Morgunblaðið - 18.10.1978, Qupperneq 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 18. OKTÓBER 1978.
pítrgui) Útgefandi itMafeife hf. Árvakur, Reykjavík.
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Ritstjórnarfulltrúi Þorbjörn Guðmundsson.
Fréttastjóri Björn Jóhannsson.
Auglýsingastjóri Baldvin Jónsson
Ritstjórn og afgreiðsla Aðalstræti 6, sími 10100.
Auglýsingar Aðalstræti 6, sími 22480.
Áskriftargjald 2200.00 kr. á mánuði innanlands.
í lausasölu 110 kr. eintakið.
Skottulæknar
við stjórnvölinn
Mikið er nú talað um tálmun á prentfrelsi í skjóli verðlafísákvæða.
En þetta er enjjin ný bóla. Morftunblaðið hefur marjioft varað við
þessari þróun og raunar lönfju, lönKu áður en síðdefíisblöðin töldu sig
ekki Keta haldið lífi nema þau fenftju nú 207? hækkun á sölu.
Viðskiptaráðherra, sem lét það ;;ott heita — taldi það jafnvel í anda
frelsis ojí KÓðrar hufisjónar meðan hann var ritstjóri Þjóðviljans — að
prentfrelsislögin væru marfibrotin með lúalefium árásum á forystumenn
Varins lands, tönnlast nú í sífellu á því, að Iök séu lög og reglur séu
rejílur — ojí framhjá því verði ekki genfíið!! I skjóli laga ok reglna hefur
hann ofi aðrir fulltrúar alræðishyfifíjunnar í ríkisstjórn Islands ákveðið
að skammta frjálsum blöðum úr hnefa ríkisins með þeim hætti, sem
hann ojt fulltrúar hans ákveða. Morfíunblaðið hefur mótmælt harðlesa
ákvörðun verðlafísnefndar Ofí er þeirrar skoðunar, að það sé í andstöðu
við prentfrelsislöfíin að skammta dafíblöðum verðlan, sem hefur það eitt
í för með sér, að þau rísa ekki undir kostnaði.
I löfískýrinfium Ólafs Jóhannessonar við stjórnarskrá íslands segir
hann m.a. að óhóflen sköttun á daKblað yrði vafalaust talin skerðinK á
prentfrelsislÖKum ok enda þótt hann seKÍ, að óvíst sé, hvort túlka meKÍ
verðlaKshöft sem tálmun á prentfrelsi, ættu menn að vita, að pottþétt
fordæmi er fyrir því, m.a. frá Frakklandi, að ráðherra hefur reynt að
knésetja daKblað með verðlaKshöftum. A þetta reyndi MorKunblaðið að
benda 1975 ok tók þá enKÍnn undir aðvörun blaðsins, ekki einu sinni þeir,
sent hæst hrópa nú um prentfrelsisskerðinKU. Hvar voru þessir
huKsjónamenn þá? Ok hvers veKna létu þeir ekki í sér heyra?
Moi'Kunblaðið stóð eitt að því að K«ra atlöKu að ríkisvaldinu veKna þess,
hvernÍK forráðamenn þess ráðskuðust með verðlaKsmál blaðanna ok var
raunar enKti líkara en þáverandi viðskiptaráðherra léti sér í léttu rúmi
lÍKftja, hvort blöðin bæru sík eða ekki. En það er þó óskiljanleKra, þegar
Kamall blaðarhaður eins ok núverandi viðskiptaráðherra hefur ekki haft
einurð í sér til að hlú að frjálsri blaðamennsku með því að láta íslenzk
dagblöð a.m.k. sitja við sama borð ok Andrés Önd.
