Morgunblaðið - 16.11.1978, Side 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 16. NÓVEMBER 1978
RÆÐA KRISTJÁNS RAGNARSSONAR,
VIÐ SETNINGU ÞINGS LÍÚ í GÆR
Hér fer á eftir í heild ræða
Kristjáns Ragnarssonar,
formanns Landssambands
íslfinzkra útvegsmanna, við
setningu þings LÍÚ í gær«
Góðir fundarmenn!
Ytri skilyrði sjávarútvegsins
hafa verið góð á þessu ári. Gert er
ráð fyrir, að sjávarvöruframleiðsl-
an verði að verðmæti 123 milljarð-
ar króna á móti 84 milljörðum á
árinu 1977. Aukningin nemur
46.4%, sem skiptist þannig: Magn-
aukning er áaetluð 1%, hækkun
söluverðs í erlendri mynt 33%.
Áætlað er, að útflutningur sjávar-
afurða aukist meira en fyrr
greindi vegna birgðarbreytinga,
þannig að heildarútflutningurinn
nemi 125 milljörðum króna, en
hann var á árinu 1977 76 milljarð-
ar.
Aflabrögð
Á þessu ári hafa aflabrögð verið
góð, líkt og á s.l. ári. Heildarþorsk-
fiskaflinn virðist ætla að verða
álíka mikill og á s.l. ári éða um 470
þúsund lestir, þar af um 330
þúsund lestir þorskur. Togaraafl-
inn eykst um 10 þúsund lestir, en
bátaaflinn minnkar um álíka
magn. Vegna fjölgunar togara er
afli á hvert skip, það sem af er
þessu ári, um 9.9 lestir á úthalds-
dag, en var á sama tíma í fyrra
10.1 lest. Þessi þróun er mjög
alvarleg fyrir bátaflotann og þá
sérstaklega á svæðinu frá Vest-
mannaeyjum til Stykkishólms.
Minnkun bátaaflans á þessu
svæði í ár er um 20 þúsund lestir
eða um 15%.. Á árinu 1977
minnkaði afli bátanna á þessu
sama svæði um 15 þúsund lestir
eða um 10%. Minnkunin nemur
því fjórðungi aflamagns á tveimur
árum.
Loðnuaflinn er nú orðinn um 830
þúsund lestir, en var um 770
þúsund lestir á sama tíma í fyrra.
Aflaaukning hefur orðið veruleg á
sumar- og haustvertíð, því vetrar-
vertíðaraflinn var 80 þús. minni í
ár en í fyrra, en heildaraflinn nú
orðinn 60 þús. lestum meiri.
Síldveiðarnar hafa ekki gengið
eins vel og vonast var eftir vegna
erfiðs veðurfars og vegna þess að
skipum, sem veiða með nót hefur
reynst erfitt að fá afla, vegna þess
hve síldin er smá, hefur þó ræzt úr
síðustu daga. Eru áhöld um hvort
leyfilegt aflamagn, 35 þúsund
lestir, veiðist á vertíðinni. Þegar
svo mikið er af smásíld eins og nú,
virðist þurfa að taka til endur-
skoðunar, hvort leyfa eigi veiðar
með nót í jafnríkum mæli og nú er
gert.
Humarveiðar voru með lakasta
mótí s.l. sumar og veiddist nú í
fyrsta sinn ekki leyfilegt afla-
magn, þrátt fyrir það, að aflakvót-
inn var minnkaður í 2.500 lestir úr
2.800 lestum. Auk þess var humar-
inn nú smærri en nokkru sinni
fyrr. Undanfarin sumur hefur sá
humar, sem veiðist farið smækk-
andi á hverri vertíð og er það til
mikils skaða því verðmæti humar-
ins ræðst að verulegu leyti af
stærð hvers einstaklings. Þótt
útvegsmenn hafi ávallt fallist á
tillögur fiskifræðinga um tak-
mörkun á humaraflanum og
stundum viljað ganga lengra en
þeir til takmörkunar í aflamagni,
virðist að nú þurfi að takmarka
þessar veiðar enn frekar til þess að
gera þessar veiðar arðbærari á
næstu árum.
Aðrar skelfiskveiðar, þ.e. rækju-
og hörpudiskaveiðar hafa gengið
vel og betur en undanfarin ár.
Rækjuveiðar eru nú stundaðar í
fleiri svæðum en áður og djúp-
rækjuveiðar í sumar gefa tilefni til
aukinnar bjartsýni um þær veiðar.
