Morgunblaðið - 09.11.1978, Blaðsíða 26

26
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 9. NÓVEMBER 1978
Geir Hallgrímsson:
Frumvarp Alþýðuflokks í
farvegi fyrri vaxtastefnu
— Raungildi fjármagns í bankakerfinu
rýrnaði um 70 milljarða 1971—1975
— Vaxtaaukareikningar og verðbótaþáttur
vaxta höfðu veruleg jákvæð áhrif
FRUMVARP þingmanna Alþýðuflokksins um raunvexti (breytingu á lögum um
Seðlabanka íslands) komst loks til nefndar, eftir margra daga umræður og milli 20 og 30
ræður, sumar allt að klukkutíma langar. Lúðvík Jósepsson (Abl) talaði fjórum sinnum í
þessari fyrstu umræðu um málið, þó að þingsköp heimili hverjum þingmanni aðeins að tala
tvisvar í hverju máli — nýtti í tvígang heimild til athugasemda við málflutning annarra.
Vaxtastefna fyrri
ríkisstjórnar.
Geir Ilallgrímsson (S) sagði í
þessari umræðu að einn alvar-
legasti fylgikvilli verðbólgunnar
á sviði peningamála væri ótví-
rætt þverrandi sparifjármyndun
og yfirspennt eftirspurn eftir
lánsfé. Raungildi fjármagns,
sem bankakerfið hefði yfir að
ráða frá sparifjáreigendum,
hefði rýrnað um 70 milljarða
króna, á grundvelli núverandi
verðlags og þjóðartekna, á ára-
bilinu 1971 til 1975. Heildarinn-
stæða nú hefði átt að vera 190
milljarðar króna, ef hún hefði
haldið sama hlutfalli af þjóðar-
tekjum og í upphafi þessa
áratugar, en væri hins vegar
aðeins 120 milljarðar króna.
Vorið 1976 var gerð alvarleg
tilraun til þess að hamla gegn
þessari þróun með svokölluðum
vaxtaaukareikningum, sagði
Geir Hallgrímsson, og sumarið
1977 var enn stigið skref í átt að
raunávöxtunarkjörum með því
að taka upp nokkurs konar
verðtryggingu, þ.e. að skipta
vöxtum í grunnvexti og verð-
bótaþátt, sem endurskoða skyldi
með tilliti til verðlagsþróunar.
Þessar aðgerðir höfðu þegar
veruleg áhrif, og frá því vorið
1976 og fram á sl. vor má segja,
að heildarinnstæður hafi
nokkurn veginn haldizt í hendur
við verðmætaþróun þjóðarfram-
leiðslu. Bundnar innstæður juk-
ust þó mun hraðar vegna vaxta-
aukainnlánanna, en þær nálgast
nú að verða einn þriðji hluti alls
sparifjár í landinu.
Þá vék Geir Hallgrímsson að
því að fjárhæð endurkeyptra
afurðalána hjá Seðlabankanum
væri komin langt fram úr
bundnum innstæðum þar, þrátt
fyrir að Seðlabankinn hefði
aukið bindiskyldu verulega og
lánastofnanir væru komnar í
leyfilegt hámark samkvæmt
lögum, en það er 25% af
heildarinnstæðum. Útstreymi
fjár úr Seðlabankanum hefði því
farið vaxandi, sem aftur hefði
stuðlað að peningaþenslu. í lok
september sl. var fjárhæð endur-
kaupa 5,5 milljörðum króna
hærri en bundnum innistæðum í
Seðlabankanum nam.
Ekki mikill munur á fyrri
stefnu og frumvarpi
Alpýðuflokks
Geir Ilallgrímsson sagði það
sitt álit, að Seðlabankinn ætti að
ákveða ávöxtunarkjör við við-
skiptaaðila sína, sem væru
aðallega viðskiptabankar og
ríkissjóður, en að öðru leyti ættu
ávöxtunarkjör fjármagns að
vera frjáls og ráðast af framboði
og eftirspurn. Aðalatriðið væri
þó verðtrygging sparifjár til að
tryggja sparnað og lánsfjár-
magn til atvinnuveganna og
hagkvæmasta nýtingu þess. Geir
sagði að skoðanir í vaxtamálum
hefðu ekki ætíð farið saman í
ríkisstjórn sinni, er Sjálfstæðis-
og Framsóknarflokkur hefðu
staðið að. Þó hefðu flokkarnir
sætzt á ávöxtunarstefnu, sem
komið hefði fram í sérstökum
vaxtaaukareikningum og verð-
Geir Ilallgrimsson.
bótaþætti vaxta til viðbótar
grunnvöxtum, sem hann hefði
fyrr skýrt frá. Hér hefðu verið
stigin stór skref í átt að
raunávöxtunarkjörum fjár-
magns. Ef grannt væri skoðað
væri ekki mikill munur hér á og
tilgangi og innihaldi frumvarps
þingmanna Alþýðuflokksins um
raunvexti. Hann kvaðst vona, að
Framsóknarflokkurinn hefði
ekki skipt svo um skoðun í þessu
efni, þ.e. til efnisatriða í frv.
Alþýðuflokksins, að nálgaðist
vaxtastefnu Lúðvíks Jósepsson-
ar og Alþýðubandalagsins.
