Morgunblaðið - 26.11.1978, Síða 25

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 26. NÓVEMBER 1978
25
„Fangar eru ódýrt vinnuafl... reyndar nærri
ókeypis“
eins og fyrr var sagt. Og þetta
hlýtur að vekja manni þá spurn-
ingu til hvers sovézk yfirvöld
ætlist eiginlega af landslýðnum.
Eftir mælikvarða yfirvaldanna á
„endurhæfingu" að dæma er sá
fyrirmyndarþegn sem hægt er að
sveigja og beygja að vild og eftir
hentugleikum. Menn eiga að segja
til félaga sinna og vina, gera og
segja það sem þeim er sagt, — og
allt með ánægju. Þetta er mönnum
uppálagt í fangabúðum og ráða
þeir síðan hvort þeir hlýða. En
heiðarlegur maður yrði hungur-
morða í fangabúðum...
Þessu kerfi er ætlað að spilla
fólki. Það þjónar tilgangi sínum.
Og það er búið að vera við lýði í
meira en 60 ár...
Kúgunin var skefjalaus þarna í
búðunum. Við vorum neyddir til
þess að vinna nærri án afláts,
þóttumst heppnir að fá eins dags
frí í mánuði. Það brást varla, að á
laugardögum var tilkynnt, að
sökum lélegra afkasta í vikunni
yrðum við að vinna sunnudaginn
og fylla kvótann. Aðbúnaður á
vinnustöðum var afar slæmur og
öryggi mjög lítið og urðu ófáir
örkumla af vinnuslysum, misstu
t.d. hendur. Þrír menn höfðu
hlotið örkuml af rennibekknum,
sem ég vann við. Stóð öllum mikill
stuggur af því verkfæri. Bekkur-
inn stóð inni í óupphitaðri kompu.
Manni hraus hugur við því að
koma nálægt honum á veturna.
Það var svo kalt, að legði maður
hendina á bekkinn fraus hún föst
og rifnuðu af skinnpjötlur er
maður kippti henni að sér. Mér
hafði verið sagt, að ef ég neitaði að
vinna við bekkinn yrði ég settur í
steininn fyrir óhlýðni og mundi
mér þá fljótlega lærast að hlýða.
En það kom í sama stað niður þótt
ég hlýddi, því alltaf var maður á
eftir í afköstum, og fyrir það var
manni líka stungið í steininn.
Þegar ég var búinn að berjast við
bekkinn í mánuð sá ég fram á það,
að ég dræpist við hann fyrr eða
síðar. Eg fór þá í hungurverkfall í
mótmælaskyni. Fangabúðastjórn-
in lét sem hún vissi ekki af því, að
ég var í hungurverkfallinu í 26
daga samfleytt. Á sautjánda degi
var mér stungið í steininn.
Köld vist
Það var grimmdargaddur. Þetta
var i nóvember. Steinninn var
kaldur, og var einn veggurinn
jafnvel gaddaður. Við vorum
þarna ellefu saman. Við reyndum
að halda á okkur hita með því að
hnappa okkur saman. En okkur
hitnaði seint. Það var helzt
smá-velgja á næturnar. Við sváf-
um á fjölum á gólfinu, urðum að
liggja á hliðinni til þess að komast
fyrir allir, og urðum að snúa okkur
allir í einu..Við höfðum alltaf
svolítið tóbak og það létti lífið.
Glæpamenn sjá alltaf fyrir slíku.
Félagar okkar úti komu þessu til
okkar, og stundum matarbita líka.
Steinninn stóð á bersvæði í
skotmáli varðanna í turnunum, en
allt umhverfis gaddavír og gildrur.
Þrátt fyrir þetta tókst félögum
okkar úti yfirleitt að laumast upp
að gluggunum og rétta inn tóbak,
stundum á hverju kvöldi. Ef þeir
voru staðnir að verki lentu þeir
líka í steininum, en þá komu aðrir
í staðinn.
