Morgunblaðið - 16.11.1978, Side 17

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 16. NÓVEMBER 1978
17
saka, heldur vinnuveitendur, sem
undirrituðu þessa samninga og
hafa orðið að líða fyrir þá, og ekki
aðeins þeir, heldur öll þjóðin, því
þeir eru undirrót þeirrar óðaverð-
bólgu, sem hér hefur magnast á
ný.
Vextir og verötrygging
Mikið hefur verið um það rætt
að undanförnu, að nauðsyn bæri
til að stórhækka vexti og láta þá
fylgja verðbólgustigi. Tillögur
þessar virðast fá nokkrar undir-
tektir og þá aðallega hjá þeim, sem
aðstöðu hafa til þess að velta út í
verðlagið öllum vaxtaáhrifum. Það
er mikið vandamál hvað sparifé
hefur minnkað og ef svo fer fram
sem horfir, verður ekkert lánsfé að
fá. Er lausnin sú, að gefast upp við
verðbólguna og gefa henni í
staðinn vitamínssprautu, vegna
þeirra afleiðinga, sem hækkun
vaxta hafði? Sjávarútvegurinn býr
nú við þau vaxta- og verðtrygging-
arkjör, sem hann stendur ekki
undir í samkeppni við erlenda
aðila. Eftir þá breytingu, sem gerð
hefur verið á verðtryggingar- og
vaxtakjörum Fiskveiðasjóðs,
verður ekki smíðað fiskiskip,
hvorki hér á landi eða erlendis,
nema af aðilum, sem sótt geta fé í
vasa samborgaranna eftir sérstök-
um leiðum. I þessu sambandi vil ég
nefna dæmi um skip, sem byggt
hefði verið hér á landi, hvort
heldur skuttogari eða nótaskip, og
kostað hefði um 1.500 millj. króna.
Miðað er við að skip þetta hefði
komið í rekstur um s.l. áramót.
Aflaverðmæti er 363 milljónir
króna á árinu, en það er líklegt
meðalaflaverðmæti skuttogara af
minni gerð á árinu 1978 og álíka og
aflaverðmæti hæstu loðnuskipa.
Lán úr Fiskveiðasjóði næmi 75%
af kostnaðarverði eða 1.125 millj.
króna og lán úr Byggðasjóði, sem
næmi 10% kostnaðarverðs, eða 150
milljónir króna. I afborganir,
verðtryggingu og vexti af þessum
lánum yrði að greiða m.v. verð-
þróun þessa árs 217 milljónir
króna eða 60% af aflaverðmæti
skipsins og er þá ekki reiknað með
vöxtum af eigin fjármagni, sem
nemur í þessu dæmi 15% af
kaupverði. Samkvæmt lögum
verður að greiða 10% af skipta-
verði til greiðslu afbörgana og
vaxta og í þeim tilfellum að skip er
keypt erlendis með ábyrgð Ríkis-
ábyrgðasjóðs, er skilyrt að greiða
16% af skiptaverði til greiðslu
vaxta og afborgana og er það
hámark þess, sem rekstur skipsins
leyfir að greitt sé í afborganir og
vexti. Ef greitt væri 16% af
aflaverðmæti umrædds skips yrðu
vanskil í Fiskveiðasjóði og
Byggðasjóði á þessu ári 163
milljónir króna, sem á næsta ári
yrðu vaxtafærðar með 3% dráttar-
vöxtum á mánuði og bættist þá við
greiðslubyrðina 54 milljónir
króna. En hver yrði nú staða
lánanna, ef miðað er við að staðið
hafi verið í skilum, sem er með
öllu útilokað, eins og ég hefi sýnt
fram á? Lánsupphæðin, sem nam
1.275 milljónum króna í ársbyrjun,
yrði að 1.665 millj. króna, þótt
greiddar hefðu verið 216 milljónir
í vexti og afborganir. Lánsupp-
hæðin hefði hækkað um 390
milljónir króna eða 30%.
