Morgunblaðið - 24.10.1978, Blaðsíða 12

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 24. OKTÓBER 1978
Bernhöfts-
torfan
Jónas E. Svafán
STÆKKUNARGLER UNDIR
SMÁSJÁ.
ÚtKOÍandii Lystræninginn 1978.
bókinni að Jónas kann á strætis-
vagnaferðir flestum betur og
túlkar þær með sínum hætti.
I ljóði um leiðir strætisvagn-
anna yrkir hann:
Ljóð Jónasar E. Svafárs hafa
löngum verið eins konar orðaleik-
ir. Svo er og að þessu sinni.
Stækkunargler undir smásjá er
handskrifuð af skáldinu sjálfu,
kápan teikning eftir það. Jónas
hefur sameinað skáldskap og
myndlist með eftirtektarverðum
hætti. Hann er engum öðrum
líkur.
Jónas E. Svafár er ekki afkasta-
leið 01 stingur upp
bernhöfstorfuna
úr norðurmýrinni
og hleður hús yfir
fornsögur íslands
Þegar kemur að leið 7 sendur
þetta:
leið 07 ekur í loftinu
með ráðherra
frá stjórnarráðinu
á horgarsjúkrahúsið
mikið skáld. Stundum hefur mér
virst líkt og hann væri alltaf að
yrkja sama ljóðið. Með fyrstu bók
sinni: Það blæðir .úrmörgunsárinu
(19521 var‘ hann orðinn mótaður
' höfundur, öll einkenni skáldskapar
hans voru þá ljós. Geislavirk tungl
(1957) var framhald fyrri bókar-
innar, flest gömlu ljóðin á sínum
stað ásamt nýjum. Klettabelti
fjallkonunnar (1968) var heildar-
útgáfa, en í henni voru einnig ný
ljóð. Gaman er að fletta þessum
bókum í því skyni að sjá hvernig
Jónas þróast sem skáld. Hann er
til dæmis alltaf að fága gömlu
ljóðin, breyta þeim eða prjóna við
þau.
Hvað sem öðru líður er skáld-
skapur Jónasar E. Svafárs með
kostum sínum og göllum meðal
þess sem glatt hefur Ijóðavini.
Jónas er gárungi og háðfugl, en
undir flestu býr alvara. Þjóðmál
eru honum hugleikin. Stóriðju og
gengi krónunnar hefur hann oft .
ort um, stundum með þeim hæíti
að maður gæti haldið að hánn væri
öllum hnútum kufinugur í Seðla-
bankanum.'' ’
Það kemur á daginn í nýju
Bðkmennllr
eftir JÓHANN
HJÁLMARSSON
Jónas E. Svafár.
Þannig skemmtir Jónas E.
Svafár lesendum og sjálfum sér.
Stækkunargler undir smásjá er
bók sem ekki kemur lesendum
Jónasar á óvart. Hún sýnir að
hann lætur engan bilbug á sér
finna, er trúr þeirri skáldskapar-
stefnu sem hann markaði sér
ungur. Ég læt hér að lokum fljóta
með dálitla dæmisögu sem sýnir
aðferð Jónasar, er dæmigerð fyrir
það hvernig hann tjáir hug sinn:
Veiðivötn
að veiðivötnum flúði
maður vegna sandfoks
með konu sína og kindur
og átta ára gamlan son.
maðurinn fór að álft
í sárum og sat
fylfulla meri sína
bún dírukknaði en flaut
uppi vegna þungans
og rak í land með karl.
en drengur stóð organdi
pabbi þú varst búinn að
lofa mér folaldinu.

Ketil Sævcrud
n
\
Ake Hermansson
Vagn Holmboe
10 ára afmæli
Erling Brene
Það er mikið um að vera í
henni Reykjavík þessa dagana.
Tónleikar og námskeið Gerard
Souzay, væntanlegir tónleikar
Önnu Moffo og á laugardaginn
21. október voru tónleikar í
Norræna húsinu í tilefni af 10 ára
' starfsafmæli þess fyrirtækis, sem
starfrækir húsið, og þá frumflutt
sex tónverk, sérstaklega samin í
tilefni þessara tímamóta. Það eru
tíðindi þegar frumflutt eru ísl.
tónverk en frumflutningur sex
tónverka frá öllum Norðurlönd-
unum er að því er undirritaður
veit best, einstæður atburður í
ísl. tónlistarsögu, enda voru færri
viðstaddir en búast hefði mátt
við. Tónleikarnir hófust á tón-
verki eftir Ketil Sæverud, Tríó
fyrir óbó, lágfiðlu og slagverk.
Flytjendur voru Helga Þórarins-
dóttir, Kristján Þ. Stephensen og
Reynir Sigurðsson. Verkið er
einfalt að gerð og víða hnittið t.ck
þar ísl. þjóðlag er flutt Sinraddað
með undifleík’ trommu, þó það
'öðrum þræði, vegna umgerðar-
innar, væri á mörkum þess að
vera eins konar „tónkárína".
