Morgunblaðið - 16.11.1978, Síða 21

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 16. NÓVEMBER 1978 2 1
„Stefnum að
söltun í nýju
húsi nœsta
haust”
— segir Kristján Gústafsson
framkvæmdastjóri Stemmu
Kristján Gústaísson framkvæmdastjóri við brunarústirnar þar sem á þriðja þúsund nýsaltaðar
síldartunnur brunnu.
I>AÐ var margt um manninn um
kvöldmatarlcytið þegar við hcim-
sóttum Kristján Gústafsson fram-
kvæmdastjóra Stemmu, en síðan
stöðin hóf starfrækslu hefur
mötuneyti starfsfólks verið á
heimili þeirra Kristjáns og Sól-
rúnar konu has og allt upp i' 40
manns eru í öll mál við matar-
borðið og þarf þá að tvídekka.
Það voru óvenju fáir þetta kvöld.
því aðstæður höfðu breytzt og
þeir atvinnulausu farnir til síns
heima í atvinnuleit á ný. En
starfsfólkið scm vinnur nú að því
að ryðja rústirnar og verka
síldina á svæðinu var kátt og
hresst eins og vera ber þegar
glíma þarf við vanda. Það var
mötuneytisstemmning, en
stelpurnar kvörtuðu yfir því að
það ætti að mynda þær innan um
allan þennan mat. A borðum var
smásteik, brauð og slátur og
hrútspungar með meiru. Ein
stúlkan. Nina Maja, skaut að
blaðamanninum hvort hann borð-
aði ekki punga og henni var
svarað um hæli
„Jú, aldeilis og þó það væri hitt
líka.“ >
Hrúgaðist nú upp snaggaralegur
hlátur mannskapsins og Nína
Maja kallaði fram í eldhús og
spurði hvort það væri ekki til
afgangur af hinu síðan um daginn
og enn kom hviða. Talið barst að
því að stelpurnar sem voru farnar
höfðu allar kvatt Kristján með
kossi og Nína Maja skaut því fram
að slíkt gæti nú kostað uppþorn-
aða kynorku, en mér varð á orði að
það virtist vera allt í lagi með hitt
hjá henni og þótt það væri ekki
komið í súr, bætti Guðrún í
eldhúsinu við, og var nú hlegið
mest. En léttlyndishjalið fjaraði
og við Kristján tókum tal saman:
„Eg ímynda mér að þetta tjón sé
í kringum 300 millj. kr.,“ sagði
Kristján Gússtafsson frarru^
kvæmdastjóri Stemmu í samtali
við Mbl. „Það er hugsanlegt," sagði
hann, „að tjónið verði meira ef
okkur tekst ekki að halda við og
verka þá síld sem við eigum í
tunnum, en við vonum það bezta.
Vertíð hefði lokið hjá okkur n.k.
fimmtudag og þá hefðum við keyrt
síldina inn í hús og verkað hana
við 8—10 stiga hita eins og talið er
nauðsynlegt. Okkur hefur boðist
húsnæði til að yfirtaka síldina í
mati fyrir útflutning en hitað hús
til að taka síldina inn er ekki til
hér eftir að Stemma er brunnin.
Við munum freista þess að það
gangi utandyra að pækla og verka
hráefnið en það tekur mun lengri
tíma með líklega um 10 þús.
tunnur. Ég geri mér vonir um að
fyrstu saltanirnar verði tilbúnar á
réttum tíma í desember, en eftir
áramót er ómögulegt að segja til
um hvernig spilin stokkast. Hlut-
hafar munu koma saman á fund í
næstu viku og þá munu málin
skýrast, bæði hvað mikið verður
bætt af tjóninu og hvað mikið
skellur á okkur, en við erum
einhuga um að koma stöðinni
aftur í gang og upp fyrir næsta
haust.
