Morgunblaðið - 01.12.1978, Qupperneq 14
14
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 1. DESEMBER 1978
Frelsi, valdboð og
félagsleg vandamál
„Hvers virði ríkið er, það er þó, þegar öllu ér á botninn hvolft, undir þvíkomið, hvers
virði einstaklingarnir eru, sem mynda það.“
Eflaust taka allflestir íslendingar undir þessa skoðun enska heimspekingsins John
Stuart Mills. Við, lýðræðissinnaðir stúdentar við Háskóla íslands, erum íþeim hópi,
enda er hér um að ræða grundvallarviðhorf, sem mótar almenna afstöðu okkar til
þjóðmála.
Við erum þeirrar skoðunar, að skýlaus mannréttindi og viðhaldþeirra séu eitthvert
mikilvægasta markmið, sem hægt sé að setja stjórnsýslu og almennri skipan mannlegra
samfélaga. Við teljum mannréttindi
öllum mönnum til handa svo
sjálfsagða kröfu, að hún þurfi ekki
réttlætingar við. Það er frelsis-
skerðingin hverju sinni, sem þarf
með gildum rökum á réttlætingu
að halda, ekki frelsið sjálft.
Avarp frá Vöku, félagi lýðræðissinnaðra
stúdenta, á 60 ára fullveldisafmæli íslendinga
heldur miklu fremur sú afstaða (afstöuleysi?), bæði almennings ogyfirvalda, að
stjórnvöldum beri í síauknum mæli að útiloka mannleg vandamál með valdboði.
Mannlífið er enginn dans á rósum. Það ætti okkur flestum að vera Ijóst. Hver
einstaklingur verður oft á ævi sinni að horfast í augu við margs konar erfiðleika, sem
lífið hefur í för með sér. Það er m.a. hlutverk ríkisvalds og löggjafa að draga úr
margvíslegri þjáningu og eymd meðýmsum hætti. En vandamál mannlegs lífs eru ekki
öll „félagsleg vandamál", sem leysa ber á „félagslegum grundvelli“.Þar er einnig um að
ræða vandamáþsem hver og einn verður að taka sjálfstæða afstöðu til.
Frelsið í þeirri stjórnmálalegu merkingu, sem við leggjum í orðið, er alls engin
trygging gegn öllum erfiðleikum
mannlífsins. En frelsið er forsenda
þess, að hver og einn geti verið
sinnar eigin gæfu smiður; að hver
og einn geti og reyni að leysa sín
vandamál á skynsamlegan hátt.
En þrátt fyrir það, þá teljum við
samt, að mannréttindi séu nauð-
synlegt skilyrði fyrir ýmsum sam- ___________________________________________________
félagslegum einkennum, sem stuðla
heri að. Má þá t.d. nefna; félagslegt
öryggi, félagslegt réttlæti, frjálsa menningu, vöxt mannlegrar þekkingar, almennar
framfarir, lýðræðislega stjórnskipun, ábyrgðarkennd og aðra siðlega afstöðu
einstaklinga, mannúð og friðsam/ega sambúð milli ríkja.
Þótt mikilvægi mannréttinda sé almennt viðurkennt af yfirvöldum og almenningi í
þeim löndum, þar sem þau eru við lýði, þá er ekki þar með sagt, að þegnarnir geti ekki
glatað þessum réttindum sínum, jafnvelþótt sú sé ekki ætlunin. Þessi staðreynd á
einnig við um okkur íslendinga. Baráttan fyrir viðhaldi mannréttinda er ekki síður
mikilvæg en baráttan við að koma þeim á. Sú barátta felst ístöðugri oggagnrýninni
umræðu um mikilvægi frelsisins, og þær hugsanlegu hættur, sem að því kunna að steðja
hverju sinni. Þess vegna telur VAKA, félag lýðræðissinnaðra stúdenta, það vel við hæfi
á sextíu ára fullveldisafmæli íslendinga að vekja umræður um vanda frelsisins í nútíma
þjóðfélagi, ogþá einkum mð tilliti til valdboða og sjálfsákvörðunarréttar.
Af þessu tilefni hefur okkur verið gerð upp sú skoðun, að dómsdagur sé í nánd, vegna
þess að áfengt öl fáist ekki í landinu eða vegna þess að tóbaksreykingar séu bannaðar í
leigubifreiðum. Hér er að sjálfsögðu um misskilning að ræða, ef ekki vísvitandi
rangtúlkun. Kjarni málins er að sjálfsögðu ekki sá, að menn fái ekki áfengt öj á íslandi,
A sama tíma verða þær kröfur
æ háværari, aðyfirvöld útiloki hin
ýmsu „félagslegu vandamál" með
valdboði. Slík útilokun felst íþví,
að bannaðir eru í samfélaginu ýmsir
hlutir eða atferli, sem kynnu að
leiða af sér vandamálin þó svo að þau geri það alls ekki í öllum tilfellum. Þar með er
ekki aðeins verið að útiloka vandamálin sjálf, heldur einnig verið að fækka þeim mögu-
leikum, sem lífið hefur upp á að bjóða. Verið er að hefta frelsi okkar og draga úr fjöl-
breytni mannlífsins. Verið er að svipta einstaklingana þeim möguleika að bregðast.
sjálfir við vandanum á skynsamlegan hátt, eða afstýra honum alveg.
Eftir því, sem valdboðum fjölgar, eftir því reynir minna á mannlega skynsemi og
mannlega samvisku. SjáJfvirk löghlýðni kemur þá í stað sjálfstæðrar, siðferðilegrar
afstöðu: undirgefni í stað umburðarlyndis og tillitssemi. Glati einstaklingurinn
réttinum til að ráða fram úr málum sínum, þá glatar hann einnig hæfninni tilþess, því
frelsi manna er forsenda fyrir þroska þeirra.
Bregðast má við mannlegum vandamálum á tvenns konar hátt. Annars vegar með
mannlegri skynsemi hverju sinni, en hins vegar með lögboðinni útilokun. Vel má vera,
að síðari leiðin sé stundum réttlætanleg, en veljum við hana alltaf, þá kemur að því fyrr
eða síðar, að við höfum ekki um neitt að velja íþessum efnum.
Austurriki
Þú getur valið um 3 staði í Austurrísku
Ölpunum, Kitzbuhel, Zell am Zee
og St. Anton - einhver vinsælustu
skíðalönd sem völ er á.
Þú getur valið um viku eða tveggja
vikna dvöl - á einum stað eða tveimur.
Vikulegar brottfarir, á sunnudögum frá
7. janúar til 25. mars auðvelda þér
að velja hentugan tíma.
Snúðu þér til söiuskrifstofu okkar,
umboðsmanns, eða ferðaskrifstofu
og fáðu litprentaða skíðabæklinginn
og allar nánari upplýsingar.
FLUGFELAG
ÍSLAJVDS