Morgunblaðið - 26.11.1978, Blaðsíða 2

34
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 26. NÓVEMBER 1978
Þátttakcndur í förinni
Ég var svo lánsamur að eiga þarna
norskan lækni að vini, sem gat
komið því til leiðar að för minni
var frestað um óákveðinn tíma.
Það að lenda í „transport" til
Þýzkalands um hávetur, illa
klæddur og illa haldinn var það
sem við kviðum mest fyrir á Grini.
Enda kom það fram seinna að
þetta var ekki ástæðulaus ótti.
Þýzka fangaflutningaskipið
Frá Ósló vorum við sendir með
fangaskipinu MONTE ROSA til
Árósa í Danmörku en síðan var
farið með járnbrautarlest til
Flensborg og áfram til „Sachsen-
hausen Konzentrationslager" við
Oranienburg í Þýzkalandi.
Um dvöl mína í Sachsenhausen
hefi ég áður skrifað bók (I
fangabúðum nazista — útg. 1945)
og mun ég víkja að þeim síðar í
þessari frásögn. Eln ég hef nú í
stuttu máli rakið aðdragandann að
áðurnefndu ferðalagi til fanga-
búða Þjóðverja í síðari heims-
styrjöldinni. En auk fyrrnefndra
búða fórum við til Dachau-fanga-
búðanna við Múnchen og
Natzweiler-fangabúðanna í Elsass
við Schirmeck í Frakklandi.
Fröslevlejren
Fröslevfangabúðirnar í Dan-
mörku voru þær fyrstu sem við
komum til. Fangabúðir þessar
voru byggðar 1944. Danir virðast
hafa reynt að halda þeim í
horfinu. Þarna stóðu enn aðal-
varðturninn, nokkrir skálar og
einnig voru þar ýmsir munir, sem
rnaíiur kannaðist við svo sem
matarílát, verkfæri o.fl. Þessar
búðir urðu aldrei neinar útrýming-
arfangabúðir. Gert var ráð fyrir
að þessi staður gæti hýst 1500
fanga þegar hann var byggður.
Alls munu hafa dvalist þar um 13
þúsund manns á þessu tímabili.
Danir komu sér upp minjasafni
þarna árið 1969. Þessi heimsókn
hafði lítil áhrif á mig. Ég get varla
sagt að ég hafi kannast við mig
þar aftur. Einkennileg tilviljun
var það, að ég yfirgaf þessar búðir
1. maí 1945 sem fangi, en kem svo
SS-verðir í varðturni

Fangabúðir Þjóðverja 1945
Teikning gcrð í Sachsenhausen
aftur sem ferðamaður 1. maí 1978
— nákvæmlega 33 árum síðar.
Neuengamme
Konzentrationslager
Forvitni okkar félaganna sem
höfðum dvalið í Neueng-
amme-fangabúðunum var mikil.
Við þekktum allir af eigin reynslu
hina alkunnu þýzku nákvæmni —
og upplifðum hana nú aftur — en á
allt annan hátt. Þegar við nálguð-
umst búðirnar, sem liggja skammt
frá Hamborg, þekktum við okkur
ekki á nokkurn hátt, og allra síst
þar sem fangabúðirnar höfðu áður
staðið. Aðeins eitt minnismerki og
legsteinar, einn fyrir hvert land,
sem átt höfðu syni sína þarna er
lifðu ekki af hörmungarnar. Þetta
einkar áberandi minnismerki átti
að sýna hvar fangabúðirnar höfðu
verið. Staðurinn virðist í dag eiga
að sýna einhvers konar vel rækt-
aðan og hreinlegan skemmtigarð
— og það var annað en við
bjuggumst við. Þetta var allt í svo
hróplegri andstöðu við raunveru-
leikann sem við gömlu fangarnir
höfðum þekkt svo vel.
Þegar við svo stóðum þarna
aftur, eftir öll þessi ár og virtum
fyrir okkur minnismerkið með
eftirfarandi áletrun:
- ÞJÁNINGAR YKKAR,
BARÁTTA YKKAR OG DAUÐI
MUNU EKKI VERÐA ÁRANG-
URSLAUS -
þá fór hrollur um mann — því
öll vegsummerki um það sem hafði
gerst á þessum stað, er meir en 50
þúsund fangar höfðu fórnað lífi