Morgunblaðið - 16.11.1978, Síða 30

30
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 16. NÓVEMBER 1978
Tómas Árnason f jármálaráðherra:
„Það brakar í undir-
stöðum efnahagslífeins’ ’
HÉR Á eftir verða lauslega
raktir fáeinir efnisþættir úr
fjárlagaræðu Tómasar
Árnasonar fjármálaráð-
herra sl. þriðjudag.
Fjárlögin eru
hagstjórnartæki
Fjármálaráðherra sagði að verð-
bólga í landinu hefði verið frá 26%
upp í 50% sl. 5 ár. Höfuðverkefni
ríkisstjórnarinnar, sagði ráðherra,
er að draga markvisst úr verðbólg-
unni og ráða fram úr þeim mikla
vanda, sem blasir við í efnahags-
og atvinnulífi þjóðarinnar. Hag-
fræðingar í öðrum ríkjum telja
10%. verðbólgu hættulega þjóðar-
búskap. Hér ríki í raun neyðar-
ástand í efnahagsmálum og fram-
undan eru versnandi lífskjör og
atvinnuleysi. ef ekki verður brugð-
ist rétt og skjótt við. Beita þarf
fjárlögum komandi árs sem hag-
stjórnartæki í baráttunni gegn
verðbólgunni.
Að þessu er stefnt með fjárlaga-
frumvarpi ríkisstjórnarinnar, sem
sjá má af eftirfarandi: Gert er ráð
fyrir tekjuafgangi að upphæð 8,2
milljarðar króna. Gert er ráð fyrir
að ríkissjóður greiði 4,3 milljarða
upp í skuldir umfram það sem
tekið verður að láni. Ríkissjóður
verður rekinn hallalaus, ef miðað
er við 16 fyrstu mánuði starfsferils
stjörnarinnar. 18 milljörðum
verður varið til að greiða niður
búvöruverð og tekjutap ríkissjóðs
nemur 5,3 milljörðum — 1979 —
vegna niðurfellingar söluskatts;
hvort tveggja gert til að halda
niðri verðbólgu. Tekna verður
aflað með tekjusköttum vegna
þess að þeir koma ekki inn í
vísitölu, er auka á skrúfuganginn.
Dregið verður úr opinberum fram-
kvæmdum til að lægja spennu.
Aðhalds verður gætt í ríkisrekstri.
Rétt er hinsvegar að undir-
strika, að frumvarpið er lagt fram
með fyrirvörum, er lúta að tekju-
öflun, skattvísitölu o.fl., en stjórn-
arflokkarnir eigi eftir að sam-
ræma sjónarmið sín í nokkrum
fjárlagaatriðum.
Þjóðhagsforsendur o.fl.
Síðan vék ráðherra í löngu máli
að þjóðhagsforsendum frumvarps-
ins, sem hér er ekki rúm til að
rekja að ráði. Þar kom m.a. fram
að útflutningsframleiðsla 1979
getur naumast vaxið nema 1 til
2%.. Með samdrætti fjárfestingar
og óbreyttri samneyzlu má e.t.v.
skapa svigrúm til aukningar
einkaneyzlu um 1 til 2%. Þjóðar-
framleiðslan vex sennilega um allt
að 1 % % og þjóðartekjur svipað.
íirlendar langtíma skuldir
nema nú 195,9 milljörðum króna
og vextir og afborganir af þeim
13.7% af útflutningstekjum.
Stefnt er að tekju- og greiðsluaf-
gangi ríkissjóðs 1979, sagði ráð-
herra, m.a. til að minnka þennan
skuldabagga. En auk aðgerða á
sviði ríkisfjármála og
fjárfestíngarstjórnar þarf að
koma til breyting í launa- og
verðlagsmálum, ef takast á að ná
markmiðum fjárlagastefnunnar
um verðbólguhjöðnun.
Síðan fjallaði fjármálaráðherr-
ann um ríkisbúskapinn sem sér-
stakan þátt efnahagsmála. Þar
kom m.a. fram að þjóðartekjur á
næsta ári muni nema nálægt 680
milljörðum króna — en gjöld skv.
fjárlagafrumvarpinu. eins og þar
er lagt fram, rúmlega 198 millj-
örðum eða tæplega þriðjungi
þjóðarteknanna.
