Morgunblaðið - 24.10.1978, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 24. OKTÓBER 1978
17
Gunnar Thoroddsen:
Stefna and-
stæð félags-
legu réttlæti
Hér fer á eftir ræða
Gunnars Thoroddsens, form.
þingflokks sjálfstæðis-
manna. í útvarpsumræðum
frá Alþingi um stefnuræðu
forsætisráðherra. Kaflafyr-
irsagnir og yfirskrift eru
Mbl.
Gallar kerfis
fleiri en kostir
Herra forseti;
Góðir hlustendur!
Allar íslenskar ríkisstjórnir frá
stríðslokum hafa í upphafi sinnar
vegferðar heitið því að reyna að
ráða niðurlögum verðbólgunnar.
Þær hafa talið glímu við efnahags-
vandann eitt aðalviðfangsefni sitt.
Engri ríkisstjórn hefur þó orðið
verulega ágengt í þessari viður-
eign utan einni. Það var viðreisn-
arstjórnin, sem mynduð var haust-
ið 1959. Á fyrstu 4 árum hélt hún
verðbólgunni í skefjum, þannig að
hún hækkaði ekki meira en 10% á
ári að meðaltali og tókst öll þessi
ár að halda fullri atvinnu.
Núverandi hæstvirt ríkisstjórn
hefur sett sér það mark og telur
það höfuðverkefni sitt að „draga
markvisst úr verðbólgunni“ og er
það vel. Jafnframt vill hún vinna
að félagslegum umbótum, auka
félagslegt réttlæti og jafna lífs-
kjör.
Einn þáttur í ráðstöfunum
ríkisstjórnarinnar til þess að ná
þessu marki eru stóraukin niður-
greiðsla á mjólk, kjöti og smjöri.
Þessi aukning á niðurgreiðslum
mun kosta í ár um þrjá og hálfan
milljarð og á næsta ári að óbreyttu
um 13 milljarða.
Vegna þess að þetta ráð, niður-
greiðslur, hefur verið notað af
mörgum stjórnum, en er geysi-
kostnaðarsamt, þá er rétt að íhuga
kosti þess og galla hleypidóma-
laust.
Niðurgreiðslur hafa löngum
verið notaðar hér á landi til þess
að lækka vísitölu og hafa þannig
áhrif á kaupgjald. En stórfelldar
niðurgreiðslur á matvörum hafa
marga ókosti. Pyrst er að telja
gífurlegan kostnað fyrir ríkissjóð,
sem kallar á nýja skatta.
Annar ókostur er sá, að niður-
greiðslur skekkja verðlag og auka
sölu og neyzlu á hinum niður-
greiddu vörum á kostnað annarra
framleiðslugreina og raska eðlileg-
um og heilbrigðum rekstrargrund-
velli þeirra.
Þriðji ókosturinn snýr að bænd-
um. Það er oft hringlað með
niðurgreiðslur, ýmist stórhækkað-
ar eða dregið úr þeim. Aðalhættan
Gunnar Thoroddsrn. formaður þinsflokks
sjálfstæðismanna.
er miklar sveiflur, sem ýmist auka
söluna eða draga úr henni. Fyrir
bændur væri hagkvæmast að
niðurgreiðslur væru stöðugar, t.d.
fast hlutfall af heildarverði.
Fjórði ókosturinn og ekki sá
minnsti er sá, að niðurgreiðslur
renna ekki síður til hátekjufólks
og eignamanna heldur en lágtekju-
fólks. Jafnvel fá hátekjumenn
meira af þessu fé í sinn hlut, því að
þeir nota yfirleitt meira af kjöti og
smjöri en þeir, sem lág laun hafa.