Drykkjuskapur hefur færzt
geysilega í vöxt í Sovétríkjunum
með árunum. En vodka verður líka
æ dýrara. Menn sjá við því með
ýmsu móti. Þeir drekka allskyns
rakspíra og hárvötn, ótrúlega
margir eru orðnir víðlesnir í
efnafræðum og kunna að brugga
úr nærri hverju sem er: bremsu-
vökva, flugvélalími, bóni, tann-
kremi og svo mætti telja enda-
laust. Mér hefur jafnvel verið sagt
af hermönnum sem fóru á fyllirí af
skósvertu þannig að þeir smurðu
svertunnni á brauð, settu brauðið
út í sólskin þar sem svertan
bráðnaði og gegnsýrði brauðið. þá
skófu þeir afganginn af svertunni
ofan af brauðinu, átu það og urðu
blindfullir . . .
.. .Áfengi var ekkert að hafa í
fangabúðunum. Menn komust
samt á fyllirí. Þeir trukku te —
ótrúlega sterkt og biksvart að lit.
Það var mikil teverzlun í fanga-
búðunum og höfðu sumir verðirnir
miklar tekjur af ...
... Sakamennirnir suðu teið sitt
yfir opnum eldum, eða inni í
köldum skálunum, verðirnir inni í
hlýrri varðstofunni. Þetta var
sama teið, verðirnir höfðu selt
föngunum, og stundum var fyrir-
skipuð leit og þá komu verðirnir og
gerðu teið upptækt ...
... Það er í raun og veru enginn
munur á glæpamönnum og vörðum
þeirra', nema búningurinn. Þeir
nota sömu orðtökin, sömu hugtök-
in, og hugsunarhátturinn er
nauðalíkur. Hvorir tveggja eru
undirheimamenn, bundnir órjúf-
andi böndum. „Heyrou", segir
þjófur við vörð í fangalest: „Leyfðu
mér að rýja gemlingana þarna ...
Þeir eru með svo ansi girnilega
pakka ...“ og vörðurinn leyfir
honum að fara inn í klefa og ræna
græningjana sem þar sitja; hann
veit að hann mun fá hluta af
þýfinu ...
Útvarpstækið
Ég átti útvarpstæki í fangabúð-
unum, sannkallaðan kjörgrip.
Samfangi minn einn hafði smíðað
það; hann hét Pyotr Ykovlevich og
var í senn útvarpsvirki og vasa-
þjófur að mennt og iðn. Fóru
miklar sögur af snilli hans í
hnupli. Hann ætlaði samt að snúa
sér alfarið að útvarpsvirkjuninni
þegar hann yrði látinn laus ...
... Pyotr Ykovlevich smíðaði
handa mér stuttbylgjutæki sem ég
náði á sendingum frá öllum
mögulegum stöðvum — Luxem-
bourg, Radio Liberty, Voice of
America, og mörgum fleiri, —
nema stöðinni í Moskvu.
... Við fengum hlutina í tækið
hjá einum leysingjanum, „sendi-
boða“ sem kom með te í búðirnar
... Tækið var geymt í einni
skólastofunni, innan um eðlis-
fræðiáhöld. Skólaumsjónarmaður-
inn, samfangi minn, hleypti mér
svo þangað inn á kvöldin, skömmu
áður en ljós vor-u slökkt, og ég
hlustaði un\ stund áður en ég varð
að fara heim í skála. Mér gafst
þarna stundarkorn í annarri
veröld, ef ég má komast svo að
orði. Ég var aftur kominn á fund
vina minna í Moskvu, mótmælti
handtökum, mótmælti hernámi
Tékkóslóvakíu á útifundi á Rauða
torginu ... Þegar ég sneri aftur
heim í svefnskálann leið mér um
stund likt og ég hefði endurheimt
frelsið ...
Forsætisráðherrar og forsetar
þögðu þunnu hljóði um innrásina í
Tékkóslóvakíu og snæddu mið-
degisverð með Brésnef og Husak í
bróðerni. Sameinuðu þjóðirnar
þögðu líka og sinntu í engu þeim
fjölmörgu áskorunum sem þeim
bárust frá félögum mínum.
