Morgunblaðið - 11.11.1978, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 11. NÓVEMBER 1978
17
Bðkmenntlr
eftir JÓHANN
HJÁLMARSSON
Dea Trier Miirch.
VETRARBÖRN.
Skáldsaga.
Myndskreytt af höfundinum.
Nína Björk Árnadóttir þýddi.
Bókin er gefin út með styrk frá
Norrama þýðingarsjóðnum.
Iðunn 1978.
Með Vetrarbörnum hefur Dea
Trier Mörch samið skáldsögu sem
veldur tímamótum. Sagan gerist á
faeðingardeild og er brot úr lífi
átján kvenna. Heimi sjúkrahússins
er lýst af nákvæmni og nærfærni.
Ég efast um að til sé bók sem á jafn
sannfærandi hátt veitir okkur
innsýn í líf sængurkvenna: biðina,
kvíðann, gleðina, vonbrigðin. Ekki
er minna um það vert að Deu Trier
Mörch tekst að draga upp mynd af
því sem er fyrir utan sjúkrahúsið,
þeas. aðstandendum kvennanna. I
eiginmönnum þeirra, börnum og
skyldfólki speglast staða þeirra í
nafni. Maria er fóstra á barnaheim-
ili, 28 ára að aldri. Á barnaheimil-
inu hafa verið haldnir ótal fundir
um málefni barna. Auk þess hafa
verið haldnir fundir í stéttarfélag-
inu og svo er María í leshring og
hefur farið á fyrirlestra í pólitískri
hagfræði. Um þá sem eiga börn á
barnaheimilinu segir: „Meira en
helmingur foreldra barnanna á
barnaheimilinu eru ógift. Þar eru
bæði einstæðir feður og einstæðar
mæður. Það er eins og tímar
hjónabandsins séu á enda“. María á
von á barni með Grænlendingi sem
er á kennaranámskeiði og spilar í
grænlenskri beathljómsveit: „María
og Zacharías hafa ekki reynt að búa
saman. En þau hafa talað um að
komast í sambýli með öðrum sem
eiga börn. Sambýli — það gætu þau
vel hugsað sér“.
Meðan María fæðir barnið er
Zacharías á Grænlandi í hljóm-
leikaferð. Hún er ein með áhyggjur
Fœðingin
Ein af myndskreytingum Deu Trier Mörch.
samfélaginu. Sum börn eru til
dæmis velkomin, önnur hljóta að
skapa í senn persónuleg og félagsleg
vandamál.
Dea Trier Mörch leggur ekki
mikið upp úr því að búa til
söguhetju eða aðalpersónu í sögu.
Saga hennar er fyrst og fremst
hópsaga, einskorðast ekki við eina
persónu. Þessi tegund bókmennta er
algeng í Danmörku og dæmi um
hana er einnig að finna í íslenskum
nútímabókmenntum. Hér er um að
ræða þróun í skáldsagnagerð sem
fylgt hefur nýrri félagslegri bylgju í
bókmenntum, ekki síst bókum um
vandamál kvenna skrifuðum af
konum.
Ein persóna Vetrarbarna virðist
samnefnari þeirrar kynslóðar sem
Dea Trier Mörch þekkir best. Þetta
er ógift einstæð móðir, María að
er spegill
sínar og gleði vegna barnsins. Hún
óttast um það vegna þess að það
tekur ekki eðlilegum framförum og
fær gulu. í Vetrarbörnum eru aftur
á móti mun dapurlegri sögur en
saga Maríu. Su'mir eignast andvana
börn, aðrir vansköpuð.
Á einum stað í Vetrarbörnum
segir: „Fæðingin er spegill, sem
sýnir mjög greinilega líkamlegt og
sálrænt ástand konunnar, sýnir
styrkinn, breyskleikann, — jafnvel
afhjúpar svik hjá hennar nánustu."
Síðastnefnda atriðið er áreiðanlega
ekki veigaminnst. En hver maður er
einn með sársauka sínum.
Vetrarbörn er skáldsaga, en
minnir á heimildasögu. Maður efast
aldrei um að maður sé að lesa sanna
sögu svo trúverðug er bókin. í henni
er hvergi rúm fyrir óþarfa tilfinn-
ingasemi eða ályktanir sem ekki
koma efninu við. Raunsær
frásagnarmátinn býr yfir áleitnu
lífi. Það er einlægni höfundarins
sem gerir þessa bók eftirminnilegri
en margar aðrar skáldsögur af
félagslegum toga.
Nína Björk Árnadóttir hefur þýtt
Vetrarbörn á lipurt og eðlilegt mál.
Henni er nokkur vandi á höndum
vegna hinna mörgu læknisfræðilegu
orða, en tekst að leysa hann á
viðeigandi hátt. Við þýðinguna
hefur hún notið aðstoðar tveggja
ljósmæðra að ósk höfundar.
Bókin er ríkulega myndskreytt af
höfundinum. Dea Trier Mörch er
þekktur grafíklistamaður og hefur
myndskreytt fjölda bóka. Stíll
hennar er persónulegur og nýtur sín
vel í Vetrarbörnum. í myndunum
finnum við hin manneskjulegu
viðhorf til lífsins sem eru einkenn-
andi fyrir söguna.
Gaman væri að fá að kynnast
fleiri verkum Deu Trier Mörch á
íslensku.
Sýning á
norrœnni
vefjarlist
II. sýning norrænnar veíj-
arlistar verður opnuð í
Röhsska listiðnaðarsafninu í
Gautaborg í júní 1979.
