Morgunblaðið - 01.12.1978, Síða 17

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 1. DESEMBER 1978
17
Brey ting eftirvinnu í nætur-
vinnu er veruleg kauphækkun
Segir Páll Sigurjónsson, formaður Vinnu- 'gf' ^
veitendasambands íslands í samtali við MbL m I
„NIÐURFELLING eftirvinnu, þannig að næturvinna
taki við af dagvinnu, þýðir fyrir mann, sem er með 10
klukkustunda eftirvinnu um 7.4% kauphækkun,“ sagði
Páll Sigurjónsson, formaður Vinnuveitendasambands
íslands, í samtali við Morgunblaðið, er það spurði hann
um svokallaðan pakka ASÍ, sem sambandið afhenti
ríkisstjórninni og sagði skilyrði fyrir því að ASÍ
samþykkti efnahagsráðstafanir ríkisstjórnarinnar.
„Þannig ætlar verkalýðsforystan að ná inn megini þeirra
8%, sem ríkisstjórnin eyðir, á þessu eina atiði í
pakkanum,“ sagði Páll.
Páll Sigurjónsson sagði, að í
raun væri þetta framhald af
kröfunni, sem fékkst í gegn fyrir
nokkru með löggjöf, þ.e. að
vinnuvikan var stytt í 40
klukkustundir. Löggjafinn mis-
skildi þá málið og þegar upp var
staðið var „effektíf" vinnuvika
37 klukkustundir og 5 mínútur
eða stytzta vinnuvika á Norður-
löndum og þótt víðar væri
leitað. Páll kvað það fara mjög
eftir atvinnuástandi, hvernig
þessi breyting, niðurfelling eft-
irvinnu, hefur áhrif. Ef mikil
þensla ér á vinnumarkaðinum
og mikil eftirspurn eftir vinnu-
afli, svo sem ástæður hafa verið
hér að undanförnu, er um
launahækkun að ræða. Hins
vegar getur þetta leitt til
vinnutímastyttingar og tekju-
rýrnunar, ef atvinnuleysi er á
vinnumarkaðinum.
„Þessi pakki ber það með sér,“
sagði Páll Sigurjónsson, „að með
honum er horfið að nokkru leyti
frá þeim frjálsa samningsrétti,
sem menn hafa oft og tíðum
talað svo fjálglega um. Báðir
aðilar vinnumarkaðarins hafa
alltaf haft það meginsjónarmið,
að útkljá skuli málin í frjálsum
samningum en ekki með laga-
boði. Vinnuveitendasambandið
er enn á móti slíku. Það er
skoðun mín að þingið og ríkis-
stjórn eigi að stjórna landinu,
en ekki verkalýðssamtökin.
Hins vegar erum við ekki á móti
samráðum við aðila vinnumark-
aðarins, en lítum þó svo á að þá
séu vinnuveitendur þar einnig í
myndinni, en ekki eins og nú
hefur verið gert, að „samráðin
við aðila vinnumarkaðarins" séu
aðeins samráð við Alþýðusam-
bandið."
Páll Sigurjónsson kvað þau
atriði er vörðuðu uppsagnar-
frest í pakka Alþýðusambands-
ins ný í sambandi við lengingu
frestsins hafi menn unnið 5 ár
eða lengur hjá sama vinnuveit-
anda. Að öðru leyti kvað hann
uppsagnarfrest hafa komizt í
lög, einn mánuður með Hanni-
balslögunum svokölluðu, sem
sett voru fyrir nokkrum árum.
Um það atriði, að allir verka-
menn skuli halda fullum laun-
um í 6 mánuði ef þeir forfallist
taldi Páll vera hreint trygginga-
spursmál. Ef lítil fyrirtæki ættu
að bera slíkt sjálf, gæti slíkur
baggi hreinlega riðið þeim að
fullu. Þá sagði Páll að um 1%
álag á atvinnurekendur til
greiðslu í sjúkrasjóði verkalýðs-
félaga væri yfirleitt komið í alla
kjarasamninga. Því væri þar
ekki um ný álög að ræða, heldur
virtist ASÍ aðeins vilja fá þetta
ákvæði í lög.