Hér er verið að veita fé úr
almannasjóði til þeirra, sem ekki
þurfa á að halda. Stórauknar
niðurgreiðslur stefna því ekki að
auknu félagslegu réttlæti eða
jöfnun lífskjara. Öllu þessu fé
mætti koma betur til skila hinum
efnalitlu og lágt launuðu til góðs
með öðrum hætti, t.d. með fjöl-
skyldubótum til barnafólks og
sérstökum bótum til þeirra, sem
sjúkir eru, öryrkjar eða aldur-
hnignir. :i
Ég rek þessi atriði hér vegna
þess, hversu mjög niðurgreiðslur
hafa verið notaðar á undanförnum
áratugum af flestum ríkisstjórn-
um og það er vissulega kominn
tími til, sérstaklega þegar niður-
greiðslur hafa verið stórauknar, að
skoða það fordómalaust, hverjir
eru kostir og gallar þessa fyrir-
komulags.
Skattastefna andstæð
félagslegu réttlæti
Til þess að rísa undir þessum
stórauknu niðurgreiðslum nú hef-
ur ríkisstjórnin, lagt á nýja skatta.
Þessi skattheimta er á ýmsa lund
hæpin. Ég vil minnast hér á einn
þátt hennar.
50% álag á eignarskatt lendir
harkalega á öldruðu fólki, sem á
íbúð. Oft er hér um að ræða öldruð
hjón eða einstæðinga. Til viðbótar
því dæmi, sem fyrri ræðumaður
Sjálfstæðisflokksins nefndi, vil ég
nefna þessi:
Ekkja ein hér í borg, rúmlega
níræð, á íbúð, sem hún býr í.
Tekjur hennar á síðasta ári voru
ellilífeyrir og ekkert annað. Á
þessa gömlu konu er nú lagður um
36 þús. kr. aukaskattur.
Kona ein, 57 ára að aldri,
einstæð móðir með barn, er öryrki,
hefur aðeins örorkubætur og
mæðralaun, býr í lítilli eigin íbúð.
40 þús. kr. aukaskatt á hún að
greiða af sínum naumu tekjutn.
Okkur alþingismönnum, sem
hafa góðar tekjur, finnast þetta
kannski ekki háar greiðslur. En
fyrir aldraða og sjúka eru þetta
þungbærir skattar. Og ég fæ ekki
séð, að þessi dæmi sýni í verki það
félagslega réttlæti og jöfnun
iífskjara, sem stjórnarsáttmálinn
talar um. Ég vona, að þetta sé
fremur slys en viljaverk og vil
skora á stjórnarflokkana að fallast
á að leiðrétta slíkt ranglæti, þegar
Alþingi fær lögin til meðferðar.
Af þeim ástæðum, sem ég hef nú
rakið, tel ég vafasama þá stefnu að
halda áfram á næsta ári á
niðurgreiðslu verðlags með svipuð-
um hætti og nú.
Tekjuskattsaukinn hefur vakið
mikla athygli, m.a. vegna þess að
hann er í algerrri mótsögn við
margyfirlýsta stefnu eins stjórn-
arflokksins, Alþýðuflokksins.
Á sínum tíma áttum við sjálf-
stæðismenn og alþýðuflokksmenn
samleið um mikla lækkun beinna
skatta, bæði tekjuútsvars og tekju-
skatts. Á undanförnum þingum
hefur Alþýðuflokkurinn hvað eftir
annað flutt tillögur og frumvörp
um ekki aðeins að lækka stórlega,
heldur jafnvel afnema tekjuskatt-
inn, sem nú sé í reynd aðallega
launþegaskattur. Þessi nýi tekju-
skattsauki vakti slíka gremju
meðal margra alþýðuflokksmanna,
að aðalleiðtogi flokksins um fjölda
ára, fyrrverandi formaður hans, sá
sig knúinn til þess að skýra málið
og mótmæla þessum samningum
Alþýðuflokksins í sambandi við
stjórnarmyndunina.
En það eru fleiri en alþýðu-
flokksmenn, sem hafa gagnrýnt
hinn nýja tekjuskattsauka. Ma.
ritaði fyrir nokkru einn af bæjar-
fulltrúum Framsóknarflokksins
grein í Tímann, þar sem hann
ræðst mjög gegn þessu og telur
þetta ranglátan skatt. Hann talar
þar um, að nú sé skattlagningin
um 70% af hæstu tekjum og tekur
þá skyldusparnaðinn með. Hann
segir: I fæstum tilvikum eru það
þeir, sem eftir stöðutáknum að
dæma virðast hafa það best, sem
þurfa að greiða þessa háu skatta.