Rækjuveiði í fjörðum hefur ekki
getað hafist enn á þessu hausti
vegna seiðagengdar og hefur það
valdið erfiðleikum fyrir þá aðila,
sem þar eiga hagsmuni. Þeir verða
hins vegar að víkja fyrir meiri
hagsmunum, sem eru að seiðin fái
að dafna án áreitni.
Afkoma
fiskveiöanna
Afkoma fiskveiðanna var betri á
árinu 1977 en verið hafði um mörg
undanfarin ár. Ef fiskiskipaflotan-
um er skipt í fjóra flokka, þe. báta
án loðnuveiða, báta á loðnuveiðum,
minni skuttogara og stærri skut-
togara er áætlað að afkoman sé
þessi:
Bátar án loðnuveiða: Halli 1.60
millj. kr. eða 6% af tekjum.
Bátar á loðnuveiðum: Hagnaður
463 millj. kr. eða 6.2% af tekjum.
Minni skuttogarar: Halli 295
millj. kr. eða 2.5% af tekjum.
Stórir skuttogarar: Halli 557
millj. kr. eða 11.3% af tekjum.
Halli af rekstri alls fiskiskipa-
flotans var því 1.576 milljónir
króna eða 3.6%> af tekjum, sem
voru um 43.5 milljarðar króna.
Afskrifaðar höfðu þá verið 4.629
milljónir og brúttóhagnaður var
því 3.0503 milljónir króna eða 7%
af tekjum.
Eins og undanfarin ár er af-
koma þess hluta bátaflotans, sem
ekki veiðir loðnu, verst og hefur
1976, en þeir munu vera mun
stærri en meðalárgangur eða um
340 millj. 3ja ára fiska. Það er
skylda okkar við komandi kynslóð-
ir, að tryggja vöxt og viðgang
þorskstofnsins, þess fisks, sem við
aðallega byggjum lífsafkomu
okkar á. Það gerum við með því að
minnka sóknina í millifisk og
smáfisk í ríkari mæli en gert hefur
verið. Stækkun möskva og lokun
svæða, þar sem vart verður við
mikið af smáfiski, er góðra gjalda
verð, en dugar ekki ein sér.
Þorskveiðibann í 1 mánuð að
sumri og í 3 vikur í desember er
heldur ekki nægilegt. Mikið hefur
verið rætt um að eina leiðin að
settu marki sé að sitja aflakvóta á
hvert skip, eða banna notkun
afkastamesta veiðarfærisins,
flotavörpunnar. Eg hef ekki sann-
færst um ágæti þessara leiða.
Aflakvóti á hvert skip er neikvæð
leið, sem dregur alla niður í
meðalmennsku og virkar gegn
dugnaði og sjálfsbjargarviðleitni.
Flotvarpan er hagkvæmt veiðar-
færi og við eigum á hverjum tíma
að afla fiskjarins með sem minnst-
um tilkostnaði.
Fiskifræðingar hafa mælt með,
að við megum fiska um 60 þús.
lestir af karfa á þessu ári. Allar
horfur eru á, að við munum fiska
innan við helming þess magns eða
milli 25 og 30 þúsund lestir og
höfum við minnkað sóknina frá
fyrra ári vegna hins frjálsa
aðgangs að þorskstofninum. Er
reynsla, sem fékkst af því á s.l.
vertíð, að slægja netafisk á sjó og
ísa hann í kassa, eigi að fram-
kvæmast í ríkara mæli en gert
hefur verið.
Vegna þeirra markaðserfiðleika,
sem nú eru með sölu á lélegum
gæðum saltfisks, kemur einnig til
álita, að taka net úr sjó, þegar
fiskimið eru yfirgefin. Betri
búnaður við veiðar með þorskanet-
um ætti að auðvelda þetta. Is-
lepzkur sjávarútvegur hefur ávallt
aðlagað sig að markaðsaðstæðum
á hverjum tíma, andstætt því, sem
gerist í landbúnaði, þar sem
framleitt er án tillits til eftir-
spurnar. Framleiðsluaukninr í
sjávarútvegi hefur staðið undir
þeim lífskjarabótum, sem hér hafa
orðið. Á hinn bóginn hefur offram-
leiðsla íslenzks landbúnaðar skert
lífskjörin.
Ég hefi hér hreyft nokkrum
hugmyndum um takmörkun
þorskveiða og með hvaða hætti
það væri auðveldast m.v. að það
valdi, sem minnstum erfiðleikum.
Vænti ég þess, að þær geti orðið
innlegg í þær umræður, sem fram
fara á fundinum um þetta mikil-
væga málefni.
