Morgunblaðið - 20.10.1978, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 20. OKTÓBER 1978
17
Ragnhildur Helgadóttir:
Um þingflokk
s j álfstæðismanna
að gefnu tilefni
Vegna skrifa þeirra um
þingflokk sjálfstæðis-
manna, sem birzt hafa í
dagblöðum undanfarna
daga, finn ég mig knúna
til að birta eftirfarandi
grein. Hana þarf að lesa
í Ijósi þess, að hún var
samin um siðustu helgi.
Á mánudag var boðað,
að kosning formanns
þingflokksins skyldi
fara fram á miðvikudag.
Því var beðið með birt-
ingu greinarinnar þar
til í dag.
Niðurstaða tveggja al-
mennra kosninga á s.l. vori
hefur leitt til nýrra og áður
óþekktra viðhorfa í stjórnmál-
um á Islandi. Þessi viðhorf eru
ekki einungis riý hér á landi. Sú
aðstaða hefur ekki skapast
áður í neinu landi í Vestur-Ev-
rópu, að kommúnistaflokkur
hafi orðið forystuflokkur í
stjórn höfuðborgar lands og á
sama tíma lykilflokkur í ríkis-
stjórn þess.
Þetta þýðir, að Sjálfstæðis-
flokkurinn, eini stjórnarand-
stöðuflokkurinn á báðum víg-
stöðvum, í borgarstjórn og
Alþingi, hefur mikilvægara
hlutverki að gegna en nokkru
sinni fyrr. Þess vegna skiptir
það höfuðmáli, að nú séu
dregnar réttar ályktanir, svo
að Sjálfstæðisflokkurinn geti
verið hlutverki sínu vaxinn. I
því sambandi skiptir meira
máli, að flokkurinn sé verkfær
heldur en hver hlýtur virðing-
arstöður. Verkstjórn verður að
vera röskleg, skipuleg og án
óþarfa vafninga, formaður
þingflokks þarf að vera laginn
og vel látinn meðal þingmanna.
Orskurðaratriði þarf að útkljá
eftir réttum reglum og á
réttum tíma.
Þingflokkur sjálfstæðis-
manna er mikilvægasta tæki
flokksins til að gegna hlutverk-
inu, sem við blasir á lands-
stjórnarvettvangi.
Á það hefur oft verið bent,
að þingflokkurinn gæti unnið
miklu betra starf en hann gerir
og hefur gert um nokkurra ára
skeið. Til þess að svo megi
verða, þarf mörgu að breyta.
Ekki er hægt að horfa framhjá
því, að miklu veldur, hver á
heldur. En þá er komið að
viðkvæmu máli. Það er afar
þjakandi, hve mjög menn eru
hræddir hver við annan. Menn
verða að geta verið óhræddir
við að segja það, sem þeir
meina, og gera það, sem þeim
finnst sjálfum rétt. Þingmaður
hefur, samkvæmt stjórnskipun
okkar, í raun engan húsbónda
nema samvizku sína.
Þessi ótti manna í milli er
annað en sanngjarnt tillit
manna í milli. Vandinn felst í
að greina milli þessa tvenns.
Stundum kemur það fyrir, að
hið sanngjarna tillit lýtur í
lægra haldi fyrir óttanum. Svo
er, þegar menn þora ekki eða
þola ekki að útkljá úrskurðar-
atriði með vafningalausum
atkvæðagreiðslum.
Fyrir skömmu var fundum
Alþingis frestað að beiðni
sjálfstæðismanna vegna af-
greiðslutafa á innanflokksmál-
um. Hefur þetta að vonum
vakið undrun og umtal í
fjölmiðlum. Frestur þessi veid-
ur því, að menn halda, að allt
sé logandi í óeirðum innan
þingflokks sjálfstæðismanna.
Upplýsingar um stöðu mála
þar hafa um of verið á einn
veg. Sannleikurinn er sá, að í
þingflokki sjálfstæðismanna er
hvorki meiri né minni eining
eða óeining nú en verið hefur
um nokkurra ára skeið.
í skrifum fjölmiðla að und-
anförnu hefur athyglin einkum
beinzt að tvennu, sem nauðsyn-
legt, er að skýra betur, svo að
hið sanna komi í ljós. Annað er
það, að menn telja, að Albert
Guðmundssyni hafi verið út-
hýst úr nefndum og ekkert
tillit sé til þessa þingmanns
tekið. Hitt atriðið er, að menn
telja, að óeining ,um for-
mennsku í þingflokknum sé
nýtilkomin og ýkja hana mjög.
