Morgunblaðið - 01.12.1978, Blaðsíða 22
22
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 1. DESEMBER 1978
Heimsókn í
ylræktarstöd
Nýlega latíði blm. leið sína upp í
BorKarfjörð. Hann vildi dvelja á
stað þar sem hann var sem
stráklingur. Þaðan á blm. margar
skemmtilejíar minningar. Þar ætl-
aði hann að slaka á í nokkra daga,
hvíla lúið hjarta frá ritvélar-
(tlamri, hrópum ot; prentvéla
drunum. En fljótletja tíleymdi
hann þreytunni ot; hristi fram úr
erminni blaðat;rein til viðbótar.
Staðurinn heitir Laugaland. Það
er húsaþyrping í t;runnum dal í
Stafholtstungum. Þar er ein
stærsta ylræktarstöð á landínu.
Þar er einnig húsmæðraskóji sem
rúmar um fjörutíu nemendur og
t;runnskóli fyrir sjö hreppa, hvor
tvegKja er heimavistarskóli. A
staðnum er sundlaug. Þar er
íþróttavöllur sem U.M.S.B. byggði,
grasvöllur góður. Sex íbúðarhús
eru á staðnum, þar af tvö einbýlis-
hús í smíðum. Um þrjátíu manns
búa á svæðinu, fyrir utan skóla-
fólkið. Þrettán á gróðrarstöðinni,
þár með talið konur og börn.
Skammt frá gróðurhúsunum er
hverasvæði; þar stígur gufa til
himins.
LAUGAR
Fyrsta nýtingin á heita vatninu
var í torflaug sem var þarna um
aldamótin. Menn muna eftir að
hafa synt innan um brúnklukkur í
þeirri laug. En það teljast góðar
minningar. Steinsteypt sundlaug
SÝSLUNEFND Rangárvallasýsiu
hefur skipað þriggja manna nefnd
til að kanna framkvæmd sauðfjár-
veikivarna og koma með tillögur til
úrbóta 1 þeim efnum og skal nefndin
starfa í samráði við dýralækna og
fulltrúa sauðfjárveikivarna i sýsl-
unni og hafa lokið störfum og lagt
fram sinar tillögur fyrir næsta
sýslunefndarfund.
í nefndina voru skipaðir: Eyjólfur
Agústsson, Hvammi, Magnús Sigur-
lásson, Miðkoti, og Ólafur Sveinsson,
Stórumörk. í frétt frá sýslunefndinni
segir síðan m.a.:
var byggð 1930. Ungmennafélag
Stafholtstungna stóð að þeim
framkvæmdum. Það var álitið
mikið framtak. Þessi sundlaug
stendur enn uppi og eru gróður-
húsin vökvuð með vatni úr henni.
Kringum ’60 var ný sundlaug
byggð. Það er keppnishæf, tuttugu
og fimm metra löng laug. Stór
bygging er að rísa áföst við
sundlaugina. Það er félagsheimili
sem einnig á að vera leikfimihús
fyrir skólana. I húsinu eru nýir
baðklefar fyrir sundlaugina sem
þegar hafa verið teknir í notkun.
Eru það nýtískulegir og vinalegir
baðklefar. Þar er gert ráð fyrir
sauna. Sundlaugin er rekin þrjá og
hálfan mánuð á sumrin. A þeim
tíma er sundlaugin mikið notuð af
ferðafólki og dvalarfólki í sumar-
bústöðunum í kring.
GRÓÐRARSTÖÐIN
Um aldamótin stóð lítill bær
skammt frá torflauginni sem hét
Laugaland. Er nafnið að öllum
líkindum dregið af lauginni. Sá
bær er fyrir löngu kominn undir
græna torfu. En gróðrarstöðin vjr
skírð eftir þeim bæ. Byrjað var að
byggja stöðina 1941. Fyrst voru
starfræktir rúmir áttahundruð
fermetrar en núna er stöðin tvö
þúsund og fjögurhundruð fermetr-
ar í sjö gróðurhúsum. Eitt húsið er
sex hundruð fermetrar. Þarna eru
nú ræktaðir tómatar, agúrkur og
Miklar umræður urðu um málefni
sauðfjárveikivarna og kom fram að
fundarmönnum þótti að slælega hefði
verið framfylgt reglum sauðfjárveiki-
varna frá því í haust um flutning á
sláturgripum, hreinsun flutninga-
tækja o.fl. er varðar flutning og
slátrun búfjár. Þá var bent á þá
geigvænlegu hættu er felst í flutningi
og meðhöndlun sauðfjár andstætt
fyrirmælum 13. og 14. gr. laga nr.