Loðnuveiðar
Fiskifræðingar hafa látið í ljós
þá skoðun, að við þurfum að
hyggja að takmörkun á loðnuveið-
um vegna hættu á ofveiði. Ef til
þess kemur, þurfum við að athuga,
hvernig það verði gert með sem
minnstum erfiðleikum. Fyrst af
„Með þessari veiði ná-
um við ekki upp kyn-
þroska hluta stofnsins”
hún enn versnað vegna minnkandi
'‘Ufla'og þrátt fyrir að síldaraflinn
komi nú nær allur í þeirra hlut.
Eftir hverja fiskverðsákvörðun
er áætlað hver sé afkoma hinna
fyrrgreindu flokka skipa og er hún
miðuð við rekstrarskilyrði í
október sem hér segir:
Bátar án loðnuveiða: Halli 3.362
milljónir króna eða 11.3% af
tekjum.
Bátar á loðnuveiðum: Hagnaður
1.233 milljónir króna eða 1.0% af
tekjum.
Minni skuttogarar: Halli 180
milljónir króna eða 1.0% af
tekjum.
Stærri togarar: Halli 679 mill-
jónir króna eða 8.4% af tekjum.
Hallarekstur er því við núvér-
andi rekstrarskilyrði, krónur 2.988
milljónir, eða sem nemur 4.2% af
tekjum.
Varðandi afkomu minni skut-
togaranna vil ég taka fram, að hún
er mjög mismunandi eftir lands-
hlutum vegna mismunandi afla-
bragða. I skýrslu L.I.U. um
aflabrögð togaranna kemur fram,
að aflaverðmæti á úthaldsdag er
mjög mismunandi eða sem hér
segir:
Á svæðinu frá Vestm.eyj.-
Snæfellsness kr. 855 þús á út-
haldsd.
Á Vestfjörðum kr. 1.383 þús. á
úthaldsd.
Á Norðurlandi kr. 990 þús. á
úthaldsd.
Á Austfjörðum kr. 910 þús. á
úthaldsd.
Meðaltal allra minni skuttogara
kr. 1.001 þús. á uthaldsd.
Þetta segir okkur, að verulegur
hagnaður er á togurum, sem gerðir
eru út frá Vestfjörðum, en með
sama hætti halli á togurum, sem
gerðir eru út frá SV.-landi.
Afkomuskilyrði þeirra báta, sem
ekki veiða loðnu, eru nú óbærileg
og verður að finna lausn á því
vandamáli hið bráðasta, því heilir
landshlutar eiga afkomu sína
undir því, að hægt verði að gera út
þennan hluta fiskiskipaflotans
með eðlilegum hætti.
Takmörkun þorskveiöa
Á undanförnum aðalfundum
okkar, höfum * við ítrekað gert
samþykktir um aukna fiskvernd
og um frekari takmarkanir á
þorskveiðum í því skyni, að efla
þorskstofninn að nýju og auka
kynþroska hluta hans til öryggis
fyrir vexti hans og viðgangi.
Samþykktir okkar hafa stutt
tillögur fiskifræðinga um að tak-
marka þorskveiðarnar við 275
þúsund lestir á þessu og næsta ári.
Á s.l. ári veiddum við um 330
þúsund lestir og útlendingar um 10
þúsund lestir og var því heildarafl-
inn um 340 þúsund lestir. Á þessu
ári verður veitt álíka mikið og á
s.l. ári eða um 340 þús. lestir. Ljóst
er, að með þessari veiði munum við
ekki ná upp kynþroska hluta
stofnsins, sem talinn er vera innan
við 200 þúsund lestir, en hann var
fyrir fáum árum um 700 þús. lestir
og fyrir tuttugu árum 1 milljón
lesta. Mjög algengt er, að menn
efist um þau vísindi fiskifræðinga,
að þeir geti sagt fyrir um stofn-
stærð einstakra fisktegunda. Sér-
staklega var þetta áberandi s.l.
sumar, þegar aflabrögð togara við
Vestfirði og Norðurland voru
fádæma góð. Minna hefur borið á
fullyrðingum í þessa átt undan-
farnar vikur, þegjir aflabrögð hafa
verið fádæma léleg. Hvort sem
þekking fiskifræðinga er nægileg
eða ekki, er það sannfæring mín,
að við séum ekki á réttri leið.
Marka ég þetta í meginefni af því,
hve aflabrögð hafa verið léleg við
SV.-land á hrygningartímanum og
hinum ört minnkandi afla báta-
flotans.
Við höfum nú sérstakt tækifæri
til þess að byggja upp nýjan
hrygningarstofn, því við eigum nú
í uppvexti tvo mjög sterka
árganga, þ.e. frá árunum 1973 og
jafnvel hætta á, að við verðum
ásakaðir fyrir að nýta ekki þennan
stofn og aðrar þjóðir krefjast þess,
að fá að nýta hann.
