Morgunblaðið - 01.12.1978, Page 18
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 1. DESEMBER 1978
18
Ragnhildur ólafur Rannar Þorvaldur Garðar Karl Steinar Stefán Ólafur Jóh.
Deildarforseti
kjörinn á mánudag
SVO SEM lesendum Mbl. er
kunnugt sagði Bragi Sijíurjóns-
son. forseti efri deildar AlþinKÍs.
af sér störfum deiidarforseta sl.
mánudag. í mótmælaskyni við
stjórnarfrumvarp um tímabundn-
ar efnahaKsráðstafanir. sem
hann taldi „hitlaust <>k ranKsleit-
ið". Fundur var haldinn í þinK'
deildinni í Kær. án þcss að kjör
nýs forseta væri á daKskrá. Af því
tilefni kvaddi RaKnhildur IIclKa-
dóttir (S) sér hljóðs um þinKsköp
<»k urðu orð hennar tilefni til
nokkurra umræðna í deildinni.
Hvaö tefur kjör
deildarforseta?
RaKnhildur IlelKadóttir minnti
á framangreindan atburð — sl.
mánudag — og taldi, að fyrsta
verkefni þingdeildarinnar, eftir
afsögn aðalforseta, hefði átt að
vera kjör nýs forseta í hans stað.
Rétt væri að vísu að þingdeildin
hefði á að skipa mikilhæfum og
reyndum varaforseta, en það
breytti ekki því, að skv. þingsköp-
um ætti deildin að hafa aðalfor-
seta og tvo varaforseta. Eðlilegt
væri að stjórnarflokkar hefðu
eitthvert tóm til að bregðast við
sérstæðu atviki sem þessu, en það
hefðu þeir haft. Lágmarkskrafa
væri að þeir kæmu sér saman um
viðbrögð. Ef þingdeildir hefðu ekki
réttkjörinn varaforseta, fullnægðu
ekki þingsköpum að því leyti, væri
spurning, hvort ekki væri rétt að
slíta þessum fundi og boða til nýs,
þar sem forsetakjör væri fyrsta
dagskráratriði. Spurðist hún fyrir
um, hver staða þessa máls væri?
Afskipti og nafngift
Ólafur Ragnar Grímsson (Abl)
sagði ánægjulegt, að Ragnhildur
Helgadóttir væri komin til þing-
starfa á ný — hún hefði ekki sést í
þingdeildinni í nokkra daga — og
væri farin að skipta sér af störfum
hennar á þann hátt, sem hún hefði
nú gert. Minnti þessi afskiptasemi
á nafngift, sem henni hefði verið
gefin af samflokksmanni. Þorvald-
ur Garðar Kristjánsson væri
kunnur af hæfni sem forseti og
væri þingræðissinni, og gæti vel
sinnt forsetastörfum, unz annað
yrði ákveðið. Máske væri þing-
maðurinn að opinbera deilur í
þingflokki sjálfstæðismanna.
Deildiri hefur nú tvo forseta og við
þá má una unz annað verður
ákveðið.
Sérkennilegar
hugmyndir
Ragnhildur Helgadóttir (S)
sagði það bera vott um sérkenni-
legar hugmyndir ÓRGr um þing-
ræði og vinnubrögð þingmanna að
telja það til tíðinda og aðfinnslu að
þingmaður skipti sér af störfum
þingdeildar, er hann sæti í. Það
bæri líka skrítnum skilningi vott
að gera veður úr örfárra daga
fjarvistum sínum — í erindum,
sem Alþingi hefði kjörið hana til
að sinna (fundur í menningar-
nefnd Norðurlandaráðs). Hins
vegar væri ánægjulegt að ÓRGr
hefði saknað sín.
