Morgunblaðið - 09.11.1978, Blaðsíða 36

36
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 9. NÖVEMBER 1978
Albert Guðmundsson:
Ætlar ríkisstjórnin að
sitja undir sakargiftmn á
hendur forsætisráðherra?
Albcrt GuAmundsson (S)
kvaddi scr hljóðs utan dagskrár í
Samcinuðu þingi í kht vegna
ummæla í lciðara Vísis í fyrradaK
um Ólaf Jóhannesson. forsætis-
ráðherra. I ræðu sinni saxði
Albcrt:
..Tilcfni þcss að ck kvcð mcr
hljóðs utan dagskrár er hinn
alvarlcKÍ áburður dbl. Vísis í >;ær.
þar sem fullyrt er í lciðara, að
form. Framsóknarflokksins í
cmbætti viðskiptamálaráðherra.
hafi tckið kcxinnflutninK af
frilista. til þcss að innflutninK.s-
deild SÍS gæti sett upp
kexverksmiðju.
Þarna er ekki skafið utanaf
hlutunum, heldur umbúðalaust
fullyrt, að hæstvirtur fyrrv. við-
skiptaráðherra, núv. forsætisráð-
herra hafi misnotað ráðherraem-
bætti sitt til fjárhagslegs
ávinnings fyrir SÍS. En í leiðara
Vísis í gær segir orðrétt, með leyfi
forseta:
„Síshringurinn hefur í skjóli
pólitísks valds öðlast óeðlilega
drottnunaraðstöðu á öllum
sviðum atvinnulífsins. Mönnum
er í því sambandi enn í fersku
minni, þegar formaður Fram-
sóknarflokksins í embætti við-
skiptaráðherra tók kexinn-
flutning af frílista til þess að
Innflutningsdeild SIS gæti sett á
fót kexverksmiðju."
Eg leyfi mér að beina þeirri
fyrirspurn til hæstvirts dóms-
málaráðherra, hvort hann ætli að
beita áhrifum sínum til þess, að
mál þetta verði rannsakað, eða
hvort hæstvirt ríkisstjórn ætli án
aðgerða að sitja undir þeim
áburði, um saknæmt atferli núv.
hæstvirts forsætisráðherra, sem í
leiðaranum felst.“
• Tómas Arnason (F).
fjármálaráðherra, sagði kex- og
brauðvörur hafa verið teknar út af
frílista í janúar 1976 vegna mjög
slæmrar gjaldeyrisstöðu út á við.
Heilu ári síðar hefði SÍS sett á fót
kexverksmiðju til að fullnægja
eftirspurn kaupfélaga eftir þessari
vöru. Kexverksmiðjan hefði því
fremur verið afleiðing en orsök
fyrrnefndrar stjórnargerðar. Af
þeirri ástæðu m.a. sé ég ekki
ástæðu til að hlutast til um
rannsókn á tilvitnuðum skrifum
blaðsins Vísis, sem þó væru
blaðinu ekki til vegsauka, sagði
ráðherrann.
• Albert Guðmundsson (S) vakti
athygli á að hér væri um rit-
stjórnargrein að ræða, sem ríkis-
fjölmiðill kæmi í eyru allra
landsmanna og þar með þeim
óhróðri, er fylgdi. Hann óskaði
eftir því að spurning sín væri
borin dómsmálaráðherra í þeirri
von um að hann tæki þessu máli á
annan hátt en fjármálaráðherra.
• Alexender Stcfánsson (F)
minnti á að leiðarinn fjallaði
fr.emur um Albert Guðmundsson
og Ólaf Ragnar Grímsson en Olaf
Jóhannesson. Albert Guðmunds-
son (S) sagðist ekki hafa verið að
ræða um ásakanir í sjálfs sín garð,
þótt af sama óhróðurstagi hefðu
verið og í garð forsætisráðherra.
Ólafur Ragnar Grímsson (Abl)
sagði að málgögn Sjálfstæðisfl.
notuðu sig gjarnan sem blórabögg-
ul, þegar koma þyrfti höggi á
Albert Guðmundsson.
Tveir nýir
Eiríkur Alexandersson
(S), bæjarstjóri, hefur tekið
sæti á Alþingi í fjarveru
Odds Ólafssonar, 4. þing-
manns Reyknesinga, sem nú
situr þing Sameinuðu þjóð-
anna.
Frumvarp þriggja alþýðuflokksmanna:
Beinar, leynilegar
ingar til stjórnar
Þrír þingmenn Alþýðuflokks.'
Finnur Torfi Stefánsson. Vil-
mundur Gylfason og Árni Gunn-
arsson. hafa lagt fram á Alþingi
frumvarp til íaga um beinar
leynilegar kosningar til stjórnar
SIS.