Þá vék Geir að staðhæfingum
Lúðvíks Jósepssonar, þess efnis,
að raunávöxtun fjármagns leiddi
til gengislækkunar. Hún
stangaðist á við reynslu bæði
Breta og Bandaríkjamanna. Þeir
hefðu hækkað vexti um sinn til
samræmis við verðlag í þeim
tilgangi að lækka verðlag og
treysta gengi gjaldmiðils — og
náð nokkrum árangri á báðum
sviðum. Staðhæfingar Lúðvíks
stönguðust á við þessar stað-
reyndir.
Ríkísstjórnin klofin
í málinu
Talsmenn Alþýðuflokks í þess-
ari umræðu, þ.e. lokaþætti henn-
ar í gær, Vilmundur Gylfason.
Árni Gunnarsson. Sighvatur
Björgvinsson og Magnús
Magnússon félagsmálaráðherra,
héldu fram gildi raunvaxta, sem
hefðu tvíþættan jákvæðan til-
gang. Þeir stuðluðu annars vegar
að jafnvægi í framboði og
eftirspurn fjármagns, arðsemis-
sjónarmiðum í fjárfestingu og
væru nauðsynlegur þáttur í
samræmdum aðgerðum til að ná
niður óðaverðbólgu hér á svipað
stig og væri í viðskiptalöndum
okkar. Hins vegar stuðluðu þeir
að því að tryggja verðgildi
sparnaðar í landinu, sem í senn
væri réttlætiskrafa sparifjáreig-
enda og stuðlaði að nauðsynlegri
sparifjármyndun í þágu atvinnu-
vega, framkvæmda og rekstrar.
Vaxtamál húsbyggjenda yrði
hins vegar að afgreiða sér á báti,
vegna sérstöðu þess fram-
kvæmdaþáttar.
_ Stefán Valgeirsson (F), Einar
Ágústsson (F) og Lúðvík
Jósepsson (Abl) mæltu gegn
frumvarpinu, töldu háa vexti
verðbólguhvetjandi og íþyngja
atvinnugreinum og hús-
byggjendum um of. Lúðvík sagði
sparifjármyndun síðustu 12
mánaða hafa aukizt um 26
milljarða eða 43%. Nægilegt
lánsfjármagn væri því í landinu.
Hins vegar væru vaxtakjör til
atvinnuveganna of há. Hækkun
vaxta enn myndi einungis kalla
á gengislækkun, sem ekki verð-
tryggði sparifjáreign í landinu,
heldur hið gagnstæða.
Svipmynd frá Alpingi. Þröngt mega sáttir sitja.
Ráðherrar landsins eru níu talsins og hafa ekki fleiri vprið í annan tíma. Fimm sitja á hægri hönd
Alþingisforseta þar sem einum nýjum kórónuðum ráðherrastól var komið fyrir, svo þeir eru fimm í stað
fjögurra áður. í krúnustólunum sitja ráðherrarnir: Tómar Árnason, Kjartan Jóhannsson, Svavar Gestsson
og Hjörleifur Guttormsson. Á vinstri hönd forseta eru hins vegar 4 ráðherrastólar — með íslenzka
skjaldármerkinu í stað kórónunnar. Þar sitja þeir, sem sjá má á þessari mynd: Magnús H. Magnússon,
Ragnar Arnalds, Benedikt Gröndal og Ólafur Jóhannesson. Framan við þá sitja fjórir þingmenn
Alþýðuflokks, ráðherrunum til halds og trausts, Bragi Níelsson, Karl Steinar Guðnason, Gunnlaugur
Stefánsson og Finnur Torfi Stefánsson, allir nýir þingmenn Alþýðuflokksins.
Efri deild:
Bundið slitlag
- húseiningar -
fiskeldiísjó
• — I gær voru framhaldsum-
ræður í efri deild um aðstoð við
sveitarfélög vegna bundins slit-
lags. Fjöldi þingmanna tók þátt
í umræðunni. Menn voru yfir-
leitt sammála um þann efnis-
þátt tillögunnar sem fjallar um
aðstoð við sveitarfélög, fjár-
framlög og fjármagnsútvegun,
til lagningar bundins slitlags á
vegi í þéttbýli. — Hinsvegar
voru skípfar skoðanir um það
atriði 'æiy-Trema úr lögum tak-
mörkun á afturvirkni gatna-
gerðargjalda (sem er 5 ár), er
sveitarfélög mega leggja á
húseigendur. Frekari aftur-
virkni myndi fyrir hitta gamalt
fólk í gömlum borgar- og
bæjarhverfum, sem ekki væri á
bætandi meiri skattþunga.
• — Þá voru umræður um
niðurfellingu söluskatts af verk-
smiðjuframleiddum húsum
(einingahúsum). Eyjólfur K.
Jónsson (S) og Ilelgi F. Seljan
(Abl) mæltu mjög með þeirri
breytingu, til samræmis við
húsbyggingar með öðrum hætti
og til stuðnings þessari fram-
leiðslu, sem væri liður í að ná
niður byggingarkostnaði í land-
inu.
• — Þá urðu miklar umræður
um frv. um fiskeldissjóð í
tengslum við Framkvæmda-
stofnun ríkisins, sem nokkrir
þingmenn úr öllum þingflokkum
flytja. Stefán Jónsson (Abl)
hafði framsögu en Eyjólfur K.
Jónsson (S) og Álexander
Stefánsson (F) tóku þátt í
umræðunni. Mikill fróðleikur
kom fram i umræðunni um
þetta athyglisverða þingmál og
verða henni gerð nánari skil hér
á þingsíðu Mbl. síðar.