Páll Sigurjónsson sagði, er
hann ræddi um þau atriði, að
greiða ætti ASÍ um 200 milljón-
ir króna til hinna ýmsu þarfa,
Páll Sigurjónsson
formaður V.S.Í.
að það teldi hann óeðlilegt — að
skattborgarinn ætti beinlínis að
styrkja ASÍ og rekstur þess.
Hins vegar kvað hann 15 milljón
króna styrk til hagdeildar ASI
geta verið áhugavert atriði, þar
sem efling hagdeilda beggja
samtaka aðila vinnumarkaðar-
ins væri þörf og gagnleg fyrir
þjóðarheildina. Ef hins vegar
kæmi til einhvers slíks styrks,
taldi Páll eðlilegt, að vinnuveit-
endur sætu við sama borð og
launþegahreyfingin. Það gera
t.d, ASÍ og VSÍ ekki í dag, þar
sem sumt starfsfólk ASI er í
lífeyrissjóði opinberra starfs-
manna og nýtur því verð-
tryggðra lífeyrisgreiðslna. Það
taldi Páll óeðlilegt, á meðan
önnur sambönd nytu ekki hins
sama.
Nokkur atriði í pakka Alþýðu-
sambands íslands lúta að því að
sambandið vill fara að blanda
sér beinlínis í rekstur fyrir-
tækja. Gerð er krafa um að
tilkynna þurfi allar breytingar á
rekstri fyrirtækja með fyrirvara
til verkalýðsfélaganna til þess
að tóm gefist til þess að ræða
breytingarnar á vettvangi félag-
anna ítarlega. „Það er óljóst, við
hvað þeir eiga í raun og veru
með þessu,“ sagði Páll, „en
keimurinn af þessu er ekki
góður. Með þessu er þó ljóst að
þeir eru að seilast til stjórnunar
fyrirtækjanna rétt eins og þeir
gera með annari kröfu um að
trúnaðarmaður hafi vald til þess
að stöðva vinnu. Slíkan rétt
munu trúnaðarmenn hafa í
Bretlandi, og hefur ekki gefizt
vel. Það er fráleitt að unnt sé að
fara eftir duttlungum trúnaðar-
manna í þessu efni. Þá er loks
það atriði, að 200 milljón króna
lánsfé verði útvegað og lánað
atvinnufyrirtækjum í samráði
við verkalýðshreyfinguna. Láns-
fé þetta fari í að bæta aðbúnað
pg hollustuhætti á vinnustöðum.
I sambandi við sólstöðusamn-
ingana varð samkomulag milli
aðila um að unnið skyldi að
löggjöf um þessi atriði, öryggi
og hollustuhætti. Nefnd vinnur
nú að þessu máli, en fáránlegt er
að verkalýðshreyfingin eigi að
ákveða hvaða fyrirtæki fengju
lán í þessu skyni og hver ekki. A
þessum punkti er enn reynt að
seilast inn í stjórnun fyrirtækj-
anna.“
ÍOO ár liðin frá
því að kveikt var
á fyrsta vitamim
í DESEMBER árið 1878
var kveikt á fyrsta ljós-
vitanum á íslandi,
Reykjanesvita, og er því
liðin rétt öld frá því að
vitar fóru fyrst að lýsa
sæfarendum hér við land.
Reykjanesvitinn eldri var
byggður á Valahnúk alveg
fram við sjó og var
byggingin áttstrendur
turn, gerður úr höggnu
grjóti um 10 metra hár.
Ljóstækin voru 15 olíu-
lampar, hver með sínum
spegli. Hönnuður og aðal-
framkvæmdarstjóri verks-
ins var danski verk-
fræðingurinn Alexander
Rothe. Viti var rekinn á
Valahnúk í tæp 30 ár, en 20.
marz 1908 var kveikt á
nýjum vita á svonefndu
Bæjarfelli, sem er hóll
nokkru ofar í landinu en
Valahnúkur. Ástæður fyrir
flutningi voru þær að mjög
var farið að hrynja úr
Valahnúki og talin hætta á
að bjargið myndi hrynja
undan vitanum þá og
þegar.