Meginhluti stöðvarinnar var
byggður fyrir ári á 4 mánuðum. í
apríl var byrjað að grafa og 9.
sept. var byrjað að salta í 1200 m2
húsi, en í sumar stækkuðum við
það upp í 1800 m2. Við tókum
okkur saman margir einstaklingar
og fengum til liðs við okkur fjölda
manns hér heima, fólk sem ekki
hafði mikla peninga, en þeim mun
meira af bjartsýni og dugnaði. Ég
fór jn.a. til Ólafsvíkur og bauð
aðilum þar að gerast hluthafar
með því að þeir ættu forgang að
löndun. Þeir voru þakklátir fyrir
þetta pg þetta dugnaðarfólk vissi
hvað það var að fara í, því þeir
höfðu verið á miðunum hér í kring
á reknetum. Það varð því úr að 8
bátar frá Ólafsvík, Stykkishólmi
og Sandgerði gerðust hluthafar í
Stemmu. Stemma var á engan hátt
hugsuð sem samkeppnisaðili við
þann rekstur sem hér var fyrir í
síldarverkun heldur til þess að
auðvelda öðrum að leggja hér upp
afla til verkunar vegna mjög
hagstæðrar staðsetningar, en
söltunarstöðin hér gat ekki annað
öllum afla þótt hún hafi saltað upp
í 30 þús. tunnur".
Ég spurði Kristján nánar um
hinn óvenjulega mikla byggingar-
hraða Stemmu.
„Það gekk vel að halda bygging-
arhraðanum, enda takmarkalaus
bjartsýni og dugnaður þessa fólks.
Þegar brauðstritinu lauk var farið
að vinna úti í Stemmu á hverju
kvöldi oft til kl. 2 og allar helgar
frá morgni til kvölds. Hlutafé
samkvæmt stofnskrársamningi er
12 millj. kr. ýmist í peningum eða
vinnu á ákveðnum tíma. Af
opinberum aðilum hlutum við
ákaflega góða fyrirgreiðslu hjá
Byggðasjóði, sem við á þessari
stundu sendum beztu þakkir og
vonum að hann styðji okkur áfram
í þeim þungu raunum sem við
erum í. Eftir að við höfðum
starfrækt stöðina í eina síldarver-
UNNSTEINN Guðmundsson er
stjórnarformaður Stemmu. Ilann
kvað þá hafa verið búna að salta í
tæplega 20 þús. tunnur og áfallið
væri geigvænlegt, bæði mann-
virkjatjónið og svo væru þeir með
um 14 þús. tunnur á svæðinu til
verkunar. Búið var að senda um
2000 tunnur til Póllands og 3000
tunnur til Siglufjarðar til Siglo-
síldar og á næstunni er gert ráð
fyrir að 3500 tunnur til viðbótar
fari til Siglufjarðar. Á þriðja
þúsund tunnur hafa skemmst i
eldsvoðanum.
Unnsteinn kvað kaupfélags-
stjórann og fleiri aðila á Höfn
hafa boðið aðstoð sína daginn eftir
brunann, fyrst og fremst húsnæði
til að meta síldina fyrir útflutning.
Að lokinni síðari afskipun til
Siglufjarðar verða um 10 þús.
tunnur á lóð Stemmu, en ef allt
hefði verið samkvæmt áætlun gátu
þeir tekið um 6000 tunnur inn í
hitað húsið í einu til verkunar. Nú
verður að verka þetta allt úti þar
sem það tekur mun lengri tíma.
Þó kvað Unnsteinn það bjarta
hlið á málinu að tjónið hefði orðið
í lok vertíðar. „en það er ýmislegt
sem verður aldrei bætt,“ sagði
hann, „húsið sjálft er í lagi með
tryggingu og síldin er tryggð, en
tíð lánaði Fiskveiðasjóður okkur
smá upphæð, eða 10% af virðing-
arverði stöðvarinnar sem var um
200 millj. kr. í vor, en sjóðurinn
lánaði okkur. þá 19 millj. kr.
Brunabótafélag íslands lánaði
okkur 3 millj. kr. í fyrra og það var
ákaflega góð aðstoð þá og fleiri
aðilar studdu við bakið á okkur.
Vélsmiðjan Héðinn veitti okkur
ákaflega mikilvæga fyrirgreiðslu
og fjöldamörg verzlunarfyrirtæki.
