Morgunblaðið - 18.10.1978, Blaðsíða 23

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 18. OKTÓBER 1978. 2 3
Fyrrverandi og núverandi (jármálaráðherra> Matthías Á. Mathiesen
og Tómas Árnason. Það er ekki fjárlagasúlan sem er á milli þeirra en
hún vekur þó spurningut hve mikið hækkar fjárlagafrumvarpið úr
einni ráðherrahendi til annarrar?
Þingmenn úr þremur þingflokkum:
Greiðslur
beint til bænda
111
Eyjólfur
Konráð
Jónas
Sighvatur
Rannsóknarnefnd
kanni rekstur Flug-
leiða og Eimskips
Ólafur Ragnar Grímsson, þingmaður Alþýðubandalags, hefur
lagt íram á Alþingi tillögu „um rannsóknarnefnd þingmanna til að
kanna rekstur, f járfestingar og fai-gjalda- og farmgjaldaákvarðanir
Flugleiða hf. og Eimskipafélags íslands hf. með sérstöku tilliti til
einokunaraðstöðu og markaðsdrottnunar þessara fyrirtækja“, eins
og það er orðað í heiti tillögunnar. Tillagan er svohljóðandi:
Þrír þingmenn úr jafnmörgum
þingflokkum. Eyjójfur Konráð
Jónsson (S). Jónas Árnason (Ab)
og Sighvatur Björgvinsson (A),
ílytja tillögu til þingsályktunar
um beinar greiðslur til bænda. I
tillögunni er ríkisstjórninni faiið
að hlutast til um að settar verði
reglur um rekstrar- og afurðalán
landbúnaðarins. sem tryggi að
bændur fái í hendur þá fjármuni,
sem þeim eru ætlaðir, um leið og
lánin eru veitt. Jafnframt láti
ríkisstjórnin fara fram athugun
á því. hvernig heppilcgast sé að
koma við breytingum á greiðslum
útflutningsbóta og niður-
greiðslna, þannig að þær nýtist
betur.
I greinargerð segja flutnings-
menn:
„Tillaga um greiðslu rekstrar-
og afurðalána beint til bænda
hefur verið flutt á tveimur síðustu
þingum, en í hvorugt skiptið verið
útrædd. Skömmu fyrir þinglok í
vor var tillagan þó afgreidd frá
allsherjarnefnd, og mælti meiri
hluti nefndarinnar með samþykkt
hennar og því orðalagi, sem á
henni er nú, þegar hún er flutt
þriðja sinni.
Fyrri liður tillögunnar er ljós,
bændur skulu fá fjármuni sína í
hendur um leið og lánin eru veitt,
en óheimilt verði að halda pening-
unum eftir í verslunar- eða
afurðasölufyrirtækjum.
í samstarfsyfirlýsingu núver-
andi ríkisstjórnar segir:
„Rekstrar- og afurðarlánum
verði breytt þannig, að bændur
geti fengið laun sín greidd og
óhjákvæmilegan rekstrarkostnað
svipað og aðrir aðilar fá nú.“
Þessi yfirlýsing er góðra gjalda
verð og sýnir, að réttlætið er að
sigra. Hún gengur þó of skammt,
því unnt er að hártoga hana og
halda eftir í fyrirtækjunum hluta
Á FYRSTU dögum þessa þings
lögðu Gunnlaugur Stefánsson (A)
og 6 aðrir þingmenn Alþýðuflokks
fram frv. til stjórnskipunarlaga
(33. gr. stjórnarskrár) þess efnis, að
kosningaréttur til Álþingis verði
bundinn við 18 ár í stað 20 ár nú.
þeirra fjármuna, sem bændur eiga
að fá beint í hendur. Landbúnað-
arráðherra hefur greint frá því, að
ný ákvæði um þetta efni ættu að
geta komið til framkvæmda áður
en lokið verður greiðslu afurða-
lána 20. nóvember n.k. Hann telur
málið þó ekki einfalt og ætlar að
skipa nefnd til að fjalla um málið.
Eðlilegt er að Alþingi hafji hrað-
ann á og taki af öll tvímæli um,
hvað fyrir því vaki, með samþykkt
þessarar tillögu.
Síðari liður þingsályktunartil-
lögunnar er ekki jafnótvíræður.
Ljóst er þó, hver tilgangurinn er.
Miklum fjármunum er varið til
útflutningsbóta og niðurgreiðslna.
Þetta fé, sem bændur eiga, berst
þeim seint og illa. Á þessu verður
að ráða bót og fryggja að bændur
fái peningana beint, um leið og
ríkissjóður reiðir þá af hendi.
Væntanlega er hér um að ræða
upphæð sem nemur meira en 3
milljónum króna á meðalbú á ári
eða yfir 250 þúsund á mánuði til
hvers bónda. Rekstrar- og afurða-
lánin munu nema svipaðri upp-
hæð. Þannig er nú valsað með
fjármuni bænda sem nema a.m.k.