Þetta dæmi er nægilega skýrt til
þess að öllum ætti að vera ljóst, að
fiskiskip verða ekki smíðuð á
næstunni fyrir Islendinga og
þaðan af síður, ef vextir og önnur
lánskjör verða gerð enrróhagstæð-
ari. Vandamálið í þessu dæmi, eins
og öllum öðrum, stafar af verð-
bólgunni og stjórnmálamennirnir
verða að skilja, að ráðið er ekki að
gefast upp fyrir henni og hækka
vexti, heldur að grípa til aðgerða
gegn henni. Ekki í margra ára
áföngum, heldur einu samræmdu
átaki, þar sem fólk skilur að verið
sé að taka á vandanum og við
ætlum okkur að leysa hann.
Útgerð framkvæmda-
stofnunar ríkisins
Vegna frétta frá Þórshöfn á
Langanesi hefi ég orðið þess var,
að almenningur undrast, þegar frá
því er skýrt, að skuldir vegna eins
skips séu yfir 900 milljónir króna,
en skipið ekki yfir 200 milljón
króna virði. Fólk spyr, hvort þetta
sé fyrirgreiðsla, sem útgerðinni
standi almennt til boða, og er
eðlilegt að fólki spyrji. Ég -nefni
þetta vegna þess, að ég held að
þetta dæmi sé alvarleg aðvörun til
stjórnmálamanna um pólitíska
misnotkun á almannafé, sem ekki
megi endurtaka sig. Atvinnurekst-
ur á þessum stað hefur verið undir
forustu Framkvæmdastofnunar
ríkisins í nokkur ár og þaðan hefur
fjárrennslinu til togaraútgerðar-
innar og frystihússins á staðnum
verið stjórnað. Næsti leikur í
þessu dæmi mun vera sá, að selja
Síldarverksmiðjum ríkisins ónýta
síldarverksmiðju, sem til er á
staðnum. Verksmiðja þessi var
seld á uppboði fyrir mörgum árum
og eignaðist þá Ríkisábyrgðasjóð-
ur verksmiðjuna, en seldi hana
1973 fyrirtæki á staðnum fyrir 18
milljónir króna, en aldrei mun það
þó hafa greitt nema 3 milljónir
króna. Nú mun áætlað af stjórn-
völdum, að selja Síldárverksmiðj-
um ríkisins verksmiðjuna fyrir 300
milljónir króna gegn vilja stjórnar
og framkvæmdastj. verksmiðj-
anna, sem telja verksmiðju þessa
aldrei verða notaða. Síldarverk-
smiðjur ríkisins er þjónustufyrir-
tæki við loðnuflotann og hefur
vegnað vel að undanförnu og hafa
útvegsmenn og sjómenn sýnt því
skilning vegna þess hve brýnt er,
að verksmiðjurnar búi sig betur að
tækjum og búnaði til þess að nýta
það hráefni, sem þeim berzt. Verði
verksmiðjunum gert skylt að
kaupa þessa ónýtu verksmiðju er
sýnt, að allar endurbætur dragast
á langinn.
Til undirstrikunar á því ábyrgð-
arleysi, sem ríkt hefur í atvinnu-
rekstri á þessum stað, vil ég láta
þess getið, að frystihúsið, sem nú á
að fá andvirði síldarverksmiðjunn-
ar, samþykkti eitt allra fyrirtækja
í landinu kröfur A.S.I. í samning-
unum 1977. Ætla mætti, að
stjórnvöld hafi sérstakt dálæti á
svona atvinnurekstri.