23/1956 en fundarmenn töldu að enn
fyndust þeir sem ekki skildu mikil-
vægi þessara ákvæða og hefðu haft
þau að vettugi, til dæmis nú í haust.
sveppir. Bjarni Helgason garð-
yrkjubóndi hefur unnið við stöðina
síðan hann var fjórtán ára gamall.
Hann nam garðyrkjustörf og
útskrifaðist 1946. Við stöðina
vinna þrír menn að jafnaði á
veturna en það þarf auka aðstoð á
sumrin. Ungar og blómlegar stúlk-
ur tíndu tómata í rauðar og gular
plastfötur þegar blm. var í æsku.
Þarna er rekin ferðamannaverzlun
á sumrin. Blm. spurði Bjarna
Helgasón hvað hann hefði að segja
um ylrækt á Islandi:
„Islenskir garðyrkjumenn fylgj-
ast vel með. Hér eru sömu
ræktunaraðferðir og plöntuteg-
undir og í Evrópu. Gróðurhús á
íslandi eru sterkbyggðari og vand-
aðri en annars staðar."
I gróðurhúsunum á Laugalandi
er sjálfvirkt kerfi sem sér um
áburðargjöf, vökvun og loftræst-
ingu. Heita vatnið er um hundrað
stig á selsíus. En Bjarni kvað það
vera í járnum að nægilegt vatn
kæmi úr hverunum.
SVEPPARÆKT
Svepparækt hófst 1961. Hér á
landi hófst svepparækt á Lauga-
landi. Lengi vel hefur Bjarni verið
eini svepparæktarbóndinn á land-
inu. Bjarni lærði svepparækt
erlendis aðallega í Danmörku.
Svepparæktun er óháð sólar-
Ijósi.
„Sveppir eru óæðri jurtir sem
láta himintunglin ekki stjórna
sér,“ sagði Bjarni og brosti.
S’veppirnir eru ræktaðir á hill-
um í tveim áttatíu fermetra
húsum. Fyrsta stig ræktunarinnar
er að hálmur er settur undir hesta.
Bjarni hefur nokkra hesta. Síðan
er hálminum og hestaskítnum
blandað í þar til gerðum vélum og
staflað á vissan máta. Þá gerjast
blandan og hitnar, það verður
efnabreyting. Bjarni sagði:
„Við efnabreytinguna hitnar
hálmurinn og um leið leysist úr
læðingi næring fyrir sveppina."
Síðan er blöndunni mokað í
hillurnar í húsunum. Undirbún-
ingsvinnan tekur um tvo mánuði.
Sveppirnir fjölga sér ekki með
frjóvgun eða kynæxlun. I staðinn
fyrir fræ koma gró sem eru eins og
hvítir þræðir. Þessi gró koma frá
Frakklandi fyrir hverja sáningu.
Bjarni sagði:
„Gróin eru framleidd í sérstök-
Bjarni Helgason garðyrkjubóndi.
um verksmiðjum þar sem hrein-
læti er í fyrirrúmi til að fyrir-
byggja að bakteríur berist með
gróunum. Þessum hvítu þráðum er
plantað í hálminn og örþunnu lagi
af sótthreinsuðum jarðvegi dreift
yfir.“
Sveppirnir eru ræktaðir í
myrkri og við raka, í sextán til
sautján stiga hita á selsíus.
„Svepparæktun er mikil ná-
kvæmnisvinna", sagði Bjarni.