Miðað við það, sem ég hefi nú
sagt, tel ég að við eigum að
takmarka þorskaflann yfir sumar-
mánuðina á þann hátt, að leyfa
aðeins ákveðið hlutfall þorsks í
afla, t.d. hverjum 3 veiðiferðum á
tímabilinu frá júní til september.
Gæti það hlutfall verið 25—40%.
Þetta er sá árstími, sem heppileg-
ast er að sækja í aðra fiskstofna og
mest hætta er á að millifiskur og
smáfiskur veiðist í miklu magni út
af Norðurlandi, líkt og gerðist s.l.
sumar. Við megum ekki láta það
endurtaka sig, sem gerðist þá, að
komið verði með meiri afla að
landi en hægt er að vinna. Þessi
tillaga miðar að því að auka annan
afla en þorsk og draga á sama
tíma úr þorskveiðum. Heildar-
þorskaflinn yrði innan við 280
þúsund lestir, en annar afli ykist
að sama skapi. Auk þess myndi
tillaga þessi, ef framkvæmd yrði,
draga úr vinnuálagi á þeim tíma
árs, sem fiskverkunarfólk æskir að
fá sumarleyfi. Til nokkurs
ágreinings hefur komið milli íbúa
hinna ýmsu landshluta um æski-
lega takmörkun þorskveiða. Á
SV.-landi er því haldið fram, að
Vestfirðingar og Norðlendingar
drepi of mikið af millifiski og
smáfiski og nægjanlegt magn af
þorski nái ekki að verða kyn-
þroska. Á Vestfjörðum og Norður-
landi er því hins vegar haldið
fram, að við SV.-land sé of mikið
veitt af fiski, sem kominn er að
hrygningu. Hann sé veiddur í net,
sem valdi því, að fiskurinn sé af
lélegum gæðum. Bæði þessi
sjónarmið eiga nokkurn rétt á sér,
og þurfum við því að takmarka
veiðarnar þannig að allir geti við
unað. Ég tel því rétt, að áfram
verði gert skylt að taka net úr sjó
eina viku á vertíðinni. Jafnframt
þarf að huga að því, hvort sú
öllu hljótum við að gera þá kröfu,
að erlendum aðilum verði ekki
heimilaðar veiðar hér við land.
Engin þjóð á hér sögulegan rétt í
þessu efni og ætti það því ekki að
valda erfiðleikum, að fella niður
veiðiheimildir erlendra aðila. Ef
til takmörkunar þarf að koma, tel
ég eðlilegt, að við byrjum sumar-
veiðarnar mánuði síðar, en gert
hefur verið 2 s.I. sumur. Vísa ég
þar til þeirrar reynslu, sem fengist
hefur af gæðum loðnunnar til
vinnslu og þeirra erfiðleika, sem
verksmiðjurnar áttu í við vinnsl-
una s.l. sumar. Ennfremur kemur
til álita, að banna loðnuveiðarnar
síðast á vetrarvertíðinni, þegar
hún er komin að hrygningu og hún
er afurðaminnst til vinnslu. Tak-
markanir á loðnuveiðum í desem-
ber tel ég ekki koma til greina,
vegna þess, að þá er loðnan hvað
afurðamest og veðurfar oftast ekki
verra en í nóvember og janúar.
Verðbólgan
Á næstu dögum mun koma í
ljós, hvort okkur auðnast að ná
einhverjum tökum á verðbólgunni
og á ég þar við endurskoðun á
kaupgjaldsvísitölunni, sem koma á
til framkvæmda 1. desember n.k.
Svo virðist að nær allir hafi gert
sér ljóst, að áframhaldandi víxl-
gangur kaupgjálds og verðlags
getur ekki gengið lengur og leiðir
til ófarnaðar. Éinnig virðist skiln-
ingur hafa aukist á því, að
atvinnurekstrinum beri að sýna
meiri ábyrgð við gerð kjarasamn-
inga en verið hefur undanfarin ár,
þar sem vinnuveitendur hafa í
alltof ríkum mæli látið að vilja
stjórnvalda og treyst á að þau
björguðu málinu, þegar í óefni
væri komið. Síðustu almennu
kjarasamningar voru gerðir á
grundvelli tillögu sáttanefndar,
sem í áttu sæti fulltrúar allra
stjórnmálaflokka, auk ríkissátta-
semjara. Ábyrgð þeirra er því
mikil, en þeir verða ekki sóttir til