Morgunblaðið - 05.12.1978, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 5. DESEMBER 1978
Dr. Pétur H. Blöndal:
Okurvextir — Vaxtaok
Forsaga
VerðbólKan, sem blundað hafði í
efnahafískerfi þjóðarinnar allt frá
stríðslokum (svona um 15% á ári),
tók á rás upp úr 1970. Við það
kipptu sparifjáreif;endur, sem
höfðu verið „vægilefía" hlunnfarn-
ir í aldarfjórðung (og voru þar af
leiðandi ekki ýkja margir), að sér
hendinni og stjórnendur peninga-
mála sáu sér til skelfingar,
hvernig sparifjárinneignir bráðn-
uðu eins og snjóföl í hnúkaþey.
Stjórnendur peningamála áttu
um tvær ieiðir að velja eða blöndu
af báðum, ef koma átti í veg fyrir
að frjáls peningasparnaður legðist
af og bankakerfið yrði ekki annað
en afgreiðslustaðir reikninga. Þær
voru:
1. Hækkun vaxta á innlánum.
2. Verðtrygging innlána í ein-
hverju formi.
Illu heilli hafa ofannefndir
stjórnendur ekki hætt sér út á leið
nr. 2.
Lánamál í dag
Vextir og lánskjör mynda einn
allsherjar frumskóg svo þéttan, að
fáir munu hafa séð þar hverja
hríslu. Allur er þessi skógur
þrælbundin í lögum og reglum,
sem löggjafinn, ráðuneyti og
Seðlabanki keppast við að fram-
leiða. Lánasjóðir ýmiskonar
spretta eins og gorkúlur í vætu
hver með sín lánskjör: Full, hálf
eða fjórðungs gengis- eða verð-
trygging miðað við hinar ýmsu
myntir eða vísitölur. Svo eru
einnig til óverðtryggð lán með
háum eða lágum vöxtum. Allt er
þetta ákveðið af stjórnendum
peningamála samkvæmt föðurlegu
mati á greiðslugetu lántakanda.
Stundum er þó einnig tekið tillit
til þess, hvað fjármagnið kostar,
einkum ef það er erlent.
Að því er varðar einstaklinga
eða fyrirtæki er reglan einföld:
Jón má ekki lána Nonna með
hærri vöxtum en svokölluðum
„hæstu leyfilegum vöxtum sem
núna eru 26%, og alls ekki
verðtryggt, jafnvel þó báðir vilji.
Hér er aftur föðurleg forsjá
stjórnenda að verki. Þeir eru að
vernda Nonna fyrir „okurvöxtum".
Og þeir hafa gert það svo rækilega
síðustu þrjá áratugina að Nonni er
orðinn feitur mjög og Jón er ekki
til. Hann er nefnilega hættur að
spara og kaupir sér heldur lita-
sjónvarp.
Þetta er reglan, en hún er ekki
einhlít: Ef Jón lánar Jónsa og
Jónsi lánar Nonna þá eru leyfð
svokölluð afföll á skuldabréf.
Þannig borgar Nonni t.d. 63%
vexti af þeim peningum, sem hann
fær lánað með þessum hætti og er
þá miðað við þriggja ára bréf með
26% vöxtum og 35% afföllum eins
og þau gerast t.d. í bílaviðskiptum.
Menn taki eftir: Þetta heitir ekki
okur.
Húsnæðis-
málastofnun
ríkisins
Lán Húsnæðismálastofnunar
eru núna með eftirfarandi kjörum:
Vextir eru 9,75%o, vextir og
afborganir eru alltaf sama upp-
hæð (annuitet), lánstími er 25 til
26 ár og lánin eru verðtryggð
miðað við 60% af hækkun bygg-
ingarvísitölu. Sýnist meinlaust, en
er það ekki. Ef dæmið er reiknað
til enda miðað við lánsupphæð
eina milljón og ... hækkun vísitölu
byggingakostnaðar um 30% ár-
lega, kemur í Ijós, burtséð frá því
að síðasta greiðsla verður kr. 45,8
milljónir, að lántakandi hefur
greitt til baka 1,7 milljónir króna á
verðlagi ársins, sem hann tók
lánið. Þetta svarar til fullrar
vísitölutryggingar auk 5,3% vaxta.
Þvílíkir vextir á lánum til hús-
bygginga fyrirfinnast sennilega
hvergi á byggðu bóli utan íslands.
Og svo eiga þetta að vera félags-
legar aðgerðir og gerðar eru
kröfur um hámarksstærð íbúða
o.sv.frv. Svipaða sögu er að segja
af öðrum lánasjóðum svo sem
ferðamálasjóði og fleirum. Það
þarf alltaf að vera of eða van hjá
landanum. Einstaklingar eru
neyddir til þess að lána með —
10% til — 15% raunvöxtum og svo
þessi ósköp. Stjórnendur virðast
hafa týnt allri tilfinningu fyrir
vöxtum og verðtryggingu.
