að
grafast fyrir um þetta fólk fyrir
Amnesty International — og
skrifað embættismönnum og
stjórnvöldum í Nicaragua í því
skyni — hafa fengið að svari
langar yfirlýsingar og til-
kynningar frá „Upplýsingaþjón-
ustu Nicaraguastjórnar", sem
aðsetur hefur í Washington D.C. í
einu svarbréfanna sagði, að
ógerningur væri að rekja feril
hinna horfnu smáænda, þar sem
engar manntalsskýrslur væru
gerðar í Nicaragua og ekkert
nafnskírteinakerfi til að styðjast
við.
Samt er vitað, að tiltölulega
góðar manntalsskýrslur eru til
yfir íbúa Zelaya og Matagalpa hjá
stjórnarstofnun, sem nefnist
„Framfarastofnun bænda“
(INVERO), en hún hefur einmitt
valið þessi héruð til að innleiða
tölvukerfi við öflun og skráningu
upplýsinga um íbúana. Er tölvu-
kerfi þetta sagt til þess ætlað að
auðvelda stjórnvöldum fram-
kvæmd umbótaáætlunar á þessum
slóðum, en það hefur verið gagn-
rýnt á þeirri forsendu, að með því
séu stjórnvöld að koma sér upp
sem rækilegustu njósnakerfi, sem
sé liður í baráttunni gegn skæru-
liðum. Hversu sem því kann að
vera háttað hefur aldrei verið
minnzt á þetta tölvukerfi í svörum
opinberra aðila við fyrirspurnum
Amnesty International um þá,
sem horfið hafa sporlaust á
þessum slóðum í Nicaragua.
En það er ekki aðeins í Norð-
austurhéruðum Nicaragua, sem
menn hafa horfið. I febrúar í ár
hélt þjóðvarðliðið uppi tveggja
vikna umsátri um Indjánasvæðið í
nágrenni Masaya í miðhluta
landsins. Að minnsta kosti tuttugu
og tveir menn létu lífið — en bæði
fulltrúum Rauða krossins, læknum
og prestum var meinað að komast
inn á svæðið.
Eftir að umsátrinu létti til-
kynnti Mannréttindanefnd
Nicaragua, sem er nefnd leik-
manna, að 35 Indíánar, sem
handteknir hefðu verið meðan á
því stóð, virtust gersamlega horfn-
ir og engar upplýsingar fengjust
um örlög þeirra eða hvar þeir
væru niður komnir.
Af þeim, sem týnzt hafa í
Nicaragua á undanförnum árum
hafa mjög fáir komið fram. Þó
finnast þess einstöku dæmi.
Solomon Perez Lopez var barna-
kennari í sveitaskóla, fimmtíu og
fimm ára að aldri, og jafnframt
ritari í leikmannasamtökunum
„Kaþólskar aðgerðir" og svonefnd-
ur „fulltrúi orðsins". Hann var
handtekinn ásamt fjölskyldu sinni
í febrúar 1976 í þorpinu Sofana í
Zelaya. í fjölskyldunni voru tveir
synir hans, Mariano, 25 ára, Cruz
30 ára, tvær tengdadætur, Felizia,
25 ára, Cecilia, 20 ára; dóttir hans
María, 15 ára, og fjögur barna-
börn. Þau voru flutt burt í þyrlu,
sem beið í grennd og var flogið
með þau til stöðva þjóðvarðliða í
bænum Rio Blanco. Litlu síðar var
Solomon Lopez og flestir aðrir úr
fjölskyldunni fluttir frá Rio
Blanco — enginn veit hvert og þau
hurfu öll. Cecilia, yngri tengda-
dóttirin og börn hennar voru flutt
til höfuðborgarinnar, Manágua, og
þaðan í nýja fangelsið í Tipitapa,
og þar voru þau í nærri tvö ár.
Hún var barnshafandi, þegar hún
var handtekin, og fæddi sitt fjórða
barn í fangelsinu. Hinn 10. janúar
í ár var hún látin laus án nokkura
útskýringa og yfirvöld neita því,
að hún hafi nokkurn tíma verið
handtekin. Frá yfirvöldum
kaþólsku kirkjunnar hafa þær
upplýsingar fengizt, að tengdafað-
ir hennar, Solomon Lopez og
eiginmaður hennar, Mariano, séu
látnir, lík þeirra höfðu fundizt í
fjöldagröf í námunda við kirkju
safnaðar Solomons og talið er
Tíklegt, að aðrir úr fjölskyldunni
hafi verið grafnir þar einnig, þó
ekki sé það vitað með vissu. Þau
hafa alla vega ekki komið fram.
En þetta tilfelli Cecilie og barna
hennar er meðal hinna fáu undan-
tekninga. Flestir hinna „týndu"
hafa enn ekki fundist.