Morgunblaðið - 22.12.1978, Blaðsíða 12

60
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 22. DESEMBER 1978
Anna Bjarnadóttir skrifar frá Svíþjóð:
Róbert, Ilildur og Ragnar.
íslenzka kennd í skól-
um og barnaheimilum
Mikill fjöldi útlendiíja hefur
flutzt til Svíþjóðar á undan-
förnum þrjátíu árum og er nú
um ein milljón af rúmum átta
milljón íbúa Svíþjóðar af er-
lendum uppruna. Málefni inn-
flytjendanna valda Svíum
áhyfíííjum og er stöðugt unnið
að því að auðvelda þeim dvölina
hér sem mest, ekki sízt til þess
að koma í veg fyrir vandræði í
þjóðfélaíiinu sem geta hlotizt af
búsetu þeirra hér. Síðan 1975
hefur verið stefnt að jafnrétti
Svía ojí innflytjenda, valfrelsi
innfl.vtjenda til að viðhalda
eij;in tunjju og menninj;u og
samstarfi fólks frá ólíkum
þjóðum og Svíanna sjálfra.
Einn liður í starfinu við að
framf.vlgja þessari stefnu er
skylda sveitarfélaganna til að
gefa börnum innflytjenda kost á
kennslu í og á móðurmálinu ef
þess er óskað. Til þess að
kynnast móðurmálskennslunni
örlítið hitti ég Hildi Finnsdótt-
ur, kennara íslenzkra barna í
Stokkhólmi, einn þriðjudags-
morgun en þá daga fer hún á
milli tveggja skóla, barnaheim-
ilis og síns eigin heima þar sem
hún tekur á móti einum nem-
anda. Deginum lýkur hún með
að sækja sjálf kvöldtíma í
spænsku og sænsku.
Farandkennari
„Ég er eini Islendingurinn hér
í Stokkhólmi sem hef móður-
málskennslu að fullu starfi,"
segir Ilildur, „og reyndar hef ég
tekið of mikið að mér með
náminu sem er ekki mikið að
vísu en það er bara svo-erfitt-að
segja nei. I fyrra var ég
sannkallaður farandkennari, þá
kenndi ég í Stokkhólmi og
keyrði auk þess langar leiðir útt
fyrir borgina til að hitta nem-
endur sem búa þar. Nú hef ég
komið hluta kennslunnar vfir á
aðra en kenni þó 35 tíma á viku
og fer á milli 10 staða i
Stokkhólmi og Solna sem er
sérstakt sveitarfélag til að
kennna 14 börnum á skólaaldri
og 13 börnum á barnaheimilum.
I haust byrjaði ég með þokka-
lega stundaskrá en síðan hef ég
bætt við mig nemendum. Þegar
íslenzkir foreldrar sem hafa
pínulítið samvizkubit yfir að
hafa dregið börnin í burtu frá
íslandi og vilja gera sem allra
mest til að halda við íslenzkunni
hjá þeim hafa samband við mig
á ég bágt með að segja nei. Auk
þess hef ég gaman af þessu.“
„Legg aðaláherzlu
á staglið*
Öll börn frá þriggja ára aldri
sem koma frá heimilum þar sem
sænska er ekki aðalmál eiga rétt
á þjálfun og kennslu í
móðurmálinu. Skólabörnin fá
tvær stundir á viku en sum
yngri börnin fá allt að átta
stundum. Kennsla á
móðurmálinu fer hins vegar
eftir þörf og er samkomulags-
atriði móðurmálskennara og
aðalkennara í hverju tilviki. Nú
er 30.000 börnum í grunnskóla
kennd 50 ólík tungumál í
Svíþjóð sem er líklega eina
landið í heiminum sem býður
þessa þjónustu.
Nemendur Hildar á þriðju-
dagsmorgnum eru fjórir. Fyrst-
ur kemur Ragnar Árnason sem
er í 3. bekk grunnskóla og glímir
þessa dagana við ng og nk
stafsetningarregluna, skrift og
lestur. Hann les sömu lestrar-
bók og jafnaldrar hans á Is-
landi. Seinni tíma Ragnars
bætist lítill gutti í hópinn sem
Róbert heitir og talar lítið
annað en sænsku. Hildur kennir
honum íslenzk hljóð sem ekki
eru til í sænsku eins og á og ó
með aðstoð Ragnars þó að
ætlazt sé til að hann einbeiti sér
að ritæfingum.
Guðmundur kemur næstur.
Hann er eldri bróðir Ragnars og
lærir skrift, málfræði og lestur.