Vitamálastjórn Islands rekur
nú 118 ljósvita, 14 radíóvita, 2
hljóðvita, 3 radíósvara, 17 ljós-
dufl og hljóðdufl auk fjölda
leiðsögumerkja. Meginhluti vit-
anna er sjálfvirkur og ekki
stöðug vakt á neinum vita, en
sjálfvirk aðvörun er víða. Á
allmörgum stöðum á Vitastjórn-
in íbúðarhús vitavarðanna, fyrst
og fremst þar sem talið er að
annað lífsframfæri sé ekki að
hafa en vitagæzluna.
Fyrst i stað var skipaður
umsjónarmaður með vitum á
íslandi, en árið 1918 var Thor-
vald Krabbe skipaður vitamála-
stjóri á Islandi, Hann gegndi því
starfi fram til ársins 1937 að
Emil Jónsson tók við starfinu.
Fyrsti vitinn, sem byggður
var á íslandi, var reistur á
Valahnúk í Reykjanesi og
tekinn í notkun 1. desember
1878.
Emil gegndi þessu starfi til
ársins 1959, en þeir Axel Sveins-
son og Aðalsteinn Júlíusson
gegndu starfinu um tíma meðan
Emil sat á ráðherrastóli. Árið
1959 tók Aðalsteinn Júlíusson
við starfi vitamálastjóra og eru
því um 20 ár liðin síðan.
— Nú er hægt að sigla kring-
um allt landið í björtu veðri og
vera svo gott sem allan tímann í
björtu veðri, sagði Aðalsteinn
Júlíusson í samtali við Morgun-
blaðið í gær. — Byggingu vita á
Islandi verður þó aldrei fyllilega
lokið hélt hann áfram. — Ný
sjónarmið koma fram, nýjar
hafnir verða til og siglingarleið-
ir breytast þannig að þessi mál
eru í stöðugri endurskoðun. Auk
vitanna eru ljós- og hljóðdufl
víða og leiðir inn firði eru
merktar.
Þeim stöðum á landinu hefur
fækkað þar sem vitaverðir hafa
ekki annað til að lifa af en
vitavörzluna. I vetur eru fjórir
slíkir vitar starfræktir, þ.e. á
Reykjanesi, Horni, Galtarvita
og Stórhöfða. — Ég tel það mjög
þýðingarmikið, að um leið og við
höldum uppi vitaþjónustu á
þessum stöðum þá höldum við
einnig uppi byggð á þeim. Það
eykur almennt öryggi, með því
m.a. að sendar eru þaðan fréttir
um veður. Þessi þáttur verður
seint fullmetinn, þó kostnaðar-
samur sé, sagði Aðalsteinn
Júlíusson.
Yfirstjórn vitamála hefur frá
upphafi verið í höndum íslend-
inga og alla tíð hafa vitagjöld
118 ljósvitar eru nú hér á landi og tveir þeir nýjustu eru í Surtsey
og Lundey á Skjálfanda. Meðfylgjandi mynd er af Lundeyjarvita.
en vitabyggingin var endurbyggð þar í sumar sem leið
verið innheimt af skipum sem
sigla við ísland. Þessi gjöld
nægðu hin fyrri ár til rekstrar
og uppbyggingar vitakerfisins,
en svo hefur ekki verið alllengi
og kostnaður greiddur úr ríkis-
sjóði.
Engin tilviljun hefur ráðið
því að fyrsti viti hér á landi var
reistur á Reykjanesi. Enn í dag
er Reykjanesvitinn einn
þýðingarmesti viti landsins —
við fjölförnustu siglingaleiðina
og eina þá hættulegustu. í
tilefni þess að 100 ár eru nú liðin
frá því að kveikt var á fyrsta
vitanum kemur í dag út frímerki
til að minnast 100 ára vitasögu á
Islandi.
Það var árið 1874 að fyrst var
farið að hreyfa því á þingi að
byggja vita á Islandi. Áhöld
voru á þingi um hvort Islending-
ar ættu að greiða kostnað við
yitabyggingu á Reykjanesi eða
Island og Danmörk í samein-
ingu. Þá var að vísu fellt
frumvarp um vitagjald af skip-
um, en það samþykkt nokkru
síðar.
Hins vegar var samþykkt
áskorun til konungs, sem byrjar
þannig: „Allraþegnsamlegast
ávarp um að hans hátign
allramildilegast vildi sjá svo
fyrir, að fje verði veitt úr
ríkissjóði til vitagjörðar á
Reykjanesi m.m....“