Morgunblaðið - 31.10.1978, Blaðsíða 37

MORGUNBLAÐIÐ. ÞRIÐJUDAGUR 31. OKTOBER 1978
37
um að bráð. Aldir eru liðnar síðan
þetta land, sem áður var gróður-
sælt og blómstrandi, varð nakið og
bert á stórum svæðum. Skógarnir
þekja aðeins tæplega 5% af
flatarmáli þess, sem er 131.944
krrr. íbúatala 8.970.000. Sökum
uppblásturs er gróðurmoldarlagið
naumast annað en þunn skán.
Aðeins tæp 20% jarðvegsins eru
nothæf til gjörræktar ávaxta. „Ef
græða á landið upp,“ segir Hásler,
„mun það verða verk margra
kynslóða."
Ástandið í nálega öllum
miðjarðarhafslöndum er í aðalat-
riðum sízt betra en í Grikklandi og
á Spáni. Rómarríki þarfnaðist
ógrynnis timburs til skipasmíða og
annarra hernaðarþarfa, og hlífði
hvergi löndum sínum umhverfis
Mare Romanum.
Egyptaland. Egyptar höfðu
stofnað heimsveldi sitt áður en
Grikkir komu tii skjalanna. Nú
munu aðeins um 35.000 km2 af
1.001.499 km2 flatarmáli landsins
vera ræktunarhæfir, og það
byggja 36.350.000 manns. í nýrækt
munu nú ekki vera yfir 5—7.000
km2. Hvort vonir þær, sem bundn-
ar eru við Assuanstífluna rætast,
er enn óvíst.
Tveggjafljóta-landið. í allar
áttir út frá neðri hlutum stórfljót-
anna Tígris og Efrat, þar sem
Súmerrar bjuggu á 4. og 3.
árþúsundi f. Kr., þaðan sem
Abraham lagði land undir fót frá
Ur, þar sem Babylon og Assyría
lögðu grundvöll að merkri heims-
menningu, teygja sig nú sífellt
stækkandi steppur og eyðimerkur.
Rányrkja og uppblástur virðast
óstöðvandi.
Sahara. Margt þykir benda til
þess, að stærsta eyðimörk heims,
hin rösklega 8.000.000 km2 víð-
feðma Sahara, hafi að talsverðu
leyti að minnsta kosti verið
frjósamt og byggt land; fyrir
þúsundum ára að vísu. Nú færir
hún veldi sitt út daglega.
Gobi. í kringum árið 300 f. Kr.
var risaflæmi Mið-Asíu, þar sem
Gobí-eyðimörkin þenur sig nú yfir
2.000.000 knr sævði, að miklu leyti
þéttbýlt og gróðursælt land. Upp-
greftir þar um slóðir þykja
ótvírætt benda til þess, og eru
vatnsveitu- og áveitukerfi nefnd
til styrktar þeirri skoðun, að svo
hafi verið fyrir um 2.500 árum.
Evrópa. Meginland Evrópu var í
fyrndinni þakið skógi allt að 90%;
nú er 25% meginlands hennar
þakið skógi.
Mexiko og Peru. Einnig Mexiko,
þar sem 'Aztekar byggðu upp
merkilegt menningaríki, og enn-
fremur Peru, þar sem Inkar
sköpuðu ekki ómerkari menningu,
eru nú sem óðast að blása upp og
breytast í eyðimerkur á víðáttu-
miklum svæðum.
Jöfnun
heldur áfram
Og enn er brennt, rutt, höggvið
og sagað. „Kjarabaráttan“,
peningahyggjan ryður brautina án
afláts niður á jafnsléttu sósíalism-
ans. Allir, sem einhvern tíma hafa
tekið trúna á framfarir í anda
„velferðar", heimta stöðugt meiri
„framfarir", þeim mun meiri og
örari því einfeldingslegri sem þeir
eru. Af og frá er, að þeir veiti því
minnstu athygli, að skrumsmurð-
ar lífsgæðakröfur gera allar þjóð-
félagsumbætur, sem hæfustu ein-
staklingar lífs og liðinna kynslóða
hafa upphugsað og þvingað fram,
verði að engu í slíkri hringiðu.
Ýmsir hafa látið sér detta í hug,
að snúið verði við, þegar menn hafi
rekið sig á. Því miður sýnist fátt
benda til að svo giftusamlega vilji
til í bráð, og víst er um það, að sá
árekstur yrði dýr.
„Framfara"- og „velferðar“-vél-
in er orðin sjálfstæð, hún hefir
slitið sig undan ’stjórn skynsem-
innar, gengur fyrir sjálfsafli og
maðurinn hefir enga hugmynd um,
hvar, hvenær eða hvernig hruna-
dansinum muni ljúka.
