Morgunblaðið - 24.12.1978, Blaðsíða 26

54
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 24. DESEMBER 1978
„... enda verður yfirvöldum aldrei lagaákvæða
vant ef þau þurfa að koma mönnum í fangelsi”
HEIMSSTYRJOLDIN
I>egar vedur-
gudirnir voru
Hitler hliðhollir
Alltaf oru annað vcifið að
horast fro>;nir úr hoimsstyrjiild-
inni síðari. ok hór or onn