Nei, það eru hjón, sem vinna fyrir
miklum tekjum og ýmsar starfs-
stéttir, sem vinna mikla og oftast
óhjákvæmilega yfirvinnu. Má þar
nefna sem dæmi starfslið tengt
fiskiðnaði, sem víða vinnur mjög
langan vinnudag til að bjarga
verðmætum, ýmsa sérfræðinga og
aðra launþega, sem leggja á sig
vinnuframlag umfram það, sem
eðlilegt getur talist. Þakklætið
sem þessar stéttir fá, segir þessi
bæjarfulltrúi, Markús Á. Einars-
son, þakklætið er það, að af
launakúfnum fá menn að halda
um 30 kr. af hverjum 100, sem þeir
vinna inn.
I sambandi við þessa hækkuðu
skatta er ákveðið í stjórnarsátt-
málanum að herða skattaeftirlit.
Ég tel að hyggilegra væri að lækka
skatta og herða skattaeftirlit;
þannig yrði það virkt og raunhæft.
Magnúsarnefnd
Kjartanssonar lögö niður
I efnahagsmálum hefur stjórn-
arsáttmálinn mótast mjög af
tillögum Alþýðubandalagsins en
það er athyglisvert, hvernig farið
er með varnarmálin. I forystu-
grein Þjóðviljans skömmu eftir að
stjórnin var mynduð, var fjallað
um þetta mál. Þar segir m.a. með
leyfi hæstv. forseta:
„Það hefur vakið óskipta at-
hygli, að Alþýðubandalagið hefur
samþykkt samstarfsyfirlýsingu
um myndun ríkisstjórnar án þess
að þar sé að finna fyrirheit um
afdrifaríkt skref í hermálinu. í
síðustu vinstri stjórn lögðu her-
námsandstæðingar mikið upp úr
því, að í málefnasamningnum þá
var að finna fyrirheit um brottför
hersins. Reyndin sýndi þá, að
ótryggt var að trúa á bókstafinn í
stjórnarsáttmála." Þarna fáum við
eina skýringu á, því, hvers vegna
þeir hafa ekki lagt áherslu á þetta
mál: það sé ótryggt að trúa á
bókstaf í stjórnarsáttmála vinstri
stjórnar. En málið var nú leyst
þannig, eins og Þjóðviljinn segir,
að „það er sérstaklega tekið fram í
yfirlýsingu stjórnarinnar, að ekki
hafi verið samið um stefnuna í
utanríkismálum."
Litlu síðar en þetta gerðist
hittust þeir Begin forsætisráð-
herra og Sadat forseti í Davíðs-
lundi. Þeir hafa vafalaust frétt af
þessari snjöllu lausn á íslandi,
tóku henni fegins hendi og notuðu
hana til þess að leysa eitt allra
erfiðasta deilumálið. Þeir lýstu því
nefnilega yfir í lokin, að þeir hafi
orðið sammála um, að ekkert væri
samið um Jerúsalem. Þar með var
þeim steini velt úr vegi, þeir
sömdu og féllust í faðma.
Það virðist eftir ummælum
Þjóðviljans hafa verið mikill sigur
fyrir Alþýðubandalagið að ekkert
var samið, því að það er svo
ótryggt að trúa á bókstaf stjórnar-
sáttmála.
En þó var eitt, sem Alþýðu-
bandalagið fékk fram í sambandi
við varnarmálin. Það segir í
þessum sama leiðara:
Það er nokkuð sérstakt, að
samið var um, að skipuð yrði
sérstök nefnd, sem tæki varnar-
málin sérstaklega til athugunar.
Þessi merkilega nefnd ætti
eiginlega að heita „Nefndin sér-
staka“. Þetta var mikill sigur fyrir
Alþýðubandalagið.
í þessari sömu grein er fagnað
þriðja stórsigri Alþýðubandalags-
ins í stjórnarsáttmálanum.