Bændur og
bændasamtök
Til þess að fá góða ull af
íslensku fé þarf að laða fram
eiginleika hennar með ræktun, þá
hlýtur allur aðbúnaður sauðfjár og
umhirða að þurfa að vera í góðu
lagi og vanda verður meðferð
ullarinnar eftir rúning. Bændur
hljóta sjálfir að verða að ganga
ríkt eftir þvi, að sanngjarnt mat sé
lagt á ullina og fylgjast náið með
út frá hvaða sjónarmiðum ullin er
metin. Verð ullar verður að
tengjast gæðum. Bændur mega
ekki sætta sig við að ullarverk-
smiðjur greiði hirðuleysingjum og
snýrtimönnum í ullarræktun sama
jafnaðarverð. Bændur verða sjálf-
ir að hnekkja þeirri fullyrðingu
verksmiðjustjóra að „aðeins lítill
hluti íslensku ullarinnar sé í þeim
gæðaflokki að hægt sé að búa til úr
henni gæðavöru“ (sbr. Þjóðviljann
7. apríl ‘78).
Stjórnendur
og starfsfólk
í ullarverksmiðjum
Það er viðurkennd staðreynd að
í nokkur ár hefur erlend ull verið
blönduð íslenskri og seld sem
hrein íslensk ulL Önnur staðreynd
er að band og lopi úr slíkri blöndu
hefur annað útlit og eiginleika en
sama vara úr hreinni íslenskri ull.
Undirrituð félög telja vinsældir
íslenskrar ullarframleiðslu eiga
kröfu að íslenska ullin verði nýtt
sem sérstakt hráefni í vandaða
vöru og að slík vara sé rétt merkt
frá ullarverksmiðjunum.
Útflutningsaöilar
Á nokkrum árum hefur vará ur
íslenskri ull aflað sér mjög auk-
inna vinsælda á erlendum vett-
vangi, það er sannfæring undir-
ritaðra að vinsældirnar megi rekja
til einstæðra eiginleika og sér-
stkra náttúrulita íslensku ullar-
innar og að þessi markaður verði
best tryggður með því að leggja
megináherslu á þessi séreinkenni.
Við teljum því að útflutningsaðil-
um beri að leggja áherslu á
útflutning á vöru úr hreinni
íslenskri ull, stuðla með því að
unnið verði úr allri íslenskri ull
innanlands og að íslensk uil
komist í hærri verðflokk á heims-
mælikvarða.
Undirrituð telja viðsjárverða þá
stefnu að flytja úr landi band og
lopa til úrvinnslu erlendis í stórum
stíl.
Albingismenn —
stjórnvöld
Islenskur ullariðnaður á sér
langa sögu. Á seinni árum hefur
hann beinst inn á nýjar brautir og
margur hefur séð glitta í gull í
íslenskri ull og viljað hremma í
skyndi. Við undirrituð förum fram
á það við stjórnvöld að þau fylgist
náið með framvindu mála í
ullariðnaðinum og geri nauðsyn-
legar ráðstafanir svo hvorki
ótímabær útflutningur á óunnu
eða hálfunni hráefni valdi skorti á
hráefni til innelndra f.vrirtækja og
einstaklinga né að önnur skamm-
tímagróðasjónarmið geti spillt því
sem áunnist hefur.
Við teijum mjög tímabært að
sett verði reglugerð um merkingu
vara úr íslenskri ull og að
jafnframt verði gerðar ráðstafanir
til að vernda íslensk vörumerki og
sérkenni íslensrkar vöru á erlend-
um vettvangi.
Loks tcljum við hrýnt að
Alþingi leggi fram íé til rann-
sókna á eiginleikum og hadni
íslenskrar ullar með fjiilhreyttri
framleiðslu og aukin viiruga-ði að
markmiði.
Við viljum eindregið hvetja þá
hópa, sem við höfum hér sérstak-
lega beint orðum okkar að, til að
bregða skjótt við og taka þessi mál
til alvarlegrar íhugunar, áður en
það er um seinan. Að heiðarlega og
skynsamlega sé að þessum málum
staðið, varðar bæði sæmd og
hagsmuni lands og þjóðar.
Virðingarfyllst,
Heimilisiðnaðarfélag Islands
Gerður Hjörleifsdóttir
Handprjónasamband Islands
Margrét Gunnarsdóttir
Félag. ísl. vefnaðarkennara
Sigriður Halldórsdóttir
Handavinnukennarafélag Islands
Elísabet Magnúsdóttir
Textílfélagið
Sigurlaug Jóhannesdóttir
Tóvinnu starfshópur
Áslaug Sverrisdóttir.
íslenska ullin á sér jafnlanga
sögu og landsmenn. Landsnáms-
rnenn fluttu sauðfé ásamt óðru
góssi sínu er flytja mátti á skipum
þá þegar landið byggðist. í sam-
einingu aðlagaðist fólk og fé
ókunnu harðbýlu landi, fékk af því
svijj og séreinkenni.
íslenska ullin hefur verið unnin
í landinu í 1100 ár, séreinkenni
hennar eru vel þekkt öllum þeim
sem hafa haft hana milli handana
og unnið úr henni á margvíslegan
og nytsaman hátt: — Langt, sterkt
og gljáandi tog, mjúkt og fjaður-
magnað þel. Munir unnir úr
úslenskri ull sýna þessi einkenni
vel. Fatnaður, ábreiður, áklæðu, og
rekkjuvoðir, segl, sekkir, reipi,
taumar og gjarðir. Á Þjms. má sjá
breiður og áklæði sem eftir
margra ára notkun og aldalanga
geymslu sýna enn gljáa togsins,
mýkt þelsins og nærri hvergi sést
brostinn þráður.