6 milljónum króna á meðalbú, í
lengri eða skemmri tíma, meira og
minna eftirlitslaust."
Leidrétting:
Á ÞINGSÍÐU Mbl. í gær var m.a.
greint frá frumvarpi nokkurra
þingmanna Alþýðuflokksins um
breytingu á lögum um Seðlabanka
íslands, þess efnis, að bankanum
Mál þetta var 4. mál. er fram var
lagt á yfirstandandi þingi.
Nú hefur Ólafur Ragnar Gríms-
son (Ab) lagt fram nær samhljóða
frumvarp um lækkun kosningaald-
urs 118 ár (13. mál þingsins).
„Alþingi samþykkir að kjósa
rannsóknarnefnd skipaða sjö
þingmönnum til að gera athug-
un á rekstri, fjárfestingum og
fargjalda- og farmgjaldaákvörð-
unum Flugleiða hf. og Eim-
skipafélags Islands hf. með
sérstöku tilliti til einokunarað-
stöðu eða markaðsdrottnunar
þessara fyrirtækja á sviði flutn-
inga og samgangna milli Islands
og annarra landa og milli
einstakra landshluta. Störf
nefndarinnar skulu einkum mið-
uð við að leita svara við
eftirtöldum spurningum:
1) Hvers vegna hafa Flugleið-
ir hf. sóst eftir einokunarað-
stöðu í farþegaflugi milli Is-
lands og annarra landa?
2) Hverjar voru ástæður og
aðdragandi þess að Flugleiðir
hf. yfirtóku meirihlutaeign í
Arnarflugi hf., eina innlenda
keppinauti fyrirtækisins í milli-
landaflugi, og hverjar eru lík-
legar afleiðingar núverandi ein-
okunaraðstöðu Flugleiða hf.
fyrir þróun fargjalda?
3) Hvaða líkur eru á að
Flugleiðir hf. muni halda áfram
að fylgja núgildandi fargjalda-
stefnu sem felur í sér að það er
mun dýrara og og í sumum
tilvikum allt að helmingi dýrara
að fljúga til höfuðborga Norður-
Ianda en til New York og gerir
þannig almenningi mun erfiðara
að rækja tengsl við frændþjóð-
irnar á Norðurlöndum en ferð-
ast til Bandaríkjanna?
4) Á hvaða hátt mun núgild-
andi fargjaldastefna veikja
margþætt menningar-, stjórn-
sýslu- og viðskiptatengls við
nágrannalöndin í Evrópu og
binda þjóðina þess í stað enn
sterkari böndum við mikilvæg-
asta markaðssvæði Flugleiða
hf., Bandaríkin?
5) Hvers vegna hafa fjarfest-
ingar Flugleiða hf. fyrst og
fremst beinst að samkeppnis-
flugi á Bandaríkjamarkaði og
lítil áhersla verið lögð á afger-
andi nýjungar á sviði flugsam-
gangna innanlands og við ná-
grannalönd?
6) Hvaða afleiðingar hefur
það fyrir eðlilega þróun flug-
samgangna innanlands, einkum
milli landshlutanna innbyrðis
og smæiri byggðarlaga við
Reykjavík, að Flugleiðir hf.
skuli ekki heimilt að ákvarða
vaxtakjör lægri en nemur verð-
bólgustigi hverju sinni.
Fyrirsögn fréttarinnar var sótt í
greinargerð frv. þar scm fram
kemur að 20 milljarðar af 100
milljarða sparifé í innlánsstofnun-
um hafi brunnið á verðbólgubálinu
á einu ári. í vinnslu fréttarinnar
verða þessir 20 milljarðar að 20
milljónum, sem að sjálfsögðu gefur
aðra mynd af vaxtapólitík liðandi
stundar en raunveruleikinn. eins og
hann er sýndur í tilvitnaðri
greinargerð. Þessi meinlega villa er
hér með leiðrétt.
meta slíkar flugsamgöngur
fyrst og fremst út frá þröngum
viðskiptasjónarmiðum en taka
lítil tillit til almennra þjóðhags-
og byggðasjónarmiða?
7) Hvernig hefur fyrirtækja-
samsteypa Flugleiða hf., þ.e.
dótturfyrirtækin og hlutdeildar-
fyrirtækin International Air
Bahama Ltd., Cargolux Airlines
International S.A Arnarflug hf,
F'lugfélaga Austurlands hf.,
Flugfélag Norðurlands hf.,
Hekla Holdings Ldt., Hótel Esja
hf., Hótel Húsvík hf., Ferða-
skrifstofan Urval hf., Kynnis-
ferðir ferðaskrifstofanna sf.,
þróast á undanförnum árum og
á afgerandi hátt stuðlað að enn
víðtækari markaðsdrottnun fyr-
irtækisins?
8) Hvernig og hvers vegna
hafa Flugleiðir hf. leitast við að
efla tengsl við fjölda annarra
fyrirtækja á ólíkum rekstrar-
sviðum og þannig skapað veru-
lega hættu á víðtækari
markaðsdrottnun fyrirtækisins
á nýjum sviðum líkt og gerst
hefur í hótelrekstri á síðari
árum?