Alþýðubandalaginu hafi tekist að
knýja Framsóknarflokk og
Alþýðuflokk til þess að samþykkja
að leggja niður viðræðunefnd við
erlenda aðila um orkufrekan
iðnað. Hvaða nefnd er þetta? Þetta
er nefndin, sem Magnús Kjartans-
son iðnaðarráðherra Alþýðu-
bandalagsins stofnaði haustið
1974, þegar hann var að hefja
undirbúning undir samninga við
bandaríska stóriðjufyrirtækið
Union Carbide um járnblendiverk-
smiðjuna. Já, það er mikill sigur
f.vrir Alþýðubandalagið að fá nú
lagða niður stóriðjunefndina hans
Magnúsar Kjartanssonar.
Endurskoöun
stjórnarskrár hraöað
Herra forseti. Tími minn mun
nú útrunninn, en ég vil að lokúm
vitna í það, sem hæstvirtur
forsætisráðherra sagði i stefnu-
ræðu sinni, að í stjórnarsátt-
málanum sé í mörgum tilfellum
um að ræða framhald fyrri stefnu,
sem enn hefur ekki náð í áfanga-
stað, og nefnir þar m.a. umhverfis-
mál og verkaskiptingu ríkis og
sveitarfélaga. Að báðum málum
hefur verið vel unnið undanfarin
ár og vona ég, að því verði fram
haldið. Ég tel það líka mjög
ánægjulegt, að ríkisstjórnin mun
beita sér fyrir því, að nefnd sú,
sem á að fjalla um endurskoðun
stjórnarskrár samkv. samþykkt
Alþingis, ljúki því verki á tilsett-
um tíma, þ.e.a.s. innan tveggja
ára. Og ég vænti þess, að alger
samstaða allra flokka verði um að
hraða því verki og Ijúka því á sem
bestan veg.
Magnúsarnefnd Kjart-
anssonar lögð niður
V estf irðingaf jórðungur:
Aflinn á sumarvertídinni er
orðinn meiri en vetraraflinn
HEILDARAFLINN í Vestfirðinga-
fjórðungi var 4.134 lestir í síðast-
liðnum mánuði á móti 3.431 lest f
sama mánuði í fyrra. Er heildarafl-
inn í fjórðungnum þá orðinn 28.885
lestir á sumarvcrtíðinni og er það 5
þúsund lestum meira en var á
sumarvertíðinni í fyrra.
Á sumarvertíðinni er öllum afla
landað slægðum og miðast tölurn-
ar við slægðan fisk, en sumar-
aflinn jafngildir 33—34 þúsund
tonnum af óslægðum fiski. Á
síðustu vetrarvertíð var aflinn
32.627 lestir.
Aflinn á sumarver-
tíðinni er því mesti afli, sem borizt
hefur á land á einni vertíð og þykir
tíðindum sæta þegar sumaraflinn
er orðinn meiri en á vetrarver-
tíðinni.
Afli togaranna í september var
3.243 lestir og er afli þeirra á
sumarvertíðinni þá orðinn 19.793
lestir eða 68,5% heildaraflans, en
á vetrarvertíðinni var togara-
aflinn 49% heildaraflans. Afla-
hæstur togaranna í mánuðinum
var Páll Pálsson frá ísafirði með
394 lestir, Guðbjörg var með 383
lestir og Framnes frá Þingeyri var
með 338 lestir.
Aflinn í hverri verstöð í septemberi 1978, 1977,
Patreksfjörður 426 lestir (32 lestir)
Táknafjörður 85 lestir (76 lestir)
Bfldudalur 120 lestir (0 lestir)
Þingeyri 234 iestir (201 lestir)
Flateýri 259 lestir (436 lestir
Suðureyri 436 lestir (405 lestir)
Bolungarvík 582 lestir (545 lestir)
ísafjörður 1.709 lestir (1.134 lestir)
Súðavík 259 lestir (212 lestir)
Hólmavík 14 lestir (80 lestir)
Drangsnes 10 iestir (0 lestir)
1.134 lestir (3.431 lestir)
Maí/ágúst 24.751 lestir (20.360 lestir)
28.885 lestir (23.791 lestir)
(Or fréttatilkynningu)