Morgunblaðið - 20.12.1978, Blaðsíða 2

34
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 20. DESEMBER 1978
Saga spikmna
Guðbrandur Maunússoni SAGA
SPILANNA. Ágrip. 175 bls.
Útg.. Siglufjarðarprentsmiðja
h/f. Siglufirði 1978.
»SÁ, SEM hefur gaman af
söfnun, hefur einnig gaman af að
vita eitthvað um hlutina,« segir
höfundur þessarar bókar. Höfund-
urinn, Guðbrandur Magnússon,
hefur unnið stórmikið starf með
samantekt og útgáfu þessa rits. Að
baki því hlýtur að liggja margra
ára vinna, athugun, íhugun og
grúsk. Þarna eru kaflar um spil
hinna ýmsu þjóða heims, japönsk
spil, indversk, ítölsk, frönsk, ensk,
þýsk og svo framvegis, en lengsti
kaflinn er sem að líkum lætur um
íslensk spil.
Þó flest okkar hafi haft spil
fyrir augunum frá bernsku og
fleira fólk uni sér við spila-
mennsku en nokkra aðra dægra-
dvöl hefur víst fæstum orðið
hugsað til þess hvar og hvernig
þessi mjög svo útbreidda skemmt-
un muni upprunin og hvernig hún
hafi borist hingað til okkar.
Höfundur þessa rits segir í inn-
gangi að mikið hafi »verið skrifað
legra virðist vera að kalla þetta
sortir og táknin, sem á spilunum
eru, þá sortamerki.«
Eins og fyrr segir er greint hér
ýtarlegast frá íslenskum spilum.
Rifjast þá ýmislegt upp. Hver man
ekki t.d. fornmannaspilin? »...
teiknaði Tryggvi Magnússon þessi
spil fyrir Magnús Kjaran. Þau
komu út árið 1930 og voru meðal
annars seld á Alþingishátíðinni á
Þingvöllum.« Fornmannaspilin
þekkja víst flestir sem eitthvað
hafa handleikið spil. En þarna ber
fyrir augu á litmyndum í réttri
stærð ýmis önnur spil sem að,
minnsta kosti undirritaður minn-
Bðkmenntlr
eftir ERLEND
JÓNSSON
»Eimskipafélagsspil«, »áburðar-
spil«, »cement- og olíuspik, »Land-
smiðjuspik og »Lýsis & mjöls h.f.
spik, að ógleymdum »Loftleiða-
spilum«, þó nú væri! Spil af þessu
tagi munu fyrirtæki jafnan hafa
látið prenta handa viðskiptavinum
og munu þau því vart hafa sést á
almennum markaði. Til að mynda
segir Guðbrandur um áburðarspil-
in: »Á árunum fyrir 1930 flutti
Garðar Gíslason inn þýskan
áburð... Mér var sagt, að spil
þessi hafi verið látin fylgja sem
gjöf með áburðarpöntunum til
ýmissa heimila á Suðurlands-
undirlendi um eða upp úr 1925.«
í raun og veru er þessi bók
óþrjótandi fróðleiksuppspretta um
spil af hvers konar tagi. Höfundur
gerir skilmerkilega grein fyrir
heimildum þeim, sem hann hefur
notað sér, og vilji einhver vita
meira fylgir ýtarleg bókaskrá.
Efninu hefur höfundur raðað svo
skipulega — bæði texta og mynda-
efni — að ekki verður á betra
kosið. Svona bók hefur ekki verið
gefin út hérlendis áður og þess
verður vafalaust langt að bíða að
önnur slík sjái dagsins ljós.
GUÐBRANDUR MAGNÚSSON
SAGA SPILANNA
um það, hvar spilin muni fyrst
hafa komið til sögunnar.« Og hann
lætur ekki dragast að upplýsa
okkur að »þrátt fyrir mikla leit og
rannsóknir hér að lútandi, er það
allt i óvissu.« Guðbrandur hyllist
til að rekja uppruna spilanna til
særinga og spámennsku. Hingað
til lands telur Guðbrandur að spil
hafi borist »snemma á 16. öld, eða
jafnvel fyrr.« Nokkuð höfum við
verið á eftir nágrönnum okkar að
taka upp þessa skemmtun þar eð
fullyrt er, segir Guðbrandur, að
spil hafi t.d. orðið algeng í
Englandi »á tímabilinu frá
1400-1463.«
Einn kaflinn í bókinni heitir
Sortamerkin. Þar segir: »Hér á
landi er oft talað um lit í spilum og
að fylgja lit. Er þá átt við hinar
fjórar mismunandi sortir spil-
anna: Hjarta, spaða. tígul og lauf.
