Morgunblaðið - 20.12.1978, Blaðsíða 16

48
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 20. DESEMBER 1978
Ég veit eitt land
Bolli Gústavsson í Laufásii
FJÖGUR SKÁLD í FÖR MEÐ
PRESTI.
Bragi Sigurjónsson
Iljörtur Pálsson
Ileiðrekur Guðmundsson.
Kristján frá Djúpalæk.
Bókaútgáfan Skjaldborg 1978.
í Forspjalli þessarar bókar segir
séra Bolli Gústavsson í Laufási: „I
barnæsku var mér innrætt mikil
virðing fyrir skáldum og verkum
þeirra. Duldist mér ekki, að
listamenn fóru ógjarnan troðnar
slóðir og voru margir gæddir
þeirri opinskáu einlægni, sem
gerði þá litríkari og forvitnilegri
en annað fólk. Þessi bernskuáhrif
eiga nokkurn þátt í ferðalagi mínu
með fjórum skáldum".
Ég hygg að þessi bók Bolla
Gústavssonar muni auka skilning
á skáldum og skáldskap. Skáldin
fjögur sem kynnt eru eiga það
sameiginlegt að búa á Akureyri
eða hafa búið þar einhvern tíma.
Þau eru fulltrúar skálda sem
bundin eru íslenskri náttúru
traustum böndum, einkum sveita-
lífi. Flest þeirra eru af hefðbundn-
um skóla í skáldskap þótt brugðið
hafi á leik einstaka sinnum í anda
nýrrar ljóðlistar. Nokkra sérstöðu
hefur Hjörtur Pálsson. Hann er
yngstur og þótt hann hafi ort lengi
hafa aðeins komið frá honum tvær
ljóðabækur. Hann er því ekki
mótað skáld með sama hætti og
hin þrjú, þeir Bragi Sigurjónsson,
Heiðrekur Guðmundsson og Krist-
ján frá Djúpalæk.
Það er athyglisvert að þau skáld
sem fjórmenningarnir hrífast
hvað mest af hafa öll ort sveitinni
lof og dýrð, í verkum þeirra birtist
eftirsjá eftir liðnum tíma og
íslenska ljóðhefð forsmá þau ekki,
að minnsta kosti ekki alveg. Bragi
Sigurjónsson metur mikils Guð-
mund Böðvarsson, Hjörtur Páls-
son Hannes Pétursson, Heiðrekur
Guðmundsson Olaf Jóhann Sig-
urðsson og Kristján frá Djúpalæk
Jóhannes úr Kötlum.
Hjörtur Pálsson lýsir því hve
þrúgaður hann hafi eitt sinn verið
eftir prófannir og vinnu. Hann er
á gangi á Skúlagötunni og „þá er
Litlu myndaba‘kurnar>
Sæfinnur sjóræningi og fíllinn.
Sæfinnur sjóræningi og gim-
steinninn.
Sæfinnur sjóræningi og nýja
skipið.
Sæfinnur sjóræningi og fjár-
sjóðurinn.
IIöfundur> John Ryan.
Þýðingi Loftur Guðmundsson.
Filmusetningi Prcntstofa G.
Benediktssonar.
Prentuni Collins í Bretlandi.
Útgefandii Örn og Örlygur.
Bðkmenntir
eftir SIGURÐ HAUK
GUÐJÓNSSON
Ævintýri í myrkrinu
Höfunduri Jane Carruth.
Myndskreytingi Tony Hutchings.
Þýðingi Andrés Indriðason.
Setningi Prentstofa G. Benedikts-
sonar.
Prentun og bandi í Júgóslaviu.
Útgefandii Örn og Örlygur.
Þetta er myndhefti í bókaflokki
sem ber nafnið Allt í lagi bók.
Sagan segir frá litlum snáða,
Anga, sem hræddist einveruna og
myrkrið, þegar hann var settur í
ból á kvöldin. Svo er það eitt sinn,
þegar Angi er að elta gjörðina
sína, að Hrekkur rænir hann
henni. Angi vill verja sitt, en í
Bókmenntlr
eftir JÓHANN
HJÁLMARSSON
birtan skyndilega svo óumræði-
lega falleg, hún er svo óvenjuleg,
að undrum sætir“. Hann yrkir þá á
örskammri stundu eftirfarandi
ljóð sem vel getur staðið sem dæmi
um viðhorf skáldanna fjögurra til
landsins, hvernig þau í senn játa
því ást sína og sækja til þess þrótt:
Eg veit eitt land er ég vakna til
ég veit eitt land er ég sofna til
um ævi.
