Morgunblaðið - 09.12.1978, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 9. DESEMBER 1978
Bækur, bæklingar og pésar,
dagblöð, tímarit, aujflýsinga-
blöð og jafnvel veggspjöid —
allt er þetta til í hundruða og
þúsundataii, kannski tugþús-
undatali hjá Páli Gíslasyni
bónda á Aðaibóli í Ilrafnkels-
dal. Hann er með öðrum orðum
safnari.
— Ætli þetta sé ekki einhver
haktería, segir hann. Hún
byrjaði uppúr 1940 eða þar um
bil.
Aðalból cr efsti bær á Jökul-
dal, eða öllu heldur f Hrafnkels-
dal, sem gengur suður úr
Jökuldalnum. Þar hefur Páll
húið ásamt konu sinni, Ingunni
Einarsdóttur, í um þrjá ára-
tugi.
— Já, ég er alveg sáttur við
að vera hér og hefi enga þörf
fyrir að fara héðan og hef aldrei
haft. Helzt hefði ég aldrei viljað
bregða mér að heiman og ekkert
leist mér á mig í Reykjavík. Eg
hef kunnað betur og betur við
mig hér og sennilega kynni ég
bezt við mig inni á öræfum sem
einbúi — þannig er ég nú
innréttaður.
— Er hér veðursæld?
— Hér er hálfgert megin-
landsloftslag og segja má að
Páll Gíslason er hér með postillu nokkra, en hann á marga fágæta gripi.
Hefði helzt aldrei viljað
bregða mér að heiman
SegirPállGíslasonböndi cgbókasafnari á Aðalbóli
veðursæld ríki. Loftslag er
stöðugra hér en úti við strönd-
ina en þó eru miklar sveiflur
milli hita og kulda og getur
verið brennandi heitt á sumar-
degi og niður undir frostmark
að næturlagi. Á vetrum fer
frostið oft niður í 20—25 stig en
þá eru jafnan stillur. Það er
hráslaginn sem ég kann illa við
og hann er einkum við strönd-
ina.
Aðalból er um það bil 100 km
frá Egilsstöðum og er raunar
stutt í jökla frá Aðalbóli og
segir Páll að hæð yfir sjó sé um
það bil 350—400 metrar. Það er
óhjákvæmilegt að talið beinist
aðallega að blöðum og bókum,
því bækur, heilu kassarnir af
bókum, eru það fyrsta sem
mætir auganu er komið er inn í
forstofu hjá Páli. Hann hafði
nefnilega nýverið fengið bóka-
sendingu og bíður hún þess að
verða sett á sinn stað. Annars
hefur Páll lítið álit á blöðum eða
svo sagði hann:
— Já, ég skil ekkert í fólki
sem má vera að því að lesa öll
þessi blöð — ég veit ekki hvað er
svona eftirsóknarvert í þeim, og
svo er þeim bara hent í skítinn
um leið. Það væri alveg nóg að
gefa út nokkur eintök fyrir
skyldubókasöfnin — nú og svo
fengi ég eitt, segir Páll og hlær
innra með sér og á eftir fá
blaðamennirnir litlu skárri út-
reið:
— Ég hef slæma reynslu af
þeim og hef lítið við þá að segja,
held bara að þeir fari með
eintómar lygar.
Komumenn eru spurðir álits á
sveitinni, jörðinni. Fátt verður
til svara nema að hún er álitin
nokkuð á annan veg en aðrar
sveitir.
— Það er nú það góða við
þessa sveit, þetta er allt saman
öðruvísi og er mest í það varið
þannig.
