Morgunblaðið - 17.12.1978, Blaðsíða 4

68
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 17. DESEMBER 1978
Myndin sýnir hvað Pioncer fjölkönnuður tvö og Pioneer sporbrautarfari náigast Venus
og hinn fyrrnefndi opnast og sendir hina litlu könnuði sína til jarðar.
Ferdin til Venusar
— ferd til fjár
Þannig hugsa menn sér að einn af könnuðunum hafi komið niður á óvistlegt yfirborð
Venusar.
Máninn og Mars eru að baki og nú er það Venus, sem fær
næstu vitjun bandarískrar tækniþekkingar. Geimförin Pioneer
Venus 1 og 2 eru komin til Venusar — hið fyrra á braut um
reikistjörnuna en hið síðara hefur þegar sent litla könnuði sína
niður á yfirborð þessarar fögru en óvistlegu plánetu. Daglega
berast nú myndir frá Venusi ásamt gífurlega mikilvægum
upplýsingum, sem víst þykir að munu hafa ófyrirsjáanleg áhrif
á hugmyndir vísindamanna um myndun reikistjarnanna í
sólkerfinu.
Þótt kostnaður við þessa
geimferð Bandaríkjamanna
nemi um 67 milljörðum króna
eru vísindamenn í Bandaríkjun-
um í engum vafa um, að þeim
peningum sé vel varið og sú
vitneskja sem þegar hefur feng-
izt úr þessari geimferð styður
það. Hér kemur einnig til að
stjörnufræði á okkar tímum er
að langmestu leyti byggð á
athugunum frá jörðu og frá
þeim sjónarhóli er margt sem
augað glepur úti í himingeimn-
um og villir sýn.
í tækjum hafa stjörnufræð-
ingar getað lesið margvíslegan
fróðleik um upphaf himingeims-
ins og leitað staðfestingar á
fyrirbærum eins og svartholum
og hlutum svo björtum að sólin
okkar væri eins og lítil stjarna
við dagrenningu í samanburði.
Flestir virtustu jarðfræðingar
veraldar eru líka reiðubúnir að
játa hreinskilnislega, að ýmsar
grundvallarkenningar þeirra og
ályktanir um heimsfræðina
kunni að vera rangar, svo að
jafnvel megi búast við að þeir
þurfi algjörlega að stokka upp
spilin og endurskoða niðurstöð-
ur sínar eftir því sem fleiri
villur koma í ljós.
Geimför á borð við þau sem
nú hafa vitjað Venusar geta lagt
þar lóð á vogarskálarnar. Þau
geta fært okkur heim sanninn
um það hversu einstök jörðin er
meðal nágrannanna í þessum
hluta alheimsins, hversu ólík
hún er annars tiltölulega áþekk-
um reikistjörnum á borð við
Venus og Mars og hugsanlega
gefið vísbendingu um það
hversu samofin þau öfl eru sem
blésu lífi á yfirborð jarðar.
Fyrri geimferðir hafa leyst
margar ráðgátur. Stærsti hluti
tunglsins var jafnan hulin
sjónum jarðarbúa allt þar til
tunglferðir hófust. Vísindamenn
höfðu séð einhverja litla
afmarkaða fleti á yfirborði
Mars, sem þeir fullyrtu að væru
án vatns en geimferð á þessar
slóðir leiddi í ljós skurði, sem
allt benti til að myndaðir væru
af vatni og ýmis merki um að
gnægð vatns væri á Mars.
Vísindamenn töldu að Merkúr
hefði engin segulsvæði þar til
geimfar flaug þar hjá og fann
eitt slíkt. Og nú þegar eru
farnar að berast upplýsingar frá
Venusarförunum, sem virðast
ætla að kollvarpa öllum kenn-
ingum um Venus, hvernig reiki-
stjarnan og í reynd allt þetta
sólkerfi myndaðist.
Fyrstu mælingar úr gufu-
hvolfi Venusar benda til þess að
þar sé mun meira af efninu
argon-36 heldur en reiknað
hafði verið með eða um 100
sinnum meira en í gufuhvolfi
jarðarinnar og Mars. Efni þetta
myndast hins vegar ekki eftir
myndun reikistjörnunnar og
hefði þess vegna átt að vera
svipað að magni og hjá næstu
nágrönnum.