A milli uppskerutíma eru hill-
urnar og sveppahúsin sótthreins-
uð. Flestar húsmæður í Reykjavík
kaupa frekar hvíta og ferska
sveppi í búðarglugga heldur en
dökka og lina í dósum frá útland-
inu. Bjarni sagði:
„Franska tegundin hefur líkað
vel hér á landi.“
Fjórar sveppauppskerur eru á
ári hverju. Hver uppskera tekur
um tvo til þrjá mánuði. Bjarni
kvað helsta vandkvæðið að fá
þroskaðan bygghálm. Hann hefur
þurft að flytja hann inn til
landsins. Hann reyndi að rækta
hann sjálfur. Lengi var hann
ræktaður fyrir norðan en núna
fær Bjarni hálminn að austan.
GARÐYRKJUSTÖRF
Stanslaus vinna er allt árið um
kring á stöðinni. Á veturna er
moldin í gróðurhúsunum sótt-
hreinsuð. Tómatfræjum er sáð
fyrir jól. Síðan er byrjað að planta
út í febrúar. Uppskerutími hjá
agúrkum hefst í marz. En upp-
skerutími hjá tómötum hefst í
endaðan apríl. Uppskerutími hjá
tómötum og agúrkum er um sjö
mánuðir.
Á morgnana er byrjað að tína
sveppi. Þeir eru plokkaðir úr
jarðveginum og ræturnar nuddað-
ar af með þumalfingrinum. Næsta
verkefnið er að tína tómata. Þá
gengur vinnufólkið inn á milli
plönturaðanna í gróðurhúsunum
og tínir tómata í gular plastfötur.
Þeir tómatar eru teknir sem hafa
fengið örlítinn roða því þeir halda
áfram að þroskast á leiðinni í
bæinn. Öðru hvoru kemur vinnu-
fólkið út úr húsunum og þurrkar
af sér svitann. Það er hitabeltis-
loftslag í gróðurhúsunum. Agúrk-
ur eru einnig skornar daglega. Þá
þarf lærðan mann til að þekja þær
agúrkur sem eru þroskaðar. Lengi
vel voru blá vínber ræktuð í tveim
gróðurhúsum að Laugalandi. En
því var hætt fyrir tveim árum.
Blm. minnist þess að hafa oft
aðstoðað við vínberjatöku. Hann
hélt þá á þungum kassa á meðan
garðyrkjumaðurinn smakkaði á
hverjum vínberjaklasanum á fæt-
ur öðrum til að gá hvort berin
væru þroskuð. Þá þyrsti blm.
Bjarni Helgason garðyrkjubóndi
sagði að lokum:
„Sveppir geymast best í tveggja
stiga hita og það þarf að lofta um
þá. Tómatar og agúrkur geymast
best í átta til tólf stiga hita.“
Mynd og textii Ásgeir
Þórhallsson.
Nefnd kanni fram-
kvæmd sauðfjárveiki-
varna í Rangárþingi
Siguróur Örlygsson:
Athugasemd vid grein
Gísla Sigurdssonar „Af-
straktlist ungu mannanna”
Mér hefur borist í hendur Lesb.
Mbl. frá 12. nóv. s.l. Þar er að
finna grein um myndlist eftir
Gísla Sigurðsson, sem hann nefnir
„Afstraktlist ungu mannanna".
Grein þessa tel ég mjög villandi og
fljótfærnislega skrifaða og geta
því valdið misskilningi. Gísli
nefnir ekki nöfn þeirra, sem hann
er að skrifa um í greininni en
birtir myndir eftir 4 myndlistar-
menn með henni og vísar á einum
stað til hins fimmta. Þar sem ég er
einn þeirra sem birtar eru myndir
og átt mun við mín verk í
textanum tel ég ástæðu til þess að
svara. En ég vil taka það sérstak-
lega fram að ég er fyrst og fremst
að svara fyrir sjálfan mig.
Meginvillan hjá Gísla er sú, að
hann alhæfir þegar hann talar um
eina 5 myndlistarmenn sem ég tel
ólíka þótt sumir noti líkar vinnu-
aðferðir og viss yfirborðseinkenni
kunni að virka lík við fyrstu sýn.