I Reykjavíkurbréfi MorKunblaðsins 3. áKÚst 1975 er m.a. fjallað um
þessi mál ok seKÍr þar m.a.: „En hversu lengi geta daKblöð verið frjáls og
óháð, sem eru undir ríkisvaldið sett? Eitt frægasta dæmi um tilraun
stjórnvalda til að hafa áhrif á merkt blað í frjálsu landi er meðferðin á
franska stórblaðinu Le Monde fyrir ekki allmörKum árum. Frönsk
stjórnvöld höfðu verðlagsákvæði í hendi sér og gátu beitt frönsk blöð
þvingunum, ef þau hefðu eitthvað að athuga við skrif þeirra og stefnu. Le
Monde Kagnrýndi einn af ráðherrunum í frönsku stjórninni allmjög,
enda ekki vanþörf á eins og á stóð. Svar ráðherrans var að beita þetta
forystublað frjálsrar hugsunar í Frakklandi hörðum verðlagsákvæðum
og reyna á þann hátt að kúga það til hlýðni. Að sjálfsögðu mistókst þessi
atlaga að Le Monde og þá ekki sízt fyrir tilstuðlan ýmissa forystumanna
lýðræðis og frjálsrar hugsunar á vesturlöndum, sem ré.ttu blaðinu
hjálparhönd á örlagastund. Af fjölmörgum merkum blöðum, sem gefin
eru út í París um þessar mundir, er Le Monde nú hið eina, sem skilar
hagnaði. Le Monde er borgaralegt blað og þar birtast ýmsar skoðanir,
eins og verða vill í góðu dagblaði, sem gegnir skyldu við samfélag sitt. En
grundvöllur þess er að sjálfsögðu að standa vörð um lýðræði í
Frakklandi, frjálsa hugsun og borgaraleg réttindi... Við skulum muna,
að unnt er að gera atlögu að tjáningarfrelsi með ýmsu móti, m.a. með því
að reyna að svelta blöð og þar með að hindra útkomu þeirra með ýmiss
konar stjórnarathöfnum, sem enga stoð eiga í neinum lögum eða reglum
í þeim þjóðfélögum, þar sem með réttu er unnt að tala um pólitískt
siðgæði og mannréttindi... Nauðsynlegt er að menn geri sér grein fyrir
því, að hagsýni, þrautseigju, skarpskyggni og gætni þarf að viðhafa í
rekstri góðs dagblaðs, svo að ekki sé talað um þá árvekni og miklu vinnu
sem útkoma þess krefst frá degi til dags...“
Og loks segir í Reykjavíkurbréfi Morgunblaðsins: „Meðan ríkisfjöl-
miðlarnir velta sér upp úr stórtapi, ætti ríkisvaldið að sjá sóma sinn í því
að veita blöðunum fullt frelsi til þess að sinna skyldum sínum við þegna
þjóðfélagsins án íhlutunar eða afskiptasemi í rekstri, vexti eða viðgangi
blaðanna. Ef svo er ekki, getur það einungis leitt til átaka eða
örþrifaráða á borð við aðgerðir þeirra sem nú eru að gefa lýðræðið uþp á
bátinn eins og Indiru Gandhis svo að nafn sé nefnt.“
Svo mörg voru þau orð í Morgunblaðinu 3. ágúst 1975, en blaðið hefur
oftar en eifiu sinni minnzt á það, hvernig ráðamenn geta náð kverkataki
á dagblöðum í skjóli reglna og laga, sem allir sjá, að eru í raun og veru í
andstöðu við markmið og anda stjórnarskrárinnar. Svo er sagt, að öll
þessi „árvekni" ríkisvaldsins sé í anda vísitölufjölskyldunnar! En
hvernig væri að taka íslenzku dagblöðin út úr verðbólgustríði íslenzku
vísitölufjölskyldunnar og láta heldur Andrés önd og Mikka mús standa
undir þeim herkostnaði, sem hér er um að ræða?
Atlagan að Le Monde á sínum tíma var gerð í skjóli laga og reglu. En
hún var geðþóttaákvörðun ráðherra, sem kunni freistingum sínum ekki
hóf, þegar pólitískur andstæðingur og gagnrýnandi átti í hlut. Þetta
mættu menn vel íhuga, enda þótt ástæða sé til að fagna viðnámi gegn
verðbólgu og raunhæfum aðgerðum til að vinna bug á henni. Þeir, sem
nú ráða á Islandi, eru flestir alræðishyggjumenn að einhverju leyti.