Ragnhildur sagðist taka undir
réttmæt hrósyrði um hæfni Þor-
valds Garðars Kristjánssonar, sem
getið hefði sér gott orð í forseta-
starfi liðið kjörtímabil, — og því
þá ekki að kjósa hann aftur og
formlega sem aðalforseta deildar-
innar. Aðalatriðið er að við virðum
þingsköp. Ef aðalforseti væri
farinn úr starfi bærí deildinni,
skv. þingsköpum, að kjósa nýjan.
Vitnaði hún þar um til 3. gr.
þingskapa. Þingdeildinni bæri að
hafa þrjá forseta, ekki tvo eins og
ÓRGr hefði sagt, aðalforseta og
tvo til vara. Þetta þyrfti svo að
vera jafnvel þótt stjórnar-
flokkarnir gætu ekki komið sér
saman um kjör forsetans.
Deildin hefur
enn prjá forseta
Þorvaldur Garðar Kristjánsson
(S) sagði rétt vera að háttv. forseti
(Bragi Sigurjónsson) hefði sagt af
sér. Deildin hefði hins vegar enn
ekki samþykkt afsögnina. Form-
lega séð hefði deildin því enn þrjá
forseta, uns^þingdeildin samþykkti
afsögnina. F]g hefi haft samband
við þingflokka um þetta mál og
geri ráð fyrir að það verði afgreitt
nk. mánudag.
Mál Alpýðuflokksins
Karl Steinar Guðnason (A)
sagði eðlilegt og ekki tilefni til
illyrða, þó þingmaður bæri fram
jafn eðlilega fyrirspurn og hér
hefði fram komið. Formlega séð
hefði deildin enn þrjá forseta, en
iausn fæst á þessu máli n.k.
mánudag, eftir að þingflokkar
hafa rætt málið, einkanlega þing-
flokkur Alþýðuflokksins. Hér væri
um sérstætt og vandasamt mál að
ræða, sem eðlilegt væri að tæki
nokkurn tíma, en yrði afgreitt
þegar upp úr helgi.
Eðlileg
fyrirspurn
Ilalldór Blöndal (S) sagði ekki
við hæfi að ráðast með offorsi að
þingmanni vegna eðlilegrar og
réttmætrar fyrirspurnar, eins og
ÓRGr hefði gert. Óneitanlegt væri
að nokkrar tafir hefðu orðið vegna
tafar á kjöri nýs forseta í störfum
deildarinnar, og eðlilegt, að eftir
því væri rekið, að þingsköpum
væri fullnægt. Mér skilst, sagði
HBl, að mikið liggi við að tiltekið
stjórnarfrv. fái afgreiðslu deildar-
innar í dag. Eg fæ því ekki skilið
þegar stjórnarþingmaður reynir
að efna hér til eldhússdags vegna
hóflegrar fyrirspurnar. Ef hann
vill halda þeim leik áfram og telur
tíma þingdeildarinnar þann veg
vel varið skal ekki standa á mér til
leiksins.
Störf deildarinnar
í vetur
Stefán Jónsson (Abl) sagði
fyrirspurn RH ekki óeðlilega. Ekki
væri hægt að ætlast til þess að hún
vissi, hvað hefði gerzt innan
stjórnarflokkanna í þessu máli. En
ég tek undir hrósyrði um ÞGKr
sem forseta deildarinnar. Hann
sýndi það á sl. kjörtímabili að
hann er næmur á þingsköp, góður
verkstjórnarmaður og réttsýnn.
Það er dómur okkar, sem þá vórum
í stjórnarandstöðu. Ég tel því ekki
að nokkur dráttur á annarri
skipan þurfi að tefja störf þing-
deildarinnar. En það er ekki rétt
hjá KStG að deildin hljóti að
samþykkja afsögn núv. forseta. Að
vísu væri það Alþýðuflokkurinn
sem hefði „misst mann fyrir borð“.
Og ég hygg að afsögnin muni ekki
tefja störf deildarinnar í vetur.