Þróun efnahagsmála 1978
Kauplag og verðlag hefur þotið
upp úr öllu valdi, sagði ráðherra,
og verið örar en spár stóðu til.
Meðalverðhækkun milli áranna
1977 og 1978 verður um 44%
samanborið við 30% hækkun í
fyrra. Kauptaxtar hafa hins vegar
hækkað mun meira, meðalhækkun
53% á árinu. Atvinnutekjur á
mann hafa hækkað um 52% og
ráðstöfunartekjur rétt um 50% að
meðaltali á mann. Kaupmáttur
kauptaxta hefur hins vegar hækk-
að um 6 til 7%.
Hlutfall fjármunamyndunar af
þjóðarfrarnieiðslu verður um
26,5%- í ár, samanborið við 28,4%
1977. Þetta er meiri samdráttur en
reiknað var með. Hann er mestur í
opinberum framkvæmdum — eða
15%-. Fjármunamyndun í atvinnu-
vegunum er aðeins minni en liðið
ár.
Viðskiptahallinn út á við verður
minni en áður eða um 2 milljarðar
— 0,4% af þjóðarframleiðslu — og
hafa gengislækkanir þar haft sín
áhrif.
Staða ríkis-
sjóös 1978
Gengi krónunnar hefur samtals
lækkað um 46,8% frá áramótum,
sem haft hefur sín áhrif á
ríkisbúskapinn. Áhrif launabreyt-
inga á árinu og auknar niður-
greiðslur, sem og tekjuöflun skv.
bráðabirgðalögum, hafa og haft
áhrif á stöðu ríkissjóðs. Horfur í
fjármálum ríkisins, eru þær, þegar
alls er gætt, að útgjöldin verði
samtals 158.5 milljarðar eða 20
milljörðum meira en fjárlög heim-
ila í raun. Þetta er 14,5% hækkun.
Tekjur sýnast verða 154,2 millj-
arðar, 14,7 milljarðar umfram
áætlun, hækkun 10,5%. Gjöld
umfram tekjur nema því sennilega
4,3 milljörðum króna. Þegar tillit
hefur verið tekið til breytinga á
lánareikningi ríkissjóðs og út-
gjalda umfram tekjur „verður
enginn afgangur i árslok til
greiðslna til Seðlabankans". Mat á
stöðu ríkissjóðs bendir til rúmlega
400 m.kr. greiösluhalla. Líklegt er
að skuld ríkissjóðs við Seðlabank-
ann hækki um 5,8 milljarða
króna.
Þá gerði ráðherra í ítarlegu máli
grein fyrir gjöldum og tekjum
ríkissjóðs á líðandi ári.
Fjárlagafrum-
varpið, gjöld
Gert er ráð fyrir í frumvarpinu
að tekjur ríkissjóðs verði 206,7
milljarðar og gjöld 198,5 milljarð-
ar. Tekjur umfram gjöld 8,2
milljarðar. Greiðsluafgangur er
áætlaður, skv. frv., 3,9 milljaðrar.
Afborganir af lánum ríkissjóðs
verða samtals rúmir 7 milljarðar
króna, þar af 5,4 milljarðar til
greiðslu erlendra skulda.
Gjöld frumvarpsins eru miðuð
við verðlag í lok árs 1978.
Launakostnaður skv. frv. er 54.186
m.kr. Önnur rekstrargjöld eru
áætluð 14.147 m. kr. (sem er 53%
hærri tala en í fjárlögum ’78).