Greiðsla aflaandviröis
Þegar samið var við sjómenn á
árinu 1977 um mánaðarleg kaup-
tryggingatímabil var því lofað af
stjórnvöldum, að tryggt yrði, að
aflaandvirði yrði greitt útgerðar-
mönnum reglulega, þegar búið
væri að vinna aflann og hann
veðsettur fyrir afurðalánum. Þetta
hefur ekki orðið svo í reynd og
hefur til verulegra vanefnda kom-
ið á þessu loforði, sem leitt hefur
af sér vanefndir af hálfu útgerðar-
manna við sjómenn. Við svo búið
má ekki standa og hefur mál þetta
nú verið tekið upp við stjórnvöld
og væntum við jákvæðs árangurs
af þeirri málaleitan. Svo virðist,
sem fjöldi fiskverkenda undirriti
veðsetningarskjöl um að aflaand-
virði hafi verið greitt.'þótt svo hafi
ekki verið og þetta sé gert með
vitund og vilja viðskiptabankanna.
Aflatryggingasjóður
Jafnhliða þessari formbreytingu
á kauptryggingartímabilum var
gert ráð fyrir að Aflatrygginga-
sjóður breytti viðmiðun bótatíma-
bila til samræmis við kjarasamn-
inga. Hefur þetta ekki enn orðið og
hefur það valdið útgerðarmönnum
erfiðleikum. Er þess að vænta, að
breytt fyrirkomulag taki gildi um
næstu áramót.
Verðmyndun á olíu
Á síðasta aðalfundi samtakanna
var gerð grein fyrir verðmyndun á
olíu, þar sem fram kom, að
ríkissjóður leggur skatt á olíu, en
slíkt þekkist hvergi, um svo
þýðingarmikla rekstrarvöru. Nem-
ur skattlagning þessi nú um
þremur krónum á líter. Dreifing-
arkostnaður olíu er nú um ellefu
krónur á líter og er það óhóflega
há upphæð. Samtals greiðir út-
gerðin um 2 milljarða króna í
dreifingarkostnað fyrir olíu. Nú
mun liggja fyrir beiðni um allt að
20% lækkun á olíu og er þó ekki
talin vera komin fram sú hækkun,
sem í vændum er. Þetta eru ill
tíðindi, sem erfitt er að sjá
hvernig leysa megi. Þessi hækkun
á olíu mun valda útgerðinni um 1.8
milljarða króna útgjaldaauka á
ári, komi hún til framkvæmda.
Tekjur útgerðarinnar verða því að
hækka um 3.000 milljónir króna til
þess að jafna þennan útgjalda-
auka. Þörf fyrir hærri tekjur en
nemur hækkun olíuverðs stafar af
hlutaskiptasamningum við sjó-
menn.
Aldurslagnasjóður
Sérstök ástæða er til að fagna
setningu laga á þessu ári um
Aldurslagasjóð fiskiskipa, þar sem
gert er ráð fyrir, að öll fiskiskip
greiði nokkurt iðgjald í sjóð, er
varið verði til þess að aðstoða
útgerðarmenn, sem eiga úrelt og
ósamkeppnishæf fiskiskip til þess
að hætta rekstri þeirra. Hefur
vafalítið verið of mikið gert af því
að endurbyggja úrelt skip og
endurnýja vélar í skipum, sem
betra væri að hætta útgerð á. Hafa
útgerðarmenn oft verið neyddir til
slíkra fjárfestinga vegna veð-
skulda í skipunum. Nokkru fé var
nú ráðstafað af gengismun í sama
tilgangi og er þess að vænta, að
hægt verði að hefjast handa í
þessu efni strax á næsta ári.
Afnám löndunarbanns
Allt frá því að landhelgin var
fyrst færð út við ísland, höfum við
átt í deilum við nágranna okkar og
höfum við verið beittir þvingunum
af þeim, m.a. með löndunarbanni á
ísfisk. Síðustu leifar þessara
þvingana stóðu í Bretlandi fram á
þetta ár og voru það samtök
brezkra verkamanna, sem neituðu
að landa afla úr íslenzkum skipum.