Síðasta tímann fyrir hádegi
kennir Hildur í öðrum skóla og
hittir þar Arnar Stefánsson frá
Akureyri sem hefur meiri áhuga
á íslandssögu en lestri í lestrar-
bók sem hann hefir lesið miklu
meira í en honum var sett fyrir
og því kominn aftur úr með
vinnubókina.
„Það er alveg undir kennurun-
um komið hvað börnunum er
kennt. Maður verður að velja og
hafna. Tíminn er naumur, og ég
hef í flestum tilvikum orðið að
leggja aðaláherzlu á staglið —
málfræði og stafsetningu," segir
Hildur. „Flestir íslenzku krakk-
arnir fara heim að nokkrum
árum liðnum og þurfa á staglinu
að halda svo að þeir standi
nokkurn veginn jafnfætis jafn-
öldrum sínum þegar heim er
komið. Margir kollegar mínir
eiga fullt í fangi með að fá
nemendur til að lesa og verða
fjarska glaðir ef krakki getur
stautað eða jafnvel skilið. En ég
á ekki á hættu að t.d. Guðmund-
ur og Ragnar fari heim og geti
ekki talað við afa og ömmu.“
Ekki auðhlaupið
að því að velja bækur
Hildur er lærður kennari en
hún segir að það sé allur gangur
á með það meðal móðurmáls-
kennara. Bækur fær hún frá
íslenzka ríkinu en sænsku sveit-
arfélögin borga póstburðar-
gjöldin. „Þegar ég byrjaði
kennsluna í fyrra fékk ég í arf
frá fyrirrennurum mínum hing-
að og þangað gamlar bækur. Ég
hef ekki kennt heima í mörg ár
og vissi því ekki nákvæmlega
hvaða bækur eru notaðar en var
svo heppin að fá aðstoð mág-
konu minnar sem er skólastjóri
við val bókanna sem henta
minni kennslu," segir Hildur.
„Ég get ekki valið bækur eftir
aldri nemendanna eða hvar þeir
eru staddir í skóla. Krakkar sem
aldrei fyrr hafa fengið tilsögn í
íslenzku hafa allt aðrar þarfir
en krakkar sem eru að koma
beint úr Melaskólanum. Það er
auðvelt með þau sem koma til
mín beint að heiman. Þau get ég
látið læra það sama og jafnaldra
þeirra heima en hins vegar þarf
ég að finna út á hvaða stigi
krakkar sem hafa verið hér
lengi eru. Ég vel síðan bækur í
samræmi við það.
íslenzka kennd
í barnaherberginu
Helztu vandamál móðurmáls-
kennslunnar segir Hildur vera
húsnæðisskort og eilíf kennara-
skipti nemenda sem eru fáir og
dreifðir víða um borgina eins og
íslendingar. í einu úthverfi
Stokkhólms þar sem yfir 50%
íbúanna eru innflytjendur hefur
húsnæðisvandinn verið leystur
með því að skólinn leigir eina
hæð í sambýlishúsi og notar
íbúðirnar sem kennsluhúsnæði.
Hildur kennir þar íslenzku í
barnaherbergi á sama tíma og
ítalska er kennd í eldhúsi en
Sígaunar hafa hjónaherbergið
til umráða. Stofuna nota síðan
allir í sameiningu.
„Í Stokkhólmi sér mennta-
deild Innflytjendastofnunarinn-
ar um kennslu í skólum en
félagsstofnunin sér um barna-
heimilin. Ég er því ráðin hjá
tveimur stofnunum í einu og
sama sveitarfélaginu," segir
Hildur. „Félagsstofnunin virðir
ekki samning Norðurlandanna
um jafnrétti íbúanna. Þar er
mér greitt sem ómenntaðri
manneskju en Innflytjenda-
stofnunin greiðir mér hins vegar
sem kennara og tekur íslenzka
prófið mitt gilt. í Solna þar sem
ég kenni eingöngu á bárnaheim-
ilum fæ ég hins vegar full laun.
Ég stend því í stríði og reyni að
koma samræmi á hlutina.
Helzta ástæðan til þess að
fólk hættir við þessa kennslu er
allt flakkið sem henni fylgir. En
það eru til kennarar sem- hafa
kennt við sama skólann í nokkur
ár. Helzt er það við skóla þar
sem heilu bekkirnir eru t.d.