Takntark þeirra eru boð og bönn. Lækning þeirra við því að ríkið lifir
t.a.m. á eitri, þ.e. tóbakssölu í ýmiss konar mynd, eru aðferðir
skottulæknisins: að láta menn gleyma meininu með því að einblína á
aukaatriði. Reykingabann í leigubílum er af þessum toga spunnið. Næsta
spor þeirra farandriddara, sem nú stjórna boðum og bönnum á íslandi,
gæti orðið — að banna Gosa að reykja. Það gæti kviknað í honum.
En það gerði kannski ekkert til. Hann tilheyrir ekki vísitölufjölskyld-
unni.
Nóbelsverðlaunahafarnir þrír í eðlisfræði. frá vinstrii Pyotr Leonidovich Kapitsa. Robert Wilson og
Arno Penzias.
Nóbelsverðlaun í
eðlis- og efnafræði
Stokkhólmi 17. okt. AP.
Reuter.
TILKYNNT var í Stokkhólmi
í dag úthlutun Nóbelsverð-
launa fyrir efna- og eðlis-
fræði.
Efnafræðiverðlaunin hiýt-
ur Bretinn dr. Peter Mitchell,
en eðlisfræðiverðlaununum er
skipt milli tveggja banda-
rískra vísindamanna og
sovézka vísindamannsins
Pyotr Leonidovich Kapitsa.
Kapitsa hlýtur helming
eðlisfræðiverðlaunanna fyrir
rannsóknir á lághita-eðlis-
fræði, en er ekki síður þekkt-
ur fyrir andstöðu sína gegn
„hreinsunum“ Stalíns á fjórða
Folkerts
framseldur
til Vestur-
Þýzkalands
Haav. 17. október. AP.
HOLLENZK stjórnvöld hafa
framselt Knut Folkerts, félaga í
Baader-Meinhof, sem meðal
annars er grunaður um morðið á
Siegfried Buback ríkissaksókn-
ara í V-Þýzkalandi. Var
Folkerts flogið með hollenzkri
lögregluþyrlu á óþekktan stað í
námunda við Köln í V-Þýzka-
landi í dag. Folkerts var nýlega
dæmdur í tuttugu ára fangelsi í
Hollandi fyrir morð á lögreglu-
þjóni í Utrecht fyrir ári.
Franisal Folkerts er háð því
skilyrði að hann geti látið flytja
sig aftur til Hollands til að vera
viðstaddur réttarhöldin í
áfrýjunarmáli vegna morðsins á
lögregluþjóninum.
tugi aldarinnar, samúð með
sovézkum andófsmönnum, og
vinnu við þróun sovézku
kjarnorku- og vetnissprengj-
anna.
Alls hefur nú átta mönnum
verið úthlutað Nóbelsverð-
Veður
víða um heim
Akureyri 14 skýjað
Amsterdam 10Rigning
AÞena 24 skýjaö
Berlín 12 skýjað
BrUssel 15 rigning
Chicago 11 heiðskírt
Frankfurt 16 rigning
Genf 14 skýjaö
Helsinki 7 skýjaö
Jersúsalem 25 heiðskírt
Jóhannesarborg 23 léttskýjað
Kaupmannahöfn 11 heiðskírt
Lissabon 20 rigning
Los Angeles 25 skýjað
Madrid 23 skýjað
Malaga 20 léttskýjað
Mallorca 19 skýjað
Miami 27 skýjað
Moskva 4 heiðskírt
New York 12 heiðskírt
Ósló 10 skýjaö
París 17 skýjað
Reykjavík 9 rigning
Río de Janeiro 31 skýjað
Róm 20 skýjað
Stokkhólmur 10 skýjað
Tel Aviv 27 heiðskírt
Tókýó 21 heiðskírt
Vancouver 15 skýjað
Vínarborg 12 skýjað
launum ársins, og eru sex
þeirra Bandaríkjamenn.
Síðar í mánuðinum verður
tilkynnt um úthlutun friðar-
verðlaunanna.