Iðar jörð undir iljum mér
örfínt regn strýkur vanga mér
á vori.
Allt svo biátt fyrir augum mér
angan lyngs fyrir vitum mér
á sumri.
Hrynja lauf fyrir hlustum mér
hvfsla vindar f eyru mér
á hausti.
BÓKIN UM JÓN Á AKRI
199 bls.
Hersteinn Pálsson bjó til pr.
Skuggsjá. 1978.
Jón Pálmason var lengi í tölu
svipmestu alþingismanna. Hann
sat á þingi í þrjátíu ár, var fyrst
kosinn á þing 1933, lengi forseti
sameinaðs þings, allra síðustu
árin varamaður. Jón Pálmason var
borinn og barnfæddur húnvetning-
ur, gerðist ungur bóndi í heima-
högum og bjó þar búi sínu meðan
aldur og heilsa leyfði og átti þar
heima til æviloka. Þegar Jón var
fyrst kosinn á þing var Alþingi
sannkallað bændaþing. Sakir hefð-
ar var þá litið á bændastéttina
sem forystustétt í þjóðfélaginu
enda þótt þá þegar væri tekið að
fækka í sveitunum en Reykjavík
orðin borg með rösklega þrjátíu
þúsund íbúa. Tveir flokkar börðust
um atkvæði bænda: Framsóknar-
Þetta eru örstuttar myndasögur,
vasabækur, sem eiga það sam-
eiginlegt að vera gerðar eftir
brezkum sjónvarpsþáttum; það
einnig að vera allar eftir sama
höfund; og í þeim öllum eru það
Sæfinnur og Tumi sem stika sviðið
sem aðalhetjur.
Loftur hefir þýtt þær listavel.
Myndirnar eru fjörlegar, líklega
stæling á sögupersónum þáttanna,
veit það þó ekki, hefi aldrei séð þá.
Komi þættirnir hingað verða
bækur þessar sjónvarpsáhorfend-
um kærkomnar, og þó svo verði
ekki, þá standa þær einar sér vel
fyrir því að veita gleði þeim, er
njóta sjóræningjasagna og anda
þeirra.
Stuttar bækur fyrir stutt fólk.
Prentun góð og frágangur allur.
ákafanum týnir hann áttum og
verður að gista skóginn dimma,
hrollvekjandi nótt. Hann sér
skrímsli og forynjur, unz þreytan
yfirbugar hann. Kátur finnur
hann og hjálpar honum heim, og
sýnir honum, að það var aðeins
þekkingarleysi hans sjálfs er
ógnunum olli. í myrkrinu er það
aðeins ótti okkar sjálfra, sem
skelfingu veldur. Myndirnar eru
listavel gerðar og börn hafa
ánægju af að skoða þær.
Þýðing Andrésar Indriðasonar
er mjög góð. Prentun og allur
frágangur afbragðsgóður. Þökk
fyrir frá litlum snáða og lítilli
hnátu, sem enn hræðast myrkrið.
Sindrar mjöll fyrir sjónum mér
synitur hríð fyrir eyrum mér
á vetri.
Landið vakir í vitund mér
vatriía og gröfi þú býrð í mér.
Bragi Sigurjónsson lætur hug-
ann reika um heiðalönd bernsk-
unnar. I honum á heiðin „ítök rík
til hinztu stundar“. Heiðrekur
Guðmundsson yrkir í fallegu
kvæði sem nefnist Kaldavermsl
um þá lind sem „á eina djúpa æð,
sem ekki hefur lokast nokkru
sinni". Með skírskotunum til
náttúrunnar hefur Heiðreki tekist
í þessu kvæði að túlka mannleg
sannindi á eftirtektarverðan hátt.
í snjöllu kvæði sem minnir á
Guðmund Böðvarsson yrkir Krisf-
ján frá Djúpalæk um hófsóley sem
honum þótti „snemma fegurst
blóma": „Ég blessa þig systir,
brýni ljáinn og byrja að slá“.
Að vonum verður skáldum tíð-
rætt um uppruna sinn, enda er það
að skapi Bolla Gústavssonar. Þeir
hafa líka margt að segja um
skáldskap, eigin ljóð og annarra.