Frumvarpsgreinin er svohljóð-
andi:
1. gr.:
1. mgr. 32. gr. laganna orðist
svo:
Sambandsstjórn skal kosin ár-
lega beinni, leynilegri kosningu,
Ný þingmál — Ný þingmál — Ný þingmál
Frumvarp þingnefndar:
Veðdeild Búnað-
arbankans styrkt
Sjóður til eflingar fiskeldi
Veðdeild Búnaðar-
banka íslands
Landbúnaðarnefnd neðri
deildar Alþingis hefur lagt
fram, aö beiðni landbúnaðar-
ráðherra, frumvarp til laga um
veðdcild Búnaðarbanka
íslands. Skv. l.gr. frv. skal
hlutverk deildarinnar vera að
gefa út bankavaxtabréf og veita
lán gegn veði í fasteignum.
Tekjur deildarinnar skulu vera
25 milljón króna árlegt fram-
lag ríkissjóðs til ársloka 1985,
framlag stofnlánadcildar land-
húnaðarins að fjárha'ð 35 miilj-
ónir króna til ársloka 1985 og
vaxtatekjur. Hlutverk deildar-
innar er m.a. sagt að veita lán
gegn veði í jörðum og hvers
konar fasteignum, sem ætlaðar
eru til framleiðslu landbúnaðar-
afurða, að veita lán til jarðrækt-
ar, búrckstrar eða fyrirtækja til
almenningsheilla (og er þá átt
við lán til bæjar-, sýslu- eða
sveitarfélaga eða lán tryggð með
ábyrgð þeirra).
Með frv. er gert ráð fyrir að
III kafla laga nr. 115/1941 um
veðdeild Búnaðarbanka falli
niður. Heimildir veðdeildar til
úlána verða óbreyttar, en breyt-
ingar verða á tekjustofnum
hennar.
Fjárhag veðdeildar var svo
komið í árslok 1977, samkv.
greinargerð er frv. fylgir, að
höfuðstóll var öfugur um 29
m.kr. að öllu óbreyttu yrði tapið
komið í 361 m.kr. 1985, auk
greiðsluhalla vegna lánstíma-
múnar tekinna og veittra lána
sem áætlaður er 287 m.kr. á
næstu 8 árum.
I 2. gr. frv. sem felur í sér
meginbreytingu þess frá núg.
lögum, er lagt til að rekstrar-
hallinn verði borinn af ríkissjóði
og Stofnlánadeild landbúnaðar-
ins, en hihs vegar er gert ráð
fyrir að Búnaðarbankinn brúi
lánstímamuninn með lánum til
veðdeildarinnar. í núgildandi
fjárlögum er framlag 11.4 m.kr.
en í frv. sem fyrr segir 25 m.kr.
Fiskeldi í sjó og
Framkvæmdastofnun
Stefán Jónsson (Abl), Geir
Gunnarsson (Abl), Oddur Ólafs-
son (S), Hilmar Rósmundsson
(F) og Bragi Níelsson (A) hafa
lagt fram frumvarp til laga um
breytingu á 1. um Framkv.st.
ríkisins.
í frumvarpinu er gert ráð
fyrir fiskeldissjóði, sem verði
eign ríkisins en starfi sem hluti
af Framkvæmdastofnun ríkis-
ins. Ríkissjóður leggi sjóðnum
til 900 m.kr. með jöfnum greiðsl-
um á næstu 5 árum, í fyrsta sinn
1979. Sjóðurinn hafi lántöku-
heimildir, bæði hérlendis og
erlendis. Hlutverk hans er að
veita lán til grundvallarrann-
sókna og tilraunastarfsemi á
sviði fiskræktar.
í greinargerð er vitnað til
góðrar reynslu margra þjóða af
fiskeldi í sjó — meðal annars
með úrgangi frá fiskvinnslu-
stöðvum sem fóður. Ennfremur
til merkilegra tilrauna líffræöi-
stofnunar Háskóla íslands á
áhrifum umhverfisþátta á vöxt
og þroska laxfiska, sem enn
standa yfir. í greinargerð er
m.a. bent á möguleika þess á
nýta jarðsjó sem til fellur við
fyrirhugaða sjóefnaverksmiðju
á Reykjanesi, fiskræktarmögu-
leika í Öxarfirði nyröra og
möguleikar í sambandi við
heitan jarðsjó í Vestmannaeyj-
um.
Meðferð
íslenzkrar ullar
Vilhjálmur Iljálmarsson (F)
og fjórir aðrir framsóknarmenn
flytja tillögu til þingsályktunar
um meðferð íslenzkrar ullar.
Skal ríkisstjórnin láta rannsaka
eiginleika íslenzkrar ullar og
kanna hversu bæta megi ræktun
hennar og meðferð með fjöl-
breyttari framleiðslu og aukin
vörugæði að markmiði.
sem fer fram samtímis í öllum
aðildarfélögum í samvinnusam-
bandi. Kosningarrétt og kjörgengi
eiga allir félagsmenn. Eigi færri
en 3 menn skulu vera í sambands-
stjórn. Stjórnin boðar til fulltrúa-
funda og undirbýr fundarmálefni,
framkvæmir fundarályktanir og
annast störf milli funda, leggur
fyrir aðalfund endurskoðaða
reikninga sambandsins fyrir
næsta ár á undan, hefur umsjón
með sjóðeignum, húsum, áhöldum
og öðrum eignum og gætir hags-
muna sambandsins í öllum grein-
um.