Áður fyrr fóru allir þættir
ullarframleiðslu og úrvinnslu
fram á heimilunum. Tengslin milli
ræktunar og úrvinnslu voru þann-
gi sjálfsögð og eðlileg og menn
þekktu vel ullina og hina marg-
breytilegu möguleika hennar og
jafnframt var ljóst nauðsyn þess
að búa, eins vel og kostur var á, að
sauðkindinni og hirða ullina vel.
Breyttir atvinnuhættir og verka-
skifting í þjóðfélaginu hafa leitt til
þess að sambandið hefur rofnað
milli þeirra sem rækta ullina og
hinna sem sjá um hina margvís-
legu úrvinnslu. Meðferð ullarinnar
á öllum stigum ræktunar og
vinnslu mótast nú öðru fremur af
skammtíma sjónarmiðum, þar
sem hver og einn meðhöndlar
ullina eins og honum sýnist
þægilegast. Bóndinn hefur til
skamms tíma fengið óviðunandi
verð fyrir ullina og ekki séð sér
hag í því að leggja sérstaka alúð
við ræktun og hriðingu hennar.
Verksmiðjurnar sjá sér hins vegar
hag í þvi að drýgja íslenska ull
með erlendri og gervilita ullina í
svokallaða sauðaliti í þeim tilangi
að auðvelda sér vinnslu og auka
sölu.
Því virðist svo sem enginn
framleiðandi sjái sér lengur hag í
því að laða fram eiginleika
íslensku ullarinnar og gera úr
henni sérstaka vöru né standa
vörð um þá handverkshefð, sem
tengd er þessri merkilegu auðlind.
Undirrituð samtök vilja með
þessu bréfi beina orðum sínum til
allra þeirra sem áhuga hafa og
áhrifum geta beitt, til þess að
endurskoðuð verði sú stefna sem
nú ríkir í meðferð og úrvinnslu á
íslenskri ull. Jafnframt hvetjum
við sömu aðila til að beita sér gegn
þeim hættulegu verslunarháttum
sem felast í sölu á erlendri
ullarblöndu sem íslenskri ull,
litaðri ull sem ull í sauðalitum og
síðast en ekki síst útflutningi á
íslensku bandi og lopa til úr-
vinnslu erlendis. Það hlýtur að
liggja í augum uppi að slíkur
útflutningur jafngildir dauðadómi
fyrir ullariðnaði þeim sem á síðari
árum hefur verið stofnað til víða
uni landið.
Til þess að fá einhverju áorkað í
þessu efni verða þeir aðilar sem
hlut eiga að máli að vinna saman
af einhug að því að finna heiðar-
lega og heillavænlega lausn. Með
tilliti til þess leyfum við okkur að
benda eftirtöldum aðilum á þau
atriði sem við teljum að taka beri
til athugunar:
rót sína að rekja til séreinkenna
íslenskrar ullar og að verksmiðj-
um beri að leggja aukna áherslu og
alúð við að draga þau fram og
hagnýta í stað þess að eyða þeim
og gera um leið erlendum aðilum
auðveldara um vik við eftiröpun.
Það er skýlaus krafa undirritaðra
til ullarverksmiðja að öll lopa- og
bandframleiðsla sé greinilega
merkt, svo ekki fari milli mála,
hvort um hreina íslenska ull og
sauðaliti er að ræða eða ekki.
Þá viljum við hvetja ullarverk-
smiðjurnar til að auka fjölbreytni
í framleiðslu á íslensku bandi fyrir
hand- og listiðnað.
Stjórnendur og
starfsfólk
á saumastofum,
prjónastofum
og vefstofum
Á fjölmörgum vinnustofum um
land allt er framleiddur fatnaður
til útflutnings úr bandi frá
íslenskum ullarverksmiðjum. Það
hlýtur vera hagur starfsfólks sem
við þessar vinnustofur vinnur að
fylgjast með því að framleiðslan sé
svo vönduð sem kostur er og að
frágangur, áferð og hönnun svari
kröfum tísku og tíðaranda hverju
sinni, að efnið sem unnið er úr sé
vel nýtt, að varan sé rétt merkt.
Það er án nokkurs vafa afar
nauðsynlegt að fá framsýna og
færa fatahönnuði til starfa við
þessar vinnustofur.
Hand-og
listíðafólk
Þó list- og heimilisiðnaður sé
ekki stundaður nú að sama skapi
og með jafnmikilli fjölbreytni og
fyrr á öldum, þá eru enn býsna
margir og raunar vaxandi fjöldi
sem fæst við slíkt og gegnir
íslenska ullin í því tilliti stóru
hlutverki sem hráefni, enda engir
sem þekkja betur eiginleika
íslenskrar ullar en þeir sem vinna
úr henni í höndum. Handprjónara,
vefara, og aðra sem vinna úr
íslenskri ull hvetjum við eindregið
tii að standa einhuga að þeirri
Áhersla
á hreina
íslenska
ull