Finnar eða Suður-Evrópufólk.“
Þurfa að kunna
móðurmálið til að
geta lært annað mál
Móðurmálskennsla var hafin í
skólum árið 1976 en nú í ár á
barnaheimilum. Hún er aðeins
einn liður af mörgum í því starfi
sem unnið er til að gera
innflytjendum dvölina hér auð-
veldari. Stór hluti næstu kyn-
slóðar verða afkomendur inn-
flytjenda en þeir þurfa á góðri
menntun að halda eins og börn
Svíanna, til þess að vera færir
um að taka fullan þátt í
þjóðfélaginu.
„Börn innflytjenda sem nú
eru orðnir unglingar eiga mörg
hver hvorki heima í sænskri
menningu né í menningu for-
eldranna," segir Hildur. „Nú er
talið sannað að barn sem nær
tökum á móðurmálinu eigi
auðveldara með að læra mál
númer tvö. En mörg börn
innflytjend'a hafa byrjað að
læra sænsku áður en þau kunna
móðurmálið fyllilega og ná því
ekki fullu valdi á neinu máli. Á
sænsku eru þessi börn kölluð
„halfsprákiga" og þau eiga á
hættu að verða utanvelta í
þjóðfélaginu. Það er þetta
vandamál fyrst og fremst sem
er verið að reyna að uppræta
með móðurmálskennslunni."
ab
Landnýt-
ingartOraun-
ir 1976
Komin er frá Iíala önnur
áfangaskýrsla um landnýtingar-
tilraunir þær á íslandi, sem oft
hafa verið kenndar við Þróunar-
sjóð Sameinuðu þjóðanna og FAO
vegna upphaflegs fjárstuðnings
frá þessum stofnunum. En árið
1976 voru tilraunirnar svo til
cingöngu kostaðar af land-
græðsluáætlun 1100 ára afmælis
búsetu á íslandi og með aukafjár-
veitingu vegna sérfræðiþjónustu
og þjálfunar.
Er þetta áfangaskýrsla 1976.
Tveir tilraunastaðir bættust við á
árinu, í Kelduhverfi og Sandá á
Biskupstungnaafrétti. En aðrir
tilraunastaðir eru Álftaver,
, Auðkúluheiði, Hestur í Andakíls-
hreppi, Hvanneyri í Andakíls-
hreppi, Kálfholt í Ásahreppi og
Sölvholt í Hraungerðishreppi. Til
nýjunga í framkvæmd má nefna
að farið var að gefa ormalyf á
þriggja vikna fresti til að reyna að
útiloka ormaveiki sem áhrifavald í
tilraununum.
Enginn munur í
kopartilraun
Aftast í skýrslunni er bráða-
birgðayfirlit um kopartilraun, sem
gerð var í sambandi við tilraunina
á Hesti í samvinnu við Tilrauna-
stöð Háskólans í meinafræði og
með fjárstuðningi úr Vísindasjóði
frá Alþjóða kjarnorkustofnuninni.
Þar segir m.a.: „Tilraunin var gerð
sumarið 1976 að Hesti í Borgar-
firði til að athuga hvort vanþrif í
lömbum, sem beitt er á ræktað
og/eða óræktað mýrlendi, geti
stafað af koparskorti. Notuð voru
84 lömb, 42 af hvoru kyni.
Helmingur þeirra fékk kopar í
vömb á þriggja vikna fresti.
Tilraunin stóð frá byrjun júní til
loka september. Enginn munur
fannst milli hópa, sem rekja mætti
til kopargjafarinnar."
I sambandi við tilraunina á
Hvanneyri var Sigurði H. Richter
veitt aðstaða til að stunda sníkju-
dýrarannsóknir á vegum Nordisk
Kontaktorgan for Jordbrugs-
forskning. Að öðru leyti var
tilhögun mjög svipuð og á árinu
1975 og tilgangur og markmið að
mestu þau sömu, segir í skýrsl-
unni, sem er 142 síður að lengd og
birtir mikið af töflum.
„Listaverk
Thorvald-
sens myndhögg-
vara,J 1. hefti
komið út
„Listaverk Bertels Thor-
valdsens myndhöggvara," 1.
hefti, er nýkomið út og eru í
því myndir af sex verkum
listamannsins. Offsetprent
annaðist prentun, en um
útgáfuna sá Helgi Vigfússon.
Hann sagði að ætlunin væri
að næsta hefti kæmi í febrú-
ar næstkomandi og síðan
hvert af öðru unz birt hafa
verið öll verk Thorvaldsens.
Munu skýringar verka verða í
næsta heftinu.
Lítið barn
heffur
lítið sjónsvið