Verður nú vikið að hvoru fyrir
sig.
Um nefndakosningar
og Alberf
Rétt er að taka fyrst fram,
að í hvorri deild Alþingis eru 9
nefndir. Fjöldi þingmanna
Sjálfstæðisflokksins í Neðri
deild er 14, en í Efri deild 6. í
Sameinuðu þingi eru nefndirn-
ar hins vegar 5. Sjálfstæðis-
menn eiga rétt á tveimur
mönnum í hverja nefnd í
deildum og Sameinuðu þingi,
nema fjárveitinganefnd, þar
sem sjálfstæðismenn eru 3. Það
er því hverjum manni auðskil-
ið, að margir þingmanna kom-
ast alls ekki í þær nefndir, sem
þeir vilja helzt vera í, en hins
vegar hvílir sú kvöð á þing-
mönnum að taka sæti í og
starfa í þingnefndum. Undan
þessari kvöð hefur þó formaður
flokksins verið þeginn, ef hann
óskar þess.
Á s.l. kjörtímabili var Albert
Guðmundsson í Efri deild og
átti sæti í nefndum eins og
eðlilegt var.
Svo mikið hefur verið um
þetta mál rætt, að það er ekki
trúnaðarbrot, þótt skýrt sé frá
eftirfarandi atriðum í sam-
bandi við skiptingu manna í
deildir:
1. Sjálfsagt þótti, að formað-
ur flokksins færi, svo sem hann
óskaði, úr Efri deild í Neðri
deild, enda fara að öðru jöfnu
meiri umræður fram í síðar-
nefndu deildinni, þegar af
þeirri ástæðu, að þar eiga fleiri
þingmenn sæti.
2. Albert Guðmundsson ósk-
aði einnig að fara í Neðri deild.
3. Einhver Reykjavíkurþing-
maður varð þá að fara til Efri
deildar. Bauðst ég þá til þess að
fara úr þeirri deild, sem ég
hafði setið í og stýrt s.l. 4 ár og
til Efri deildar. Þar með gat
Albert farið í Neðri deild.
En ekki var vandi Alberts
Guðmundssonar þar með leyst-
ur. Öðru nær. Fram hefur
komið, að hann neitaði að taka
sæti í nefndum, öðrum en einni
tiltekinni Neðri deildar nefnd
og einni tiltekinni nefnd Sam-
einaðs þings. Vekur það mesta
undrun, að borgarfulltrúi í
Reykjavík neitaði jafnvel að
fara í félagsmálanefnd, sem
fjallar um öll málefni sveitar-
stjórna.
Svo vildi til, sem ekki ætti að
vera umtalsvert, að fleiri en
kjósa átti voru í framboði til
þessara tveggja óskanefnda
Alberts. Var þá málið vitan-
lega afgreitt með þeim hætti,
sem réttur er og allir þing-
menn verða að una, atkvæða-
greiðslu. Niðurstaðan er kunn,
og er þetta ekki stórmál, þótt
út hafi verið blásið og reynt að
gera Albert að píslarvætti, sem
er alrangt.
Vissulega væri ærin ástæða
til að draga fram fleiri stað-
reyndir í þessu sambandi, en
það vil ég ekki gera að sinni án
heimildar þingflokksins.
Myndu þá færri spyrja, hvers
vegna þingflokkurinn tæki þá
afstöðu, sem hann gerir nú.
Vissulega má deila um rétt-
mæti þagnarskyldu í þing-
flokknum, ef hún leiðir til þess,
að menn geti ekki óátalið
svarað sem vert væri ósönnum
fréttum og röngum sakargift-
um á þingflokkinn, að því er
varðar afmörkuð efni. Slík
afstaða getur á stundum verið
lítt þolandi og til skaða.
Jafnnauðsynleg getur þagnar-
skyldan á hinn bóginn verið að
jafnaði. Reyndist hún vel um
langt árabil, enda tóku menn
áður þá skyldu alvarlega, allir
sem einn. Nú hafa þessi þagn-
argfið verið rofin í mörgum
blaðagreinum og veitzt að
mönnum jafnvel úr launsátri
með órökstuddum og ósönnum
fullyrðingum.