Sampykkur skýringu
ólafur R. Grímsson (Abl.) sagðist
samþykkur skýringu 1. varafor-
seta, ÞGKr, á stöðu forsetamáls í
deildinni.
Fordæmi
fyrir hendi
Ólafur Jóhannesson, forsætis-
ráðherra, bað menn vera stuttorða
og láta senn lokið þessari umræðu,
mikilvæg mál biðu afgreiðslu.
Fordæmi væru fyrir hendi um kjör
forseta, er aðalforseti léti af
störfum, vegna þess að viðkomandi
hafi verið gerður að ráðherra.
Minnti hann á dæmi um Björn
Jónsson, Steingrím Steinþórsson
og Jóhann Hafstein. í slíkum
tilfellum hefði komið fyrir, að
forsetakjör hefði dregist nokkra
daga.
Þakka skýringu
forseta
Ragnhildur Heigadóttir (S)
þakkaði skýringu háttv. forseta
(ÞGK). Ljóst væri nú að deildin
hefði að forminu til enn þrjá
forseta, eins og þingsköp kvæðu á
um. Eftir stæði það að menn
þyrftu að koma sér saman um
framhaldið — og virða afsögn
háttv. forseta, Braga Sigurjóns-
sonar. Hún minnti og á, að þegar
Jóhann Hafstein hefði látið af
forsetastarfi til að verða ráðherra,
hefði nýr forseti verið kjörinn
samdægurs.
Að lokum mælti Þorv. G.
Kristjánsson, settur forseti,
nokkur orð, taldi afsögn forseta
ekki hafa haft teljandi tafir á
störfum deildarinnar í för með sér.
Eftir væri að afgreiða afsögn hans
með formlegum hætti. Fordæmi
væru um nokkurn drátt í hlið-
stæðum málum. Itrekaði að málið
yrði tekið fyrir n.k. mánudag.
AIÞinGI
Halldór Blöndal:
Staða atvinnuvegana miög slœm
IIALLDÓR Blöndal (S) gerði
grein fyrir áliti minni hluta
fjárhags- og viðskiptanefndar um
efnahagsráðstafanir ríkis-
stjórnarinnar og í máli hans kom
m.a. fram, að staða atvinnuveg-
anna er mjög slæm, sérstaklega
lausafjárstaðan og að samkvæmt
áætlunum Þjóðhagsstofnunar
muni aukning þjóðartekna verða
svo lítil á næsta ári, að augljóst
sé, að kjör þjéiðarinnar eigi eftir
að rýrna.
Ilér á eftir vcrða birtir kaflar
úr ræðu Halldórs Blöndalsi
Fiskvinnsla
Fiskvinnslan er enn rekin með
tapi þrátt fyrir gengisfellinguna í
byrjun september. Stórfelldar
hækkanir 1. des. og væntanlega 1.
janúar n.k. munu leiða til
3.5—4.5% halla skv. gögnum
Þjóðhagsstofnunar, gagna sem
aðilar í atvinnugreininni telja að
séu vanmetnar um minnst 2%
aðallega vegna vanmetinna vaxta-
greiðslna þannig að áætlað tap í
janúar yrði því um að minnsta
kosti 6%. Líkur á gengisfellingu í
janúar yrðu því mun meiri en nú
er.
Fiskveiöar
Núverandi staða fiskveiðanna er
sem hér segir:
Bátar án loðnu. um 11% tap
Smærri skutt. um 1% tap
Stærri skutt. um 8% tap.
Þessar tölur eru byggðar á
ársreikningum frá 1976 en sam-
kvæmt upplýsingum aðila í at-
vinnugreininni varð rekstur út-
gerðarinnar 1977 mun þyngri en
1976. Því má svo bæta við að
miklar olíuverðshækkanir hafa átt
sér stað að undanförnu en til
þeirra hefur ekki verið tekið tillit
hér.