Útgjöld vegna viðhalds 5.298
m.kr. Vaxtagreiðslur af almenn-
um lánum 6.946 m.kr., sem er
104.6% hærri fjárhæð en í fjárlög-
um yfirstandandi árs. Framlög til
almannatrygginga verða í heild
18.003. m.kr., hækka um 14.118
m.kr. eða 41,7%. Þau verða 24,2%
ríkisútgjalda, en bótahækkanir
fylgja kauptöxtum. Niðurgreiðslur
á vöruverði eru sem fyrr segir
18.037 m.kr. Útflutningsbætur
landbúnaðar eru áætlaðar 4.500
m.kr., auk 537 m.kr. vegna
útfl.bóta líðandi árs. Fram-
Tómas Árnason fjármálaráð-
herra flytur fjárlagaræðu sína sl.
þriðjudag.
• „Hœttusigling
framundarí‘
>»:
yEnginn val-
kostur annar
en að ná verð-
bólgunni nið-
ur
,JDraga verður
úr sjálfvirkum
verðbólgugangi
vísitölukerfisu
„Allsherjar
þátttaka
þjóðarinnar
eðlilegu ífram-
haldi af bráða-
birgðalögum
yrAn mótað-
gerða vex verð-
bólgan veru-
lega meir en
nú eru og verð-
ur lítt viðráð-
anleg
kvæmdaframlög skv. frv. nema
alls 36,8 milljörðum króna (þeirri
meginstefnu er fylgt í frv. að
framkvæmdaframlög verði hin
sömu að krónutölu 1979 og 1978
nema lög og samningar kveði á um
annað). Undantekning er þó fram-
lag til vegagerðar. Framlög til
fjárfestingarsjóða og lána-
greiðslna eru áætluð 16.780 m.kr.
(hækkun 43,7%). Fjárlög til fjár-
festingar sjóða hækka þó minna,
vegna 10% niðurskurðar.
Tekjuáætlun —
Skattahækkunl
Innheimtar tekjur ríkissjóðs
1979 eru áætlaðar 206,7 milljarðar
króna (154,2 í ár). Tekjuaukning
52.5 milljarðar frá áætlaðri niður-
stöðu í ár og 67,2 milljörðum frá
fjárlögum 1978 eða 48%. Þessi
hækkun veldur því að tekjur
ríkissjóðs sem hlutfall af þjóðar-
framleiðslu verður 31 til 32% 1979
(28,5% 1978).
Innheimtur eignaskattur, að
meðtöldum eignaskattsauka,
hækkar úr 2,3 milljörðum í ár í
nær 4,3 milljarða 1979, eða um
81% (ál. skattur um 34%). Inn-
heimtur tekjuskattur einstaklinga
hækkar ú 13 milljörðum í ár í nær
23.6 milljarða 1979 eða um 81%
(skattlagning skv. bráðabr.lögum
meðtalin). Álagður tekjuskattur
hækkar nokkru minna eða 77%,
skv. frv. Ákvörðun skattvísitölu,
sem er í frv. 143, hefur að
sjálfsögðu áhrif á endanlega þróun
tekjúskattsaukningarinnar. Inn-
heimtur tekjuskattur félaga
hækkar úr 3,8 milljörðum 1978 í 6
milljarða 1979 eða um 59% (álagn-
ing um 30%). Ljóst er því að
hlutdeild beinna skatta í tekjuöfl-
un ríkissjóðs hækkar á næsta ári. I
gildandi fjárlögum eru beinir
skattar 18,2% af heildartekjum
ríkissjóðs. Skv. frv. verður hlut-
deild beinna skatta 22,1%. Hlutur
óbeinna skatta verður hins vegar
76,4% í heildartekjum ríkissjóðs.
Síðan vék ráðherra í löngu máli
að fjárfestingarstjórn og lánsfjár-
áætlun, er hér verður hlaupið yfir,
sökum þrengsla í blaðinu. Þó
verður að geta þess að í þeim hluta
ræðu sinnar fjallaði hann um
magnminnkun framkvæmda ríkis-
ins 1979, sem áætluð er 12% frá
líðandi ári. Ennfremur, að í orðum
ráðherra um aðhald í ríkisrekstr-
inum kom fram, að útgjöld fjög-
urra gjaldaliða frv., þ.e. trygging-
armála (51,1 milljarður), fræðslu-
mála (28,5 milljarðar), heilbrigðis-
mála (15,2 milljarðar) og lögreglu-
mála (10,5 milljarðar) nema meira
en helmingi fjárlagaútgjalda, skv.
frv. — Ráðherra sagði að hann
áliti að möguleikar væru á frekari
sparnaði í ríkisbúskapnum, bæði
að því er snertir einstakar ríkis-
stofnanir og stóra málaflokka.