2. gr.:
Lög þessi öðlast gildi 1. janúar
1979.
I greinargerð með frumvarpinu
segir:
Á undanförnum árum hefur ör
þróun átt sér stað til lýðræðis í
atvinnulífi hjá ýmsum þeim ná-
grannaþjóðum, sem mestum
þroska hafa náð um lýðræðislega
stjórnarhætti. Hér á landi hefur
lítið áunnist í þessum efnum og
eru þar mikil verk óunnin. Eitt
form lýðræðis í atvinnulífi hefur
þó náð mikilli útbreiðslu hérlendis
og gefið góða raun, þar sem er
samvinnurekstur. Það er þess
vegna mikilvægt, jafnframt því
sem nýjar leiðir til atvinnulýðræð-
is eru ruddar að hún haldi
lýðræðislegum einkennum sínum.
Sú löggjöf, sem nú nýtur um
samvinnustarfsemi miðast fyrst
og fremst við að skipa málum í
samvinnufélögunum sjálfum og að
tryggja félögum þar lýðræðisleg
réttindi. Hins vegar eru ákvæði
laganna um samband samvinnufé-
laga fátækleg. Lögin draga í þessu
dám af sínum tíma, þar^ sem
umsvif samvinnuhreyfingarinnar
voru þá mest hjá samvinnufélög-
unum sjálfum. Á. þessu hefur orðið
mikil breyting, þar sem umsvif
Sambands íslenskra samvinnufé-
laga hftfa aukist mjög ört og eru
nú meiri umsvif aðildarfélaganna.
Samband íslenskra samvinnufé-
laga er nú stórveldi í íslensku
efnahagslífi, sem kemur með
myndarlegum hætti inn á öll svið
íslensks athafnalífs og hefur
afgerandi þýðingu í efnahagslífi
þjóðarinnar.
Núgildandi lög um samvinnufé-
lög eru við þessar breyttu aðstæð-
ur mjög ófullnægjandi orðin.
Skortir einkum á að almennum
félagsmönnum séu tryggð nægileg
þingmenn
Steíán Guðmundsson (F)
framkvæmdastjóri, Sauðár-
króki, hefur tekið sæti Ólafs
Jóhannessonar 1. þm.
Norðurlands vestra á
Alþingi en hann situr nú
forsætisráðherrafund
Norðurlanda.
kosn-
SÍS
áhrif á stjórn sambandsins og
samstarfsfyrirtækjanna, sem þó
óumdeilanlega er réttur þeirra.
Skal þetta skýrt með því að taka
dæmi af réttindastöðu félags-
manns í venjulegu deildaskiptu
kaupfélagi. Félagsmaðurinn neytir
félagsréttinda sinna á deildar-
fundi, þar sem kosnir eru fulltrúar
til setu á aðalfundi kaupfélagsins.
Á aðalfundi kaupfélagsins eru
kosnir fulltrúar sem fara á
aðalfund sambandsins. Á aðal-
fundi sambandsins er stjórn sam-
bandsins kosin og hún ræður síðan
forstjóra og framkvæmdastjóra og
skipar framkvæmdastjórn. Þessir
aðilar munu síðan skipa í stjórnir
samstarfsfyrirtækjanna.
Það sést af þessari upptalningu,
að milliliðir eru margir milli hins
óbreytta félagsmanns og hinna
æðstu stjórnenda og nánast ó-
mögulegt fyrir félagsmanninn að
koma fram áhrifum. Þessu er
mikilvægt að breyta og er því gerð
í þessu frumvarpi tillaga um að
teknar verði upp beinar kosningar
í stjórn sambandsins. Með því
móti er komið á beinum ábyrgðar-
tengslum milli félagsmanna og
stjórnarinnar og lýðræði þar með
stóraukið. Ekki þarf að óttast að
þessi breyting skerði um of virkni
æðstu stjórnenda sambandsins,
þar sem framkvæmdastjórnin,
sem langmesta þýðingu hefur um
alla daglega stjórn, er eftir sem
áður skipuð af stjórninni. Það
hefur verið vandamál í samvinnu-
hreyfingunni um nokkurt skeið,
svo sem í mörgum öðrum félags-
samtökum, að virkni almennra
félagsmanna hefur verið í lág-
marki. Ekki er að efa að þessi
breyting gæti, ef rétt er á haldið,
bætt hér verulega úr og yrði það
samvinnuhreyfiugunni tvímæla-
laust mjög til góðs. Samvinnu-
hreyfingin mundi með þessum
hætti hafa hreina sérstöðu meðal
ísléhskra stórfyrirtækja um lýð-
ræðislega starfshætti og er það
mjög við hæfi.