Það er kannski ljótt að segja það
en ég hafði ekki hugmynd um það
á tímabili hvað víxlarnir voru
margir, en enginn þeirra fór í
vanskil.
Landsbankinn, sem var okkar
banki, veitti okkur enga fyrir-
greiðslu við uppbyggingu fyrir-
tækisins, en þegar búið var að
koma fótunum undir fyrirtækið og
það búið að sanna tilverurétt sinn,
þá breyttist afstaða Landsbankans
og samskipti okkar og bankans
hafa verið góð ð undanförnu og
við höfum fengið jákvæða fyrir-
greiðslu.
í gegnum stöðina hafa farið,
þegar frá eru talin þau verðmæti í
afurðum sem eyðilögðust í eldin-
tækin eru mjög vantryggð svo
nemur um 30—40 millj. kr. Við
höfum reynt að byggja fyrirtækið
upp án þess að taka mikla
fjárhagslega áhættu. Þetta var
mikið átak sem við trúðum á og
það gekk. Það er sárgrætilegt aö
sú vinna sem að baki liggur skuli
hafa fuðrað upp á einni nóttu.
Ástæðan fyrir mikilli vinnu okkar
sjálfra var fyrst og fremst sú að
við áttum ekki annarra kosta völ
þar sem við fengum slæmar
móttökur hjá ýmsum lánastofnun-
um og við vildum ekki leggja árar í
um, útflutningsverðmæti fyrir um
það bil 700—800 millj. kr., eða sem
svarar líklega fjórföldum tekjum
sveitarfélagsins. Þetta þýðir ýmiss
konar skattgreiðslu, en sem dæmi
um sjálfvirkan skatt sem aidrei er
talað um þá vil ég nefna skatt á
veðsetningu sjávarafurðalána, en
sá skattur rennur til ríkisins. Af
haustaflanum nú höfum við veð-
sett fyrir um 300 millj. kr., en þar
af fer 1% beint í ríkiskassann eða
3 millj. kr. og á þessu eina
starfsári höfum við orðið að greiða
alls 7,2 millj. í þennan sjálfvirka
skatt. Þetta er einn af mörgum
hliðarsköttum sem þeir virðast
ekki vita um sem gjarnan halda
því á loft að fyrirtæki greiði enga
skatta. Að maður nefni nú ekki
bakslagið með afturvirkri skatt-
álagningu eins og dengt var á f.vrir
skömmu.
Mál málanna nú hjá okkur er
hins vegar að reisa Stemmu úr
brunarústunum og við erum þegar
byrjaðir að kanna hina ýmsu
möguleika. í næstu viku mun
hluthafafundur ákveða hvernig
uppbyggingunni verður háttað
fyrir næstu vertíð.“
bát. Sú afstaða var orðin bre.vtt og
fyrirtækið búið að hasla sér
viðurkenndan völl. En þótt fáir
hafi haft trú á fyrirtækinu í
byrjun þá var það viðhorf breytt
og hugur starfsfólks og Hafnarbúa
hefur komið mjög skýrt fram í
samstöðu með okkur í þesspm
erfiðleikum og þessi samúð hvetur
okkur til dáða og yljar manni í
þessu áfalli. Nú liggur framundan
að ryðjja rústirnar og rífa fýrir-
tækið upp, en ég vil nota tækifærið
til þess að þakka fólki góðan hug í
okkar garð og við erum þakklátir
fyrir viðbrögð hjá forsvarsmönn-
um Hafnar í orði og verki, bæði
opinberum aðilum og fyrirtækj-
í mötuneyti Stemmu heima hjá Kristjáni og Sólrúnu. en þar hafa verið
allt upp í 40 manns í mat mánuðum saman og að sjálfsögðu oft galsi í
mannskapnum þrátt fyrir allt.
um.
Unnsteinn Guðmundsson hjá mynd af Höfn í Hornafirði.
„Samstaða fólks og afstaða
hvetur okkur til dáða”
Rætt við Unnstein Guðmundsson
stjórnarformann Stemmu