9) Hvaða ástæður liggja að
baki aukinnar samtengingar
Flugleiða hf. og Eimskipafélags
Islands hf. en hún birtist m.a. í
eignarhlutum, sameiginlegum
ferðaskrifstofurekstri, setu for-
stjóra og stjórnarformanns
Eimskipafélags Islands hf. í
stjórn Flugleiða hf. og setu
annarra stjórnarmanna Eim-
skipafélags Islands hf. í stjórn-
um dótturfyrirtækja Flugleiða
hf.?
10) Hvaða afleiðingar hefur
hin samtvinnaða markaðs-
drottnun Eimskipafélags Is-
lands hf. og Flugleiða hf. á sviði
vöruflutninga til og frá Islandi á
farmgjöld og þar með almennt
vöruverð í landinu?
11) Að hve miklu leyti er
markaðsdrottnun þessara fyrir-
tækja í gegnum há farmgjöld
þáttur í þeirri dýrtíð sem á
undanförnum árum hefur rýrt
kjör almenns launafólks á ís-
landi?
12) Hvers vegna hafa sam-
keppnisaðilar Eimskipafélags
Islands hf. á sumum sviðum
getað boðið mun lægri farm-
gjöld og hver hafa verið við-
brögð félagsins við hættu á
samkeppni?
N orður- Austurvegur:
Stórátak
í vega-
gerð með
innlendu
lánsfé
EYJÓLFUR Konráð Jóns-
son (S) hefur lagt fram á
Alþingi frumvarp til laga
um happdrættislán ríkis-
sjóðs fyrir hönd Vegasjóðs
vegna framkvæmda við
Norður-Austurveg. Frum-
13) Hvernig hefur Eimskipa-
félag íslands hf. haft aðstöðu til
að kaupa 13 ný skip á s.l. fjórum
árum og eignast þannig samtals
24 flutningaskip?
14) Hvaða skýringar eru á því
að gífurleg fjárfesting Eim-
skipafélags íslands hf. í nýjum
skipum hefur ekki leitt til
hlutfallslegrar farmgjaldalækk-
unar?
15) Hvers vegna hefur Eim-
skipafélag Islands hf. kosið að
nota markaðsdrottnun sína
frekar til eignamyndunar í stað
þess að veita almenningi í
landinu ódýrari þjónustu?
Rannsóknarnefndin skal hafa
rétt til að krefjast skýrslugerða
og vitnisburða, bæði munnlega
og bréflega, hjá hlutaðeigandi
aðilum og öðrum fyrirtækjum,
embættismönnum og einstakl-
inguni. Nefndinni skal veitt
fjármagn til þess að tryggja sér
sérfræðilega aðstoð.
Að loknurn athugunum sínum
skal rannsóknanefndin gefa
Alþingi skýrslu og láta í ljós
mat á því hvort og þá að hve
rniklu leyti eignarform, rekstr-
arfyrirkonlulag, fjárfestingar og
fargjalda- og farmgjaldastefna
Flugleiða hf. og Eimskipafélags
íslands hf. brjóta í bága við
eftirfarandi grundvallarmark-
mið sem samgöngukerfi þjóðar-
innar ber að þjóna:
Að öryggi þjóðarinnar á sviði
santgangna við umheiminn sé
ekki í höndum einókunaraðila
sem fyrst og fremst starfa á
grundvelli þröngra gróðasjónar-
miða og annarra viðskiptahags-
muna.
Að ódýrastar flugsamgöngur
séu við þær þjóðir sem Islend-
ingum eru skyldastar og
almenningur vill hafa víðtækust
samskipti við hvað snertir
menningu, félagslegt starf og
persónuleg erindi.
Að skipulag flugsamgangna
innanlands þjóni fyrst og fremst
þeim tilgangi að tengja saman á
fjölþættan hátt hina einstöku
landshluta og efla samgöngur
innan þeirra.
Að kostnaður við flutning á
vörum til landsins og innan-
lands verði í algeru lágmarki og
þannig stuðlað að lækkun á
vöruverði."
varpið gerir ráð fyrir sölu
happdrættisskuldabréfa að
íjárhæð 2000 milljónir
króna árlega næstu fjögur
ár. Skal fénu varið til
viðbótar f járframlögum
skv. vegaáætlun til fram-
kvæmda við Norður- og
Austurveg.
í greinargerð segir að
víðtæk samstaða hafi náðs
á Alþingi 1975 um stefnu í
vegamálum og stórfellt átak
í vegagerð, er lögin um
happdrættislán vegna
Norður- og Austurvegar
vóru samþykkt. Hér er lagt
til að herða róðurinn og
ljúka gerð Norðurvegar á
næstu fjórum árum um leið
og tilteknum stóráföngum
við Norður- og Austurveg.
18 ára kosningaaldur
20 milljarðar kr.
á verðbólgubálið