Geimfarið Pioneer Venus 1
hefur verið á ferð sinni frá
Flórída frá því í maímánuði.
Það er hlaðið margvíslegum
tækjum, einkum til athugunar á
andrúmslofti Venusar og veður-
fari, enda er vonast til að farið
hringsóli um reikistjörnuna í 8
mánuði og sendi heim fjórar
ljósmyndir á dag af skýjalögun-
um yfir yfirborði plánetunnar.
Hinn 9. desember sl. sigldi svo
Pioneer Venus 2 í kjölfar hins
en það far hafði þá verið á
ferðinni frá því í ágúst. Þegar
farið nálgaðist Venus var því
þannig fyrir komið að það
opnaðist og stráði yfir plánet-
una fjórum litlum könnuðum,
sem um leið og þeir féllu í
gegnum andrúmsloftið söfnuðu
hinum margvíslegustu upplýs-
ingum — tóku sýni úr andrúms-
loftinu, mældu vindhraðann,
könnuðu birtustig skýjanna og
leituðu tveggja mikilvægra efna
— súrefnis og vatns. Geysilegar
annir voru í Ames-rannsókna-
stöðinni í Moffet Field meðan
allar þessar upplýsingar voru að
berast þar inn á tölvukerfin en
törnin virðist ætla að bera
ríkulegan ávöxt.
Vísindamenn gantast með það
sín á milli að enda þótt þeir séu
nú að fást við Venus verði ekki
lengur sagt að þeir séu með
jómfrú í höndunum. Frá árinu
1962 hafa í kringum 13 geimför
kannað þessa reikistjörnu —
ýmist um leið og flogið var hjá
til annarra áfangastaða eða
hreinlega til lendingar á yfir-
borði plánetunar. Þrjár banda-
rískar geimrannsóknastöðvar,
hafa flogið þarna hjá hingað til
og sjö sovézk geimför hafa fleytt
kellingar á yfirborðinu. Fjögur
þeirra þoldu nógu lengi brenn-
andi hitann til að senda mikil-
sverða fróðleiksmola um um-
hverfið. Samkvæmt þeim á
landslagið að vera tiltölulega
hrjúft og tiltölulega laust við
ryk með fölgulum skýjum sem
talið var að væru úr brenni-
steinssýru, og það eru einmitt
þessi ský sem byrgja sýn frá
jörðu en hleypa um leið sáralitlu
ljósi að yfirborði Venusar. Það
eru hraunmyndanir á yfirborð-
inu og gígar sem loftsteinar
hafa myndað en einnig hryggir
sem benda til fjallamyndana.
Það eru merki um undarlega
vinda sem æða með um 350 km.
hraða á klst. í efstu lögun
skýjanna en gætir lítið eða
ekkert á yfirborðinu.
Venus hefur nú um skeið verið
helzti vettvangur geimferða-
kapphlaups Sovétmanna og
Bandaríkjamanna, og hinir
fyrrnefndu óneitanlega haft
vinninginn. Venusförin eru hins
vegar veruleg skraut fjöður
fyrir bandaríska geimvísinda-
menn, og könnuðirnir frá Ven-
usi 2 munu sitja á yfirborði
Venusar og senda mikilvæga
vitneskju um plánetuna og allar
aðstæður tveimur vikum fyrir
komu tveggja sovézkra geim-
fara, því að þau eru ekki
væntanleg að Venusi fyrr en upp
úr áramótum.
Kortið sýnir hvernig Venus hlasir við í suðri á morgnana um þetta leyti árs.
Tækni og þægindi
til heimilisnota.
Við bjóðum yður ábyggileg heimilistæki, sem byggja á
áratuga tækniþróun SIEMENS verksmiðjanna.
SIEMENS
-heimilistækin sem endast
SIEMENS sameinar gæði, endingu og smekklegt útlit.
SMITH&
NORLAND
Nóatúni 4, Reykjavík
Sími 28300