Jón á Akri
flokkurinn og Sjálfstæðisflokkur-
inn. Baráttan milli þessara flokka
var þá ótrúlega hörð. Þess gætir
víða í stuttri en afar greinagóðri
ævisögu Jóns sem Matthias
Johannessen skráði og prentuð er
fremst í þessari bók. Menn litu til
síns flokks með óblandinni aðdáun
en fundu andstæðingunum flest til
foráttu. Andblærinn lýsti sér
meðal annars í eftirfarandi atviki
sem Jón greinir svo frá:
»Sumarið 1931 kom til mín að
Akri góður vinur minn, en ein-
dreginn Framsóknarmaður. Sagði
hann m.a.: »Nú er ég reglulega
ánægður með pólitíkina.« »Og
hvers vegna?« spyr ég. »Af því að
nú eru allir beztu menn landsins
komnir í ríkisstjórn.« Það voru
þeir Tryggvi Þórhallsson, Jónas
Þórir S. Guðbergssom
Tóta tíkarspeni
Teikningan
Hlynur Orn Þórisson.
Kristinn Rúnar Þórisson
Almenna bókafélagið 1978.
íslensk barnasaga, skemmtilega
myndskreytt af íslenskum drengj-
um. Og þótt hinar ágætu myndir
taki nokkurt rúm í bókinni
skyggja þær ekki á textann, sem er
unninn af vandvirkni og næmri
þekkingu á atferli barna. Tóta litla
og Gunnar eru í feluleik, þgar hún
tekur húfuna af honum og hleypur
burtu með hana. Gunnar kallar á
eftir henni — „Tóta tíkarspeni,
Tóta tíkarspeni! Þú ert líka alltaf
að stríða." Tóta hleypur áfram
með röndóttu prjónahúfuna hans
Gunnars. Hlær og dansar af
lifsgleði, sem önugir vegfarendur
skynja ekki í erli dagsins. Og þeir
eiga nóg af ónotalegum athuga-
semdum — annað ekki. Tóta
verður þreytt — sest undir tré.
Sumir rekja fremur raunalega
sögu um skort á viðurkenningu.
Heiðreki Guðmundssyni verður
tíðrætt um ofurvald gagnrýninnar
sem hann kveðst hafa orðið fyrir
barðinu á. Kristján frá Djúpalæk
lætur nægja að segja að gagnrýnin
sé „á ákaflega lágu stigi". Bragi
Sigurjónsson og Hjörtur Pálsson
virðast aftur á móti sáttir við þær
viðtökur sem þeir hafa fengið.
Um stjórnmál er nokkuð rætt.
Einkum vekur forvitni það sem
Kristján frá Djúpalæk hefur að
segja, en hann hefur löngum verið
maður efans þótt hann hafi átt sér
óskaveröld þar sem Stalín var
helsta hugarfóstrið uns hann féll
af stalli. Um gamlan baráttufélaga
í verkalýðshreyfingunni fyrir
norðan sem nú er í sviðsljósi fyrir
bækur sínar kemst Kristján þann-
ig að orði: „Ég hygg nú, að hann
hafi eins og ég og fleiri misskilið
kommúnismann að því leyti, að
hann trúði því og trúir því víst
enn, að kommúnistar vilji vinna að
Jónsson og Asgeir Ásgeirsson. Ég
hef oft síðan hugsað um þessi orð
vinar míns, því ekki var þess langt
að bíða, að allir þessir menn væru
farnir úr Framsóknarflokknum,
flæmdir þaðan burt. Þarf frekari
vitna við?« spyr Jón að lokum.
En þrátt fyrir hatrammar deilur
innanhéraðs og utan eignaðist Jón
Pálmason marga vini í andstæð-
ingahópi. Einn þeirra var Guð-
mundur Jónsson í Ási. Hafði Jón
þó gert honum hvorki meira né
minna en fella föður hans er Jón
var fyrst kosinn á þing ’33.