Með samkomulagi, sem gert var í
London 2. marz í vetur milli L.Í.Ú.
og samtaka brezkra verkamanna
tókst að fá löndunarbanninu aflétt
í Hull og síðar hafa verkamenn í
Fleetwood og Grimsby aflétt
löndunarbanni. Alls hefur nú verið
landað 10.400 lestum í Englandi og
hafa þær selst fyrir 5.2 milljónir £
eða andvirði 3.2 milljarða ísl.
króna. Búum við nú við eðlilegar
markaðsaðstæður í öllum löndum,
sem við eigum viðskipti við.
Þegar þessum árangri er náð, er
næsta furðulegt, að ríkisstjórn
landsins knúin áfram af samtök-
um iðnaðarins, skuli hugleiða að
rifta gerðum samningum við Efta
og Efnahagsbandalagið um afnám
verndartolla á Islandi og stofna
þar með í hættu meiri hagsmunum
fyrir minni. Augljóst er, að
samningar okkar um tollfríðindi á
útflutningsvörur okkar eru í
hættu, ef við riftum einhliða
samningum við þessar þjóðir. Allir
íslenzkir útflytjendur krefjast
þess, að það verði ekki gert.
Afnám sölugjalds
Sérstök ástæða er til að fagna
þeirri ákvörðun stjórnvalda, að
fella niður sölugjald af vélum og
tækjum, sem notuð eru í frystihús-
um, saltfisk- og skreiðarverkunar-
húsum. Svo furðulegt, sem það er,
hafa þessir aðilar ekki búið við
sömu kjör í þessu efni og fram-
leiðsluiðnaðurinn. Eitt skyggir þó
á í þessu efni og það er, að
ákvörðun þessi nær ekki til véla og
tækja, sem notuð eru í loðnu- og
fiskimjölsverksmiðjum okkar, en
þær eru stórlega vanbúnar til að
hagnýta sér það hráefni, sem þær
fá miðað við erlendar verksmiðjur.
Er slík mismunun með öllu óþoi-
andi.
Lokaorð
Ég hefi hér gert að umtalsefni
þau atriði, sem hæst ber í
sjávarútvegi okkar í dag. Ekki er
neinum vafa undirorpið að tvö mál
eru þar mikilvægust, en það er að
okkur takist að takmarka sókn
okkar í þorskstofninn á þann veg,
að hann eflist á ný og að okkur
takist að ná tökum á verðbólgunni.
Það gerum við ekki nema komið
verði í veg fyrir víxláhrif launa og
verðlags. Laun munu hækka um
53—55% milli áranna 1977 og 1978
samanborið við 44% hækkun milli
áranna 1976—1977. Ef svona
launabreytingar halda áfram, er
öllum atvinnurekstri hætta búin
og þar með atvinnuöryggi lands-
manna.
Það hlýtur að vera sameiginlegt
áhugamál allra að hér verði
breyting á.
Ég vil þakka öllum samstarfs-
mönnum mínum í stjórn L.Í.Ú.
fyrir ánægjulegt samstarf og
starfsfólki L.Í.Ú. fyrir vel unnin
störf í þágu samtakanna.
Að svo mæltu segi ég 39.
aðalfund L.Í.Ú. settan.
ELDHÚS-OG BADINNRÉTTINGAR
SIUOREMA eru fallegar og vandaðar norskar
innréttingar.
Höfum sett upp eldhús- og baðinnréttingar í
húsnæði okkar. Þar gefst yður kostur á að sjá
hinar ýmsu gerðir, ef til vill er einhver sem
hentar yður.
Komið og skoðið þessar glæsilegu innréttingar
og leitið upplýsinga.
Það er ekki oft sem þér fáið yður nýtt eldhús,
þess vegna verður að vanda valið.
innréttinga-
húsiö
Háteigsvegi 3 105 Reykjavík
Verslun sími 27344
Skrifstofa sími 27475
Séð yfir fundarsalinn við upphaf 39. aðalfundar LÍÚ á Hótel Esju í gær. (ljósm. Kristján).