Fundir voru haldnir á vinnu-
stöðum um land allt og samþykkt
með öllum greiddum atkvæðum að
lýsa yfir stuðningi við innrásina. I
blöðunum birtust lesendabréf frá
alls kyns fólki sem allt lýsti yfir
velþóknun sinni. Allir, forseti
Bandaríkjanna og aðalritari Sam-
einuðu þjóðanna, verðirnir í
fangabúðunum hjá okkur og allir
þar á milli lutu höfði til samþykkis
við skefjalaust ofbeldið.
Nei, varð mér hugsaö, það er
ekki ég sem er í fangelsi, heldur
hinir sem lúta ófrelsinu af fúsum
og frjálsum vilja ...
„Eg hef vitaö menn handleggsbrjóta sig til þess aö fá
nokkurra daga frí frá vinnu. Ég hef líka séö menn höggva af
sér fingur, gleypa nagla, brenna sig á höndum ...“
íslenzki
jólaplattinn
1978
er
kominn.
Antik-munir,
Laufásvegí 6,
sími 20290.
HEF TIL AFGREIÐSLU STRAX ÖRFÁAR
FÓLKSBÍLAKERRUR OG JEPPAKERRUR, Á
GAMLA VERÐINU.
GERIÐ GÓÐ KAUP
GREIÐSLUKJÖR.
Allar geröir af kerrum — vögnum og
dráttarbeislum.
Allir hlutir í kerrur fyrir
Þá sem vilja smíöa
sjálfir.
Póstsendum.
ÞÓRARINN
KRISTINSSON
Klapparstíg 8
Sími 28616.
Jk Stjórnunarfélag íslands Jk
Námstefna um „bætta stjórnun
í opinberum rekstri".
Stjórnunarfélag íslands mun efna tll námstefnu um „bætta stjórnun í
opinberum rekstri", en þar verður fjallaö um efni sem sérstaklega
höfða til stjórnenda opinberra fyrirtækja og stofnana.
Námstefnunni verður tvískipt þannig að fyrri hlutinn verður haldinn
dagana 4., 5. og 6. desember kl. 13—17 eða 18 dag hvern og veröa
þar fluttir eftirtaldir fyrirlestrar:
(Jpprifjun almennra stjórnunarfræöa.
Prófessor Þórir Einarsson.
Starfsmannastjórn.
Björn Tryggvason aöstoöarbankastjóri Seölabanka
íslands. -v
Breytingar á launakerfum og stööu opinberra
starfsmanna.
Magnús Óskarsson vinnumálastjóri Reykjavíkurborg-
ar.
Tímaskipulagning stjórnenda
Sigurjón Pétursson starfsmanna- og skipulagsstjóri
Sjóvá hf.
Kostnaðarlækkunaráætlanir
Björn Friöfinnsson fjármálastjóri Rafmagnsveitu
Reykjavíkur.
Fjárfestingaákvarðanir
Jón E. Böðvarsson skrifstofustjóri Fjárlaga- og
hagsýslustofnunar.
Upplýsingar sem auölind.
Jón Þór Þórhallsson forstjóri SKÝRR.
Núllgrunns áætlanagerö.
Þóröur Sverrisson framkvæmdastjóri Stjórnunarfé-
lags íslands.
Síöari hluti námstefnunnar veröur haldinn í Munaöar-
nesi dagana 19,—-21. jan. 1979. Þar mun sænski
stjórnunarfræðingurinn Peter Gorpe flytja erindi sem
nefnist Hagræðing í opinberum fyrirtækjum og Jón
Sigurösson forstjóri íslenska járnblendifélagsins flytja
erindi um Tengsl stjórnmálastarfsemi og embættis-
manna.
Allar nánari upplýsingar um námstefnuna eru veittar á
skrifstofu Stjórnunarfélags íslands, Skipholti 37, sími
82930.