Verksmiðjuiönaöur
Afkoman hefur farið versnandi
og hagnaður eftir skatta minnk-
andi. Ekkert bendir til að þetta sé
að breytast. Skattlagning þessarar
ríkisstjórnar, sem þegar er komin
til framkvæmda kostar iðnaðinn
milli 4—500 millj. kr. Nú er
meiningin að auka skattheimtuna
enn frekar og er það gert á sama
tíma og tollar af innfluttum
iðnaðarvörum eru felldir niður.
Afleiðinguna má sjá í hendi sér,
samkeppnisaðstaða ísl. iðnaðar-
vara fer sífellt versnandi, gjald-
eyriseyðslan eykst og viðskipta-
kjörin versna.
Byggingariönaður
I byggingariðnaðinum horfir nú
fram á lægð sem miklar líkur eru á
að sé mun dýpri en sú venjulega
árstíðarsveifla sem þekkist í
þessari atvinnugrein. Helzta orsök
þessa er stórfelldur fjármagns-
skortur og er því mikil hætta á
atvinnuleysi því eins og allir vita
er þetta atvinnugrein sem skapar
mörg atvinnutækifæri.
Járniönaöur
Þessi grein er komin algjörlega
á heljarþröm. Skipasmíðaiðnaður
er að leggjast niður og er nú svo
komið að einungis á tveimur
stöðum á landinu (Akureyri og
Akranesi) hafa skipasmíðastöðvar
verkefni til nýsmíða á næsta ári.
Skipasmíðastöðin Stálvík í Garða-
bæ hefur t.d. ekki fengist við
nýsmíði í um 'k ár nú. Lítið er nú
um viðgerðir og það sem fram-
kvæmt er fæst ekki greitt, vegna
erfiðleika þeirra atvinnugreina
sem járniðnaðurinn þjónar.
Verzlun
Eftirfarandi þróun sýnir vel
hvert stefnir í verzluninni þegar
olíuverzlunin er undanskilin. Þró-
un brúttó hagnaðar verzlunar sem
hlutfalls af tekjum hefur verið
þessi síðan 1975:
1975 2.9%
1976 2.8%
1977 3.1%
1978 1.6%
Hér er reiknað út frá júlískil-
yrðum, svo að ekki hefur verið
tekið tillit til áhrifa gengisfelling-
Halldór Blöndal
arinnar (30% reglan) en þá
versnaði staðan enn frekar. Einnig
má minna á ummæli forsvars-
manna SIS nú nýverið, en þar kom
fram að öll kaupíélög landsins
væru rekin með halla.
Rýrnandi kjör
Sífelldar breytingar á ytra
umhverfi gera alla áætlanagerð
úrelta á skömmum tíma en það
leiðir aftur til þess að erfitt er að
byggja upp til að auka framleiðni
fyrirtækjanna en það er eina
raunhæfa leiðin til þess að tryggja
landsmönnum öllum sambærileg
kjör og þekkist meðal nágranna-
þjóða okkar.
Þegar rætt er um kaupmátt
launa verða menn að gera sér
grein fyrir því við hvað eigi að
miða þennan kaupmátt og hvernig
sé eðlilegt að hann þróist. Allir
hljóta t.d. að vera sammála um
það að hann þróist í takt við þróun
þjóðartekna á hverjum tíma. Ég
vil leyfa mér að minna á að
áætlanir Þjóðhagsstofnunar í
þeim efnum eru ekki alltof bjart-
ar. Aukning þjóðarteknanna var
talin nema tæpum 8% á síðasta
ári en um 1% á því næsta eða 1979
og er því augljóst að kjör þjóðar-
innar eiga eftir að rýrna þar sem
afborganir og vextir af erlendum
lánum og fólksfjölgunin kalla á
um 2.5% aukningu á hverju ári,
einungis þessir tveir liðir.
Aukning þjóðartekna aðeins 1% á næsta
ári, sem veldur rýrnandi lífskjörum