Gísli segir: „Þessir ungu menn
tala um „nýtt myndmál“ og það
með töluverðu stærilæti". Ekki
minnist ég þess að hafa heyrt
nokkurn okkar nota þessi orð og
höfum við flestir mikinn samgang.
Hinsvegar þori ég ekki að sverja
fyrir að einhverjum úr okkar hópi
hafi ekki hrotið þessi orð af vörum
í ógáti. Ég vísa þessum þvættingi
sem Gísli er að leggja okkur í
munn aftur til föðurhúsanna.
Gísli fárast mikið yfir amerísk-
um áhrifum: „Hún er unnin eftir
nótum og þessar nótur eru alþjóð-
legar og ættaðar að vestan", oft er
aðeins verið að kópera eitthvað
sem þegar er búið að jagast á“.
„Þeir minna dálítið á popphljóm-
sveitirnar fyrir nokkrum árum,
sem ævinlega sungu sína texta á
ensku, því þeir voru á leið út í
heimsfrægðina og íslenskir textar
voru ekki rétta leiðin til þess“,
o.s.frv. Hann sítönglast á þessum
amerísku áhrifum og nefnir sér-
staklega Rauschenberg í því sam-
bandi.
Það er engan veginn
óeðlilegt þótt ungir myndlistar-
menn sæki eitthvað til Ameríku
því myndlistarlífið þar hefur verið
mjög blómlegt <)g fjörugt undan-
farin 30 ár. Áhrif frá öðrum
myndiistarmönnum geta bæði
verið góð og slæm. Áhrifin eru góð
þegar þau eru óbein og vtkka
sjóndeildarhring listamanna en
slæm þegar menn fara að kópera
aðra listamenn og glata sjálfum
sér.
Við eigum enga hefði í
myndlist og þeir sem reynt hafa að
skapa séríslenska myndlist hafa
flestir forpokast í sérvisku. „Öll
þjóðleg list er léleg, öll góð list er
þjóðleg“ sagði danski málarinn
Girsin. En vissulega fyrirfinnast
íslenskir myndlistarmenn sem
láta íslensk málefni til sín taka og
stundum með góðum árangri en
aðalatriðið fyrir myndlistarmann
að finna það form og þau vinnu-
brögð og áhugamál, sem falla best
að hans skapgerð.
Vissulega er það ánægjuleg
nýlunda út af fyrir sig, þegar
blaðamaður við Morgunblaðið fer
að óskapast yfir amerískum áhrif-
um í íslensku menningarlífi. Hvað
mig varðar, tel ég mig engan
veginn vera að mála amerískar
myndir eða Rauschenberg-stæl-
ingar eða þaðan af síður
Jones-stælingar. Að vísu var ég
nokkuð upptekinn af bandarísku
málurunum A1 Held og Kelly fyrir
5—6 árum. Það sem hægt er að
segja að ég eigi sameiginlegt með
Rauschenberg, er það að ég byggi
myndirnar mínar upp eins og
afstraktmynd og skjóti inn
þekkjanlegum fótografískum hlut-
um. En Rauschenberg er „action
málari“ og flestir þeir þekkjanlegu
hlutir, sem hann notar eru dæmi-
gerðir fyrir Ameríku t.d. Frelsis-
styttan, rugbyspilarar, myndir af
Kennedy, amerísk umferðaskilti
og vegaprestar, skýjakljúar o.s.frv.
Aftur á móti byggi ég mínar
myndir upp hágeometriskt með
láréttri-lóðréttri grind og raða
síðan oftast inn tvívíðum boga-
formum. Sum formin eru þekkjan-
legir hlutir en oftast stíliseraðir og
einfaldaðir. Ég vel þau form sem
ég tel að falli inn í minn
formaskala. Það væri fáránlegt að
tala um séríslensk form í dag,
nema kannski landslag. Langflest-
ir þeir hlutir, sem við höfum fyrir
augunum í daglegu lífi eru að
mestu leyti eins um allan heim.