Guðmundur er höfundur eins
þáttarins í þessari bók (þeir eru
alls fimmtán auk ævisögunnar) og
segir þar meðal annars:
»Ég er þess fullviss, að það var
Jóni mikill styrkur í hinum
pólitísku átökum, hvað hann kunni
vel að umgangast menn, hvort
heldur var um að ræða samherja
hans eða andstæðinga. Ég held að
hann hafi alls ekki gert sér
mannamun í sambandi við fyrir-
greiðslu við menn útávið.«
Vinur minn Jón á Akri heitir
þáttur eftir Guðrúnu P. Helga-
dóttur. Hún lýsir Jóni svo í fáum
orðum: »Hann var skemmtilegur,
gamansamur og góðgjarn, en mest
met ég Jón á Akri fyrir það, hve
hann var einlægur og traustur
vinur vina sinna«
Gunnar Thoroddsen segir svo
frá fyrstu kosningu Jóns: »Sigur
bóndans á Akri, sem aldrei hafði
Þórir S. Guðbergsson
Bókmenntir
eftir JENNU
JENSDÓTTUR
Bolli Gústavsson í Laufási.
því, að gera fólkið hamingjusamt,
en ekki loka það inni á geðveikra-
hælum".
Þessi för Bolla Gústavssonar og
fjórmenninganna hefur að mínu
mati tekist vel. Ógetið er teikninga
Bolla, en eftir þeim að dæma er
ljóst að honum fer sífellt fram í
listinni. Hér eru margar vel gerðar
mannamyndir. Og myndir úr
íslenskri náttúru sýna næmleik og
innlifun listamannsins þótt ekki
séu þær allar jafnvel heppnaðar.
Ég nefni einkum blýantsteikningu
á bls. 55: „Kambfellshnjúkur
teygar af lindum himinsins og
skilur á milli Timburvalladals og
Hjaltadals."
Bókmenntir
eftir ERLEND
JÓNSSON
áður boðið sig fram til þings, þótti
með stórtíðindum.«
Jón Pálmason þótti skemmtileg-
ur samkvæmismaður. »Eins og
þeir vita, sem þekktu Jón Pálma-
son,« segir Ágúst Þorvaldsson
(andstæðingur Jóns á þingi) »þá
var hann gleðimaður og naut sín
mjög vel í mannfagnaði. Honum
þótti þá gott og gaman að fá sér í
staupinu. Þoldi hann vel vín og
varð aldrei, svo ég viti, fyrir því að
lúta í lægra haldi fyrir Bakkusi.
Sjálfur var hann örlátur veitandi
og gestrisinn vel.«
Jón Pálmason hafði ekki metnað
til að láta kalla sig skáld en var
ágætur hagyrðingur. »Hagmælska
Jóns og rímleikni var með ólíkind-
um,« segir Gunnar Thoroddsen.
»Engan mann hef ég þekkt jafn-
skjótan að koma saman vísum.«
Nú eru liðin fimmtán ár frá því
að Jón Pálmason hvarf alfarið af
Alþingi og fimm ár síðan hann
lést. Og níræður hefði Jón orðið á
þessu ári ef hann hefði lifað,
fæddur 1888. Hæfir því vel að
þessi minningabók skuli nú gefin
út. Á eftir textanum fer eins konar
fjölskyldualbúm. Öll er bókin
vönduð og því verðug minning
þessa mæta manns.
Vindurinn tekur húfuna hans
Gunnars —.
Höfundur teflir á skilningsrík-
an, varfærinn hátt fram sam-
bandsleysi barnsins við þá full-
orðnu. Löngun þess til að skilja og
vera skilið af öðrum. Hann vekur
athygli á frjórri þögninni og
mikilvægi þess að hlusta.
Bók Þóris S. Guðbergssonar
hlýtur að vekja foreldra til
hugsunar um svo ótal marga þætti
í uppeldi barnsins. Hún bendir á
þræði sem duldir liggja milli
barna og fullorðinna og allt liggur
við að þeir þræðir slitni ekki.
Samvinna föður og drengja er
eitt útaf fyrir sig ærið íhugunar-
efni þeim foreldrum, sem einn
góðan veðurdag vakna til vitundar
um að ókunnur unglingur deilir
heimilislífinu með þeim — ungl-
ingur sem samt er hold af þeirra
holdi og blóð af þeirra blóði. Það
er ónotalegt að hrökkva upp við
slíkan veruleika.
Ég tel bók Þóris S. Guðbergs-
sonar eiga er.indi við alla.
Litlu myndabækumar
Ævintýri í myrkrinu
Höfðíngi í sjón og raun
Ef þú aðeins hlustar