Um þingflokks-
formennsku
Vel starfhæfum þingflokki
má líkja við fjölskyldu á
heimili. Til að fjölskyldulífið sé
gott og sambúðin traust, þarf
fólkið í fjölskyldunni að geta
tjáð af fullri djörfung skoðanir
sínar á því, sem fjölskyldan
þarf sameiginlega að taka
ákvarðanir um. Ut á við getur
fjölskyldan staðið saman án
þess að bera innri mál sín á
torg. Væru litlir skörungar í
þeirri 20 manna fjölskyldu,
sem hefðu ekki mismunandi
skoðanir á einstaka málefnum
og mönnum. Og ekki væri
fjölskyldan líkleg til stórræða,
ef hún byggi við sífelldan ótta
við, að allt færi úr skorðum við
minnstu gagnrýni. Það er
styrkleiki fjölskyldunnar en
ekki veikleiki, að menn geti
haft mismunandi skoðanir og
samt komizt að niðurstöðu með
réttum aðferðum og fullri
reisn.
Mikilvægur munur á fjöl-
skyldu og þingflokki er þó sá,
að börnin velja sér ekki for-
eldra sína. En þingflokkur er
starfseining, þar sem þing-
flokks.menn velja sér stjórn-
endur sína sjálfir.
Til grundvallar því vali
hljótum við að leggja mat á
því, hvað tryggir bezt árangur
þingflokksins í störfum. Annað
ætti ekki að koma þar til
greina. Þingmenn Sjálfstæðis-
flokksins eru tuttugu. í þessum
hópi eru margir menn vel til
forustu fallnir, lagnir og um
leið hreinskiptnir í samstarfi.
Skipting starfa í þingflokkn-
um er eins og hvert annað verk,
sem þarf að vinna. Því miður
var því ekki lokið í tæka tíð að
þessu sinni og hefur drátturinn
orðið til leiðinda og vakið
óþarft umtal. Ef allir eru ekki
á einu máli, á vitanlega að fara
fram atkvæðagreiðsla og þar
með er málið afgreitt. Þá
munum við una úrslitum og
hægt er að koma sér að
aðalverkum. Þingmenn eru
sjálfir kosnir í frjálsri at-
kvæðagreiðslu. Því er sjálf-
sagður hlutur að þeir uni þeirri
aðferð einnig í þingstörfum
sínum, en þingflokksstörf eru
hluti af þeim.
Við skiptingu starfa í þing-
flokknum þarf að gæta þess
sem bezt, að hæfileikar manna
nýtist á réttum stöðum. Ég er
meðal þeirra, sem hef talið, að
hæfileikar Gunnars Thorodd-
sens nytu sín betur í ýmsu öðru
en verkstjórn í þingflokki. Það
er engin nýlunda, að skiptar
skoðanir séu um Gunnar Thor-
oddsen. Virðing Gunnars Thor-
oddsens hefði vaxið, ef hann
hefði óskað eftir því, að öðrum
þingmanni væri falin for-
mennskan með þeim störfum,
sem í henni felast inn á við í
flokknum. Hæfileikar hans
gætu þá þeim mun betur nýtzt.
í ræðumennsku og ýmsum
störfum út á við fyrir Sjálf-
stæðisflokkinn. Þetta er sann-
færing mín og ég tel þing-
mannsskyldu mína að fylgja
henni. í sumum blaðaskrifum
hefur verið fjallað um það í
hneykslunartón, að nú skuli
það hvarfla að einhverjum
þingmönnum að vilja breyting-
ar. Öðru vísi mér áður brá.
Látum það vera. Ég tel breyt-
ingar alveg nauðsynlegar. Ég
vil undirstrika, að hér er um að
ræða einlægan vilja til að
endurbæta starfið í þing-
flokknum, en hvorki vilja til að
„sparka" né „sprengja", þótt
einhverjir kjósi að orða það
svo.
Ég er við því búin, að þetta
sjónarmið mitt bíði lægri hlut.
Það verður þá svo að vera. En
aðalatriðið er, að málið sé
afgreitt og það með réttum
hætti. Þá er lögmæt niðurstaða
fengin og sjálfsagt að hlíta
henni.
Ég undirstrika, að hér er
engin skelfing á ferðinni.
Svona mál þarf einungis að
afgreiða, svo að við getum
unnið saman, svo sem verða
má, að þeim málum, sem okkur
hefur verið trúað fyrir, og með
þær hugsjónir að leiðarljósi,
sem okkur öllum sjálfstæðis-
mönnum eru sameiginlegar.