Raunar er hér aðeins um tvo liti að
ræða, rauðan og svartan. Að tala
um lit í spilum svona almennt,
nær þess vegna alls ekki því sem
hér er um að ræða. Miklu heppi-
ist ekki að hafa augum litið fyrr
(sem er nú kannski lítið að
marka). Þarna eru t.d. pólitísk spil
þar sem þeir deila laufkóngi,
Hermann Jónasson og Jón Árna-
son. Laufagosa í sama spili
skreyta myndir af þeim Páli
Zóphóníassyni og Guðbrandi
Magnússyni. Og á tígulkónginum
eru tveir stórkratar fyrri tíðar,
þeir Emil Jónsson og Haraldur
Guðmundsson.
Vafalaust gæti eldri kynslóðin
þegið að spila á þessa stórkarla
sem settu svo mjög svip á þjóðlífið
fyrir nokkrum áratugum. En það
tækifæri mun ekki gefast því
Guðbrandur fræðir okkur á að
»toppmannaspilin«, eins og hann
kallar þessi spil, séu teiknuð af
Tryggva Magnússyni eins og forn-
mannaspilin en hafi raunar aldrei
verið gefin út. Segir Guðbrandur
að ekki hafi vantað »nema herslu-
muninn, að verkinu yrði lokið. Á
jókernum átti að vera Jónas frá
Hriflu, en af honum er engin
»skissa«, því miður.« Þarna er líka
getið um »rammíslensku spilin«,
sem Lovísa Matthíasdóttir teikn-
aði, »geysis-spilin«, sem Eggert
Guðmundsson teiknaði, og
»goðaspilin«, sem Sigurlínni
Pétursson teiknaði. Ennfremur
segir þarna frá »þjóðsagnaspilun-
um« sem Ásta Sigurðardóttir
teiknaði. »Ásta mun,« segir Guð-
brandur, »hafa haft mikinn hug á
að láta prenta þessi spil en entist
ekki aldur til.«
En hér er ekki aðeins fjallað um
þá hlið spilanna sem að spila-
manninum snýr heldur einnig
bökin og þá kemur á daginn að
ýmis fyrirtæki hafa keypt erlend-
ar myndgerðir og látið prenta
auglýsingar á bökin. Þannig eru til
Fóstrur í Kópavogi
segja allar upp
ALLAR 18 fastráðnar fóstrur við
dagvistunarstofnanir barna í
Kópavogi haía sagt upp störfum
miðað við síðustu mánaðamót
vegna óánægju með skipun þeirra
í launaflokk.
Að því er Björgvin Sæmundsson,
bæjarstjóri í Kópavogi, tjáði Mbl.
vilja fóstrurnar fá ^ja flokka
hækkun. Þær hafa um langt skeið
borið sig saman við almenna
kennara en telja að í undanförnum
samningsgerðum hafi mjóg á starf
þeirra hallað við röðun í launa-
flokka.
Björgvin sagði, að erfitt væri um
samninga þessa stundina því að
langt væri liðið á samningstíma-
bilið en samningstímabilið ætti að
renna út í vor. Uppsagnir fóstr-
anna miðuðust við 1. marz svo að
nokkur tími væri til stefnu til að
reyna að finna lausn á þessu máli.
í Kópavogi eru 3 leikskólar
starfandi og 2 dagheimili.
Hver segir aó
góösaumavel
þurfi aóveradýr?
Sumir segja að það besta sé ávallt ódýrast. Hjá Pfaff höfum við sannað þetta
ár eftir ár.
Dorina 75 frá Pfaff er bæði góð og ódýr.
Dorina 75 saumavélin saumar bæði hnappagöt og festir tölur á flíkur, auk
þess sem hún er með zik-zak, teygjanlegan saum, blindsaum og “overlock.”
Dorina 75 er ein af hinum fjölmörgu Pfaff saumavélum, sem nýtur góðs af
framleiðslutækni Pfaff verksmiðjanna, en Pfaff hefur verið viðurkennt
gæðamerki á Islandi í bráðum 50 ár.
Dorina 75 er skrásett vörumerki Pfaff.
VERSLUNIN
PFAFF
Skólavöröustig 1-3 Bergstaóastræti 7 Simi 26788