Kapitsa er nú 84 ára
gamall, og meðal þeirra elztu,
sem hlotið hafa þennan
heiður. Hann lauk doktors-
prófi í Pétursborg árið 1918, í
lok fyrri heimsstyrjaldar-
innar. Tveimur árum síðar
fór hann til Bretlands og
starfaði um 14 ára skeið í
sambandi við Cambridge-
háskóla. Þegar hann heim-
sótti Sovétríkin árið 1934 var
honum meinað að snúa aftur
til Bretlands, en var skipaður
forstöðumaður vísindastofn-
unar í heimalandi sínu. Hafa
störf hans þar verið mikils
metin víða um heim, og hann
hlotið margs konar heiðurs-
verðlaun.
Bandaríkjamennirnir tveir,
sem skipta með sér hinum
helmingi eðlisfræðiverðlaun-
anna, eru dr. Arno Penzias og
Robert Wilson, 45 og'42 ára,
sem báðir starfa á
rannsóknarstofum Bell-síma-
félagsins í New Jersey. Hljóta
þeir verðlaunin fyrir
rannsóknir á hitageislun í
geimnum, sem renna stoðum
undir kenninguna um upp-
runa heimsins við gífurlega
sprengingu í geimnum.
Bretinn dr. Peter Mitchell
hlýtur efnafræðiverðlaunin
fyrir rannsóknir á sviði líf-
orkufræði. Hann er 58 ára og
starfar hjá Glynn-rann-
sóknarstofnuninni í Cornwall.
Áður en hann fluttist þangað
árið 1963 hafði hann starfað í
átta ár við Edinborgar-
háskóla.
Þetta gerdist.. 18. okt.
1977 — Þrír vestur-þýzkir
hrvðjuverkamenn fyrirfara sér í
fangelsi.
1976 — Sex Arabaleiðtogar
undirrita áætlun um frið í
Líbanon.
1973 — Saudi-Arabía minnkar
olíuframleiðslu um 10%.
1967 — Ómannað sovézkt geim-
far varpar niður tækjum á
Venus.
1963 — Macmillan segir af sér
og Sir Alec Douglas-Home tekur
við.
1944 — Rússar ráðast inn í
Tékkóslóvakíu.
1925 — Frönsk flotaárás á
Beirút.
1912 — ítalir og Tyrkir semja
frið í Lausanne.
1910 — Venizelos forsætisráð-
herra Grikkja.
1898 — Bandaríski fáninn
dreginn að húni'á Puerto Rico.
1867 — Bandaríkjamenn taka
formlega við Alaska af Rússum.
1865 — Bandaríkjamenn krefj-
ast brottflutnings Frakka frá
Mexikó.
1813 — Fólkorrustan við Leipz-
ig-
1810 — Nepoleon fyrirskipar að
brezkum varningi skuli brennt.
1799 — Hertoginn af York gefst
upp fyrir Frökkum í Alkmaar,
Hollandi.
1685 — Loðvík XIV afturkallar
Nantes-tilskipunina: mótmæl-
endur flýja.
1672 — Pólverjar semja frið við
Tyrki í Buczacz og sleppa
Ukraínu.
1622 — Uppreisn Húgenotta
lýkur með Monppelli-
er-samningnum.
Afmæli dagsinsi Jacobus
Arminius, hollenzkur guðfræð-
ingur (1569—1609) — Charles
Gounod, franskt tónskáld
(1818-1893) - Melina
Mercouri, grísk leikkona
(1925---).
Innlenti Fiskveiðihlutafélagið
Alliance stofnað 1905 — Sjö hús
á Akureyri brenna og 80 verða
heimilislausir 1906 — „Njörður"
skotinn í kaf við Skotland 1918
— Alþingiskosningar 1942 — I).
Einar Jónsson myndhöggvari
1954 — Brynjólfur Pétursson
1851 — F. Tryggvi Gunnarsson
1835 — Magnús Stephensen
landshöfðingi 1836 — Sáttagerð
Odds lögmanns og Guðmundar
ríka á narfeyri 1719 — Veizlan á
Flugumýri 1253.
Orð dagsinsi Bylting: snögg
breyting á óstjórn í stjórnmál-
um — Ambrose Bierce, banda-
rískur rithöfundur (1842—1914).