Annað verkið er eftir Vagn
Holmboe, kórverk samið við texta
eftir Halldór Laxness og var það
flutt af Hamrahlíðarkórnum
undir stjórn Þorgerðar Ingólfs-
dóttur. „Þótt form þín hjúpi
Jón Nordal
Einar Englund
graflín, granna mynd“, úr Fegurð
himinsins, er fallega ofið í
kontrapunkt, kunnáttusamlega
gert en af öðrum uppruna o en
kvæði skáldsins. Eftir Ake
Hermanson var flutt verk fyrir
einleiksflautu, tónfikt sem hljóm-
aði svo sem ágætlega í góðum
Tónllst
eftir JÓN
ÁSGEIRSSON
flutningi Manuelu Wiesler. Einar
Englund er góður píanóleikari og
lék píanósónötu eftir sig með
miklum tilþrifum. Verkið er víða
glæsilegt að gerð einkum þó í
síðasta kaflanum. Stærsta verkið
á tónleikunum var Kammer-
konsert fyrir píanó og kammer-
sveit eftir Erling Brene, sem
fluttur var af Peter Weis og
Kammersveit Reykjavíkur, undir
stjórn Marteins H. Friðrikssonar.
Peter Weis er góður píanóleikari
og hélt sér tónleika í Norræna
húsinu fyrir nokkrum dögum en
einhverra hluta vegna var gagn-
rýnendum blaöanna ekki boðið á
þá tónleika, hvað sem því olli.
Kammerkonsertinn er ekki
áhugaverð tónsmíð, þó ekki illa
skrifuð en stórlega ofhlaðin.
Tónleikunum lauk með söngverki
eftir Jón Nordal við gamla
þjóðvísu.
Faðir minn átti fagurt land,
sem margur grætur,
því ber ég harm í hjarta mér
um daga og nætur.
Tónverk Jóns er sérkennilega
fallegt og má finna í því sterka
undirtóna trega og þunglyndis. I
miðkaflanum bregður fyrir glað-
legri blæbrigðum en verkið endar
á mjög fallegum og dapurlegum
kóral. Hamrahlíðarkórinn söng
verkið undir stjórn Þorgerðar
Ingólfsdóttur og var flutningur
kórsins á verki Jóns Nordal og
söngljóði Vagn Holmboe sérlega
fallegur. Tónleikarnir í heild voru
mjög góðir og vitna um áhuga
forstöðumanna hússins á sam-
norrænni menningu og að starf-
semin er þess megnug að stuðla
að sköpun menningarverðmæta
og viðhalda tengslum milli
frændþjóðanna á Norðurlöndun-
um.
Ljóðatónleikar
Ljóðasöngvar eru einhver við-
kvæmasta gróðurvin listsköpun-
ar, þar sem stefnt er saman í
túlkun og sköpun tilfinningum,
sem alla jafna er ekki auðvelt að
nálgast. Persónubrynjað fólk
kann þessu oft á tíðum illa og
snýst gegn slíkri viðkvæmni
með hrottaskap og háði, en í
látæði og hljómblæ þess býr
vörn óttabrynjaðrar manneskju
eða kuldi vangetunnar. Ljóða-
tónlist og kammertónlist er sá
hluti tónsköpunar, sem líkja má
við hugleiðslu, þar sem nauðsyn-
legt er að yfirvinna venjubundið
atferli og hugsanir. I hugleiðslu
er ekki nóg að setjast niður
stundarkorn og sama gildir
fyrir' hlustun tónlistar. Djúp-
stæð tilfinningaleg upplifun í
tengslum við góða tónlist næst
ekki nema á löngum tíma.
Gerard Souzay ásamt Dalton
Baldwin flutti gestum Tónlist-
arfélagsins Vetrarferðina eftir
Schubert sl. laugardag.
Það sem Souzay og Baldwin
fluttu tónleikagestum, var ekki
eitthvað sem þeir nýlega hafa
uppgötvað, heldur hluti af ára-
tuga langri ögun og upplifun
þeirra.
Það er freistandi verkefni að
fjalla um Vetrarferðina, gerð
laganna, undirleikinn og skáld-
lega túlkun Schuberts á kvæð-
unum.
Ekki væri það óglæsi-
legra verkefni að bera saman og
reyna að skilgreina túlkun
ýmissa listamanna á þessu
stórkostlega verki. Eitt af því
sem mótaði túlkun Souzay var
dapurleikinn, sem er í samræmi
við einmanalega æviferð skálds-
ins, þar sem allt minnir hann á
ástina en þögul og freðin spor
hans liggja til Iýruleikarans,
sem í fátækt sinni getur launað
skáldinu samfylgdina með því
að leika undir tregaljóð hans á
lýruna sína. Schubert átti á
margan hátt samleið með skáld-
inu, enda er tónmál laganna
gætt þeim galdri að orð eru
næstum óþörf, að minnsta kosti
þeim sem er gefin sú gáfa að
geta fundið til. Það skiptir ekki
máli hvort Souzay og Baldwin
fluttu verkið á einhvern þann
veg sem öllum ætti að þykja rétt
gert, því rétt og rangt eru
andstæður sem sífellt umhverf-
ast á ferli um möndul, sem er
sameiginlegur grunnur þessara
hverfulu andstæðna. Mikilvæg-
ara er að upplifun flytjenda var
sterk og rótbundin í menningu
þar sem tilfinning og fegurð eru
ofin úr öðrum þáttum en há-
vaðasömu og stórmennskulegu
brambolti manna.
Það er í rauninni ekkert
Tónllst
eftir JÓN
ÁSGEIRSSON
annað hægt að gera en að þakka
listamönnunum fyrir komuna,
þakka þeim fyrir stund sem ekki
verður geymd í orðum, ekki
geymd nema sem lifað augna-
blik.
Jón Ásgeirs.son
Leiðréttingr
I síðustu gagnrýni spilltist ein
setning, sem á að vera „Gisela
Depkat er góður cellisti ...“ Jón
Ásg.