Nauðsyn væri á uppskurði sums
staðar í ríkiskerfinu.
Þá sagði Tómas Árnason
fjármálaráðherra, að hann teldi
eðlilegt að athuga, „hvern veg
bæta má úr hnökrum sem kunna
að vera á bráðabirgðalögunum",
„sérstaklega varðandi eignaskatts-
aukann“. T.d. mætti létta skatta-
byrðina þann veg, hjá tilteknum
hópum, að þeir nytu 50% hærri
skattfrelsismarka. Þá ættu allir
ellilífeyrisþegar að sleppa, sem
ekki byggju í óhóflega stóru
húsnæði. — Ráðherra ræddi í
löngu máli ýmsa þætti skatta-
reglna og tekjuöflunarleiða,
skattasamanburð við önnur lönd,
hert skattaeftirlit, tollamál, vöru-
gjald o.fl., sem hér verður ekki
nánar rakið.
Brakar í undirslöðum
efnahagslífsins
Ráðherra vék í niðurlagi ræðu
sinnar að launamálum opinberra
starfsmanna. Hann sagði ríkis-
stjórnina hafa óskað eftir því að
samningar þeirra yrðu framlengd-
ir til ársloka 1979 og að fallið yrði
frá grunnkaupshækkunum sem
taka ættu gildi á næsta ári.
Jafnframt þessu hafi verið skipuð
nefnd til að endurskoða samnings-
rétt opinberra starfsmanna, m.a.
tímalengd samninga og hugsan-
lega niðurfellingu kjaranefndar.
I lokaorðum ráðherra kom fram
að þjóðartekjur á þessu ári verða
540 milljarðar króna og út-
flutningur vöru og þjónustu 240
milljarðar. En staða atvinnuveg-
anna er mjög þröng, sagði hann.
Lítið má út af bera.
Rekstrartruflanir og jafnvel
rekstrarstöðvanir geta verið
framundan, ef varúðar verður ekki
gætt.
„Það brakar í vissum undir-
stöðum efnahagslífsins og hættu-
sigling er framundan. Ef ekki er
höfð aðgát gæti verðbólgan vaxið
verulega frá því sem nú er. Við
eigum því enga valkosti og verðum
einfaldlega að ná verðbólgunni
niður, ella stöndum við frammi
fyrir versnandi lífskjörum og
ótryggri atvinnu. En það getur
verið erfið leið frá 50% verðbólgu
niður í 10%. Það verður að gera
mikið og samræmt átak til þess að
ná verðbólgunni niður."
Ráðherra sagði að með fyrstu
aðgerðum ríkisstjórnarinnar
hefðu verið lagðir verulegir eigna-
skattar á einstaklinga og enn
hærri á fyrirtæki. Lagður hefði
verið sérstakur skattur á hærri
tekjur. Þá hefðu skattar á at-
vinnurekstur verið verulega
þyngdir. ígildi þessara skatta
„verður framlengt í einu eða öðru
formi“. Þeim fjármunum hefur
verið varið til að halda verðbólg-
unni niðri.
„Eðlilegt er,“ sagði ráðherra, „að
í framhaldi af þessum aðgerðum
komi til allsherjarþátttaka þjóðar-
innar í baráttu gegn verðbólg-
unni.“ „Draga verður úr sjálf-
virkum verðbólgugangi
vísitölukerfisins .../ a.m.k. að
gefa svigrúm um sinn til þess að
fóta sig í stöðunni. Ennfremur
verður að afgreiða fjárlögin með
þeim hætti, að þau hemli hraða
verðbólgunnar, en slíkt gerist
ckki nema þau verði afgreidd
með ríflegum rekstrar og
greiðsluafgangi."
incmiÞinGifliÞ
niÞinGiniÞinci