Um leið og kökur eru drifnar
á borð og boðið til veizlu gerir
Páll grín að kökum og segir
allar húsmæðurnar hafa gaman
af þessum bakstri — þess vegna
séu þær að þessu, en með Páli
búa synir hans og dætur,
uppkomið fólk sem hefur tekið
við búi, og er það tengdadóttirin,
sem heldur okkur veizluna. En
aftur er tali beint að fjölmiðlum
og nú útvarpi og sjónvarpi:
Aðallega skrflslæti
— Lítið fylgist ég með sjón-
varpi og mér finnst mætti nota
það betur en nú er og meira sem
kennslutæki. Þetta eru aðallega
bíómyndir með skrílslátum og
vitleysu og ég veit ekki hvaða
erindi þær eiga til okkar. En
þetta er víst það sem fólk sækist
helzt eftir og virðist það vera
svo gott. fóður að ekki megi
missa af því og sitja menn
dolfallnir yfir því. En ég hlusta
frekar á útvarpið, það er ágætt
að hafa það á kvöldin þegar ég
er að dunda inni við, en það fer
mikill tími í þessar bækur. Það
er gott að taka skorpu við ýmis
verk úti við og fá hreyfingu á
kroppinn, en börnin hafa annars
tekið við þessu að miklu leyti.
Lestu mikið?
— Nei, ég geri lítið af því, það
er ekkert gagn í því að liggja í
bælinu og lesa, en krakkarnir
lesa þó nokkuð og ætti raunar að
banna þeim að lesa þetta, þau
sækjast aðallega eftir reyfurum.
Ég safna þeim eins og öðru en
set þá fljótlega ofan í kassa. Ég
geymi þó nokkuð af bókum í
kössum, því ekki má raða þeim
of þröngt í hillur, en af þeim er
ekki of mikið hér og helzt þyrfti
ég að byggja yfir bækurnar.
Sjálfsagt eru það orð að sönnu
hjá Páli, því í herberginu sem
við spjölluðum saman var allt
þakið, allir fjórir veggir full-
nýttir nema rétt þar sem hurð
er og gluggi og var hillum komið
fyrir ofan við, kassar á gólfinu
og varla sást í vinnuborð hans
fyrir bókum. Þó var það ekki
allt. Uppi á háalofti, í risinu,
voru enn fleiri kassar og enn
fleiri staflar af bókum. En áður
en við fórum þangað sýndi Páll
okkur nokkrar gamlar bækur,
sem hann átti.
Margir forngripir
— Ég á hér nokkrar bækur
frá Hólaprentsmiðjunni, en þar
var ákaflega vönduð vinna og
eru þessar bækur frá því rétt
fyrir aldamótin 1800 og þar um
bil, en auk prentsmiðjunnar á
Hólum var prentsmiðja í
Hrappsey og síðan voru þær
sameinaðar í Viðey upp úr
aldamótunum. Það eru vart
gefnar út bækur þessum líkum í
dag, segir Páll um leið og hann
handleikur Vídalínspostillur og
ýmsa fágæta gripi meðal bóka,
forngripi, sem hver safnari
myndi án efa óska að kominn
væri í sínar hillur. Og þegar
leiðin lá upp í risið fann Páll eitt
eintak af fyrsta tölublaði Morg-
unblaðsins er út kom 2. nóvem-
ber 1913.
— Ég átti þess eitt sinn kost
að fá keypta nokkra fyrstu
árgangana af Morgunblaðinu,
en þá hafði ég ekki eignast þetta
fyrsta tölublað. Þess vegna
hugsaði ég að þar sem fyrsta
blaðið vantaði í þessa árganga,
sem ég gat fengið keypta, þá
hefði ég eiginlega ekkert með þá
að gera, því ég bjóst ekki við að
komast nokkurn tíma yfir það
og auk þess kostuðu þeir stórfé í
þá daga. En síðan var það löngu
seinna að ég fékk þetta fyrsta
eintak og það á heimili sem ég
átti alls ekki von á að sjá
Morgunblaðið nefnilega fram-
sóknarheimili. Ég sé því mjög
eftir því að hafa ekki keypt
fyrstu árgangana, þegar það var
hægt, því ég geri ekki ráð fyrir
að þeir séu fáanlegir núna.
Á háaloftinu væri hægft að dvelja í margar vikur við að skoða það sem Páll hefur viðað
að sér af blöðum, bókum og ritum ýmiss konar, en hér er hann með eintak af fyrsta
tölublaði Morgunblaðsins er út kom 1913. Ljósm. Kristján.