Síðan fer sýningin um öll
hin Norðurlöndin og verður
sett upp í Kunstindustri-
museet í Kaupmannahöfn,
Kunstindustrimuseet í Hels-
inki, Kunstnerens hus í Ósló
og Listaskálanum í Dórshöfn í
Færeyjum. Sýningunni mun
svo ljúka í Reykjavík í apríl
1980.
Öllum þeim sem vinna að
vefjarlist eða annarri textillist
er heimil þátttaka. Eingöngu
verða tekin verk sem eru unnin
í listrænum tilgangi en ekki til
fjöldaframleiðslu.
Þátttakendur mega ekki
senda inn fleiri en tvö verk og
mega þau ekki vera eldri en
þriggja ára. Mun sérstök
dómsnefnd fjalia um verkin.
Þátttökuggjald miðast við 100
d. kr. og er skilafrestur til maí
1979.
Egjólfur
Einarsson
sgnir á
Akuregri
Eyjúlfur Einarsson opnar í
dag. laugardag. málvcrkasýn-
ingu í Gallerí Háhól. Akurcyri.
Sýnir hann þar 30 olíu- og
vatnslitamyndir.
Þetta er áttunda einkasýning
E.vjólfs og verður hún opin daglega
kí. 18—22 og kl. 15—22 um helgar.
Sýningunni lýkur á sunnudags-
kvöld 19. nóvember.
Samsgning íFÍM-salnum
týnast eins snögglega og þau
komu á skjáinn, ef svo mætti til
orða taka. Það er því sérlega
ánægjulegt fyrir okkur, sem
alltaf erum að nöldra, að sjá hóp
ungra listamanna, sem virðast
taka hlutina þeim tökum, að
þeir hasla sér þegar í stað völl
sem efnilegir, ef ekki sérlega
eftirtektarverðir á sínu sviði.
Tæp fjörtíu verk eru á
sýningu þeirra Bjarna Ragnars.
Elíasar lljörlcifssonar. Gunn-
ars Arnar Gunnarssonar og
Svcrris Ólafssonar. Heildin er
ágæt og svipsterk, nútímaleg og
gefur ýmislegt til umhugsunar.
Allt er vandað eins og góð
listaverk eiga að vera, því að það
er megin rangfræsla, að hug-
m.vndin sé allt það, sem gildir í
nútímanum. Guði sé lof, enn er
til handverk sem tölvan getur
ekki gért og sprautur og önnur
amboð ekki heldur. jínn fer það
ágætlega saman, að þekking og
ííott handbragð sé notað við
sköpun myndverka. Þetta hefur
ætíð gilt, ekki hvað síst á
þessari öld. Sjáið Kúbista-
málverk eða hlutina eftir
Duchamp.
Það er óþarft að fara mörgum
°rðum um öldunginn á þessari
sýningu, Gunnar Orn. Ég á ekki
við að hann sé svo aldinn að
árum, heldur að hann hefur
þegar haldið margar sýningar
og unnið sér nafn sem einn af
okkar efnilegustu ungu lista-
mönnum. Á þessari sýningu á
hann verk, sem eru nokkuð
frábrugðin þeim, er hann
seinast lét frá sér fara. Teikning
í verkum hans er nú ef til vill
mikilvægari en stundum áður,
og sérlega fannst mér eitt verk
bera af þarna. Það var nr. 27, og
þar tekst honum verulega að
láta litina tala sínu máli, svo að
ekki verður um villst. Bjarni
Ragnar sýnir teikningar. Sumar
eru nokku í ætt við Gunnar Örn,
og eru auðsæ tengsl þar á milli.
Hann er all-súrrealístiskur,
vandvirkur og nokkuð góður
teiknari. Elías Iljörleifsson
gerir Kollaga eða klippmyndir,
sem reyndar munu vera meira
rifnar niður en klipptar. Hann
hefur ekki sýnt hér heima áður,
en komið fram með verk sín í
Danmörku. Hann er sérlega
eftirtektarverður ungur lista-
rnaður, sem er aldeilis afbragð,
hvað liti snertir (koloristi, eins
og Danir segja). Verk hans eru
einföld og sterk og hafa mikið
aðdráttarafl. Þau eru að vísu
nokkuð skyld því, er gerðist hér
á árunum, þegar Arp var og hét,
en ekki tel ég það Elíasi til lasts.
Þvert á móti. Sérlega var ég
hrifinn af nr. 14 og nr. 18.
Raunverulega má benda á öll
hans verk, enda er sáralítill
munur á þeim gæðum, er
einkenna verk þessa unga lista-
Nr. 14, eftir
Elías
Hjörleifsson.
manns. Þá eru myndsnu'ðar eftir
Svcrri Ólaísson. sem lætur bæði
hugmyndaflug efnismeðferð og
gott handbragð fylgjast að.
Sverrir virðist gæddur sérstök-
um hæfileikum, sem ef til vill
hefur verið beðiö eftir um
nokkurn tíma. Ég held það sé
ekki ofsagt, að það sé langt
síðan komið hefur fram ungur
listamaður með jafn skemmti-
lega hluti og Sverrir, og má þá
einnig nefna Elías. Þessi hópur
hefur hvorki hortitti eða fídus á
sínum snærum, og er það meira
en hægt er að segja um flestar
samsýningar sem hér eru á ferð.
Þetta er alveg sérlega vönduð
og skemmtileg sýning, sem mér
hlýnaði um hjartaræturnar við
að heimsækja. Hér eru á ferð
svo efnilegir menn, að ég held,
að væri hægt að hrópa IIURRA.
ef ekki væru jafn erfiðir tímar
og óöld, eins og dæmin órætt
sanna. Til hamingju með fyrir-
tækið og gangi allt í haginn.
Valtýr Pctursson.