Samspil vaxta og
verðtryggingar
Vaxtaok
Mikið hefur verið kvartað yfir
háum vöxtum eftir að Seðlabank-
inn tók á sig rögg, valdi leið 1
(hávaxtastefnuna) og fór í kapp-
hlaup við verðbólguna með vext-
ina. Reyndar eru innlánsvextir
Seðlabankans enn langt neðan við
hækkun vísitalna þannig að menn
stórgræða á því að skulda og
stórtápa á því að leggja fé í banka.
En það er ekki dýrt fjármagn, sem
þjakar lántakendur í dag, því það
borgar sig jafnvel að kaupa fyrir
það bíl. Nei, það er greiðslubyrðin,
vaxtaokið, sem alla er lifandi að
drepa. Menn taka kannski lán til
10 ára til þess að reisa verksmiðju
eða lán til 20 ára til þess að byggja
X

Hefuröu heyrt nyju
plötuna meö
RUTH?
Meö Ruth á þessari
plötu eru margir af
þekktustu hljóðfæra-
leikurum landsins
Nú hefur Ruth sungið
inná 3 stórar stór-
góðar hljómplötur,
sem allar hafa vakið
mikla hrifningu fólks
á öllum aldri.
Hljómplötuútgáfan
h.f.
Laugavegi 33, Sími 11508
Sigfús B. Valdimarsson
og sjómannastarfið:
Hef ur í 30 ár dreift
biblíuritum meðal,
erlendra sjómanna
Ilér á ísafirði hefur Sigfús B.
Valdimarsson kristniboði unn-
ið samkvæmt köllun sinni að
útbreiðslu kristinnar trúar í
yfir 30 ár. Hann byrjaði fljót-
lega að sinna kristinboði meðal
sjómanna, sem viðkomu áttu
hér í höfninni. Fyrstu árin með
aðstoð séra Sigurbjörns Ast-
valds Gíslasonar í Reykjavík.
sem útvegaði blöð og tímarit.
en á seinni árum fær hann mest
af hinu ritaða máli frá Eng-
landj.
Sigfús rifjaði upp fyrir blaðið
ýmislegt úr sinu langa starfi,
sem fyrst var aðallega í því
fólgið að færa um borð í skip af
ýmsum þjóðernum og ýtbýta
guðsorðabókum og heimsækja
sjúka og slasaða á sju.krahúsi
Isafjarðar og veita þeim huggun
og uppörvun.
Svo vakanty hefur - Sigfús
verið í þessu starfi sínu, að
aðeins einu sinni átti hann ekki
rit á móðurmáli viðkomandi
manns. Var þar um að ræða
Tyrkja, sem látinn hafði verið í
land af þýskum togara. Litlu
seinna var svo annar Tyrki
lagður á land, en þá hafði Sigfús
útvegað utanlands frá bók-
menntir á tyrknesku. Sigfús
hefur alla tíð stundað hér
almenna verkamannavinnu með
trúboðsstörfum. M.a. vann hann
um árabil yið útskipun á freð-
fiski.
RÉTTARHÖLD
VEGNA GUÐSPJALLANNA
Eitt sinn hugkvæmdist hon-
um að setja sérprentuð guðs-
spjöll á rússnesku meðal fiski-
kassanna, sem áttu að fara til
Rússlands með m.s. Lagarfossi.
Hélt hann, að kollegar hans við
höfnina í rússnesku borginni
mundu gjarnan vilja lesa
eitthvað úr ritningunni. En
eitthvað fór það öðruvísi en til
var stofnað, því að næst þegar
Lagarfoss kom til hafnar á
Isafirði kom 1. stýrimaður
heldur ábúðarmikill til Sigfúsar
og bað hann að koma á fund
skipstjóra. Skipstjórinn jós síð-
an yfir Sigfús skömmum fyrir
tiltækið og krafðist þess að slíkt
kæmi aldrei fyrir aftur. Það
kom í ljós, að vinnustöðvun
hafði orðið í léstinni þegar
guðsspjöllin fóru að finnast,
síðan fór allt í bál og brand og
kom til réttarhalda yfir skip-
verjum vegna þessara hættu-
legu rita og lá við borð að skip
og áhöfn yrðu kyrrsett í Sovét.
Aðra sögu sagði Sigfús af
trúboðsstarfi sínu meðal Sovét-
borgara. Fyrir nokkrum árum
kom lítið rússneskt tankskip til
ísafjarðar til að taka vatn.
Strax eftir að skipið lagðist að
bryggju fór Sigfús um borð með
tösku sína og hélt upp í brú. Þar
voru samankomnir nokkuð
margir skipverjar og stóðu þeir í
röð meðfram veggjum brúarinn-
ar.
Byrjaði Sigfús þegar að af-
henda hverjum og einum helgi-
Sjómannastarfið hefur haft
aðsetur í þessu húsi á ísafirði,
Salem.