Páll á einnig nokkur þeirra
blaða og tímarita er gefin voru
út á Seyðisfirði kringum síðustu
aldamót:
— Já, það var mikil gróska í
blaðaútgáfu á Seyðisfirði hér
fyrr á árum, og má e.t.v. segja
að það hafi fylgt þeim umsvifum
er þá voru þar, því þangað komu
skip jafnan fyrst að landi er þau
komu frá útlöndum og þangað
kom fyrsti sæsíminn á land og
svo mætti áfram telja. En nú
eru þau gömlu blöð öll hætt að
koma út þar, en þarna var oft líf
í tuskunum og hiti í umræðum
milli manna á vettvangi stjórn-
málamanna.
Sem fyrr segir hefur Páll
Gíslason búið á Aðalbóli í þrjá
áratugi en búskap sinn hóf hann
austur á Héraði eins og hann
orðaði það.
— Ég sótti um þessa jörð
þegar bóndinn flutti, en á
þessum árum var mikil fátækt
og basl hjá flestum. Ástandið
breyttist þó verulega um og eftir
stríð því þá hækkuðu landbún-
aðarvörur mjög í verði og
margir urðu ríkir á skömmum
tíma. Nokkrir bændur héðan að
austan fluttust þá t.d. til
Eyjafjarðar, þar sem þeir gátu
keypt sér jarðir með allri áhöfn
og vélum jafnvel.
Páll býr nú ásamt fólki sínu á
búinu á Aðalbóli og hafa þau
heyjað til skamms tíma í
Skógargerði og Arnórsstöðum
þar sem Víkingur bróðir hans
býr, en Víkingur bjó áður í
Skógargerði þar sem faðir
þeirra var bóndi og eru þau
systkinin 13. Og í lokin er örlítið
spjallað um búskap og mannlífið
þarna efst á Jökuldalnum:
Of mikið ræktað
— Mér finnst ræktunin hafa
þanist alltof mikið út og menn
geta t.d. ekki sinnt því lengur að
nota húsdýraáburð, nú verður
alltaf að bera á tilbúinn áburð.
Hann hækkar um 30% frá ári til
árs og jafnvel meira og þó
afurðir okkar hækki þá dugar
það ekki alltaf til svo menn eru
sífellt að stækka búin til að ná
meiri og meiri hagkvæmni, og
þess vegna er nú svo komið að
um offramleiðslu er að ræðs.
Þess vegna þarf að skipuleggja
framleiðsluna og ættu til að
mynda sauðfjárbændur að hafa
sitt fé og bændur austur á
Héraði að stunda kartöflurækt
og holdanautarækt. Mér finnst
heldur engin skynsemi í því og
ekki réttlætanlegt að menn sem
búa í kaupstöðum skuli fá að
hafa fé, þar eru þeir í sam-
keppni við bændur og ekki
ástæða til að líða það. Hér upp
frá er eingöngu hægt að stunda
fjárbúskap og finnst mér að við
sem hér búum ættum að fá að
sitja að því, enda tekur unga
fólkið við til þess að halda
áfram sauðfjárbúskap hér um
slóðir og á það. vil ég leggja
áherzlu að landbún%ðarmálin
verði skipulögð.
— Á mínum unglingsárum
var búið að innræta okkur það
að þér væri hundalíf, en þetta
sjónarmið hefur mikið til horfið
nú enda er búskapur í dag allur
annar en var sakir hinnar miklu
vélvæðingar þó hún kalli að
ýmsu leyti á meiri vinnu og þar
með meiri tekjur.
Og Páll Gíslason er ekki
hræddur um að byggðin leggist
af í Hrafnkelsdal og á Jökul-
dalnum, segir fólkið vera sam-
hent og hver bóndinn reiðir sig á
annan þegar vandamál koma
upp og leita þarf aðstoðar og
samvinna er eins og hægt er. Á
vetrinum eru menn lítið á ferli
utan hið nauðsynlegasta, líta þó
stundum við á næsta bæ og
grípa í spil, fara á vélsleðunum í
kaupstað öðru hvoru en til
þeirra hefur þó ekki þurft að
grípa enn í vetur þar sem snjór
hefur verið með minnsta móti
og alltaf bílfært á Egilsstaði.
Eftir aðra veizlu á Aðalbóli,
núna sviðaveizlu, er mál að
kveðja heimafólk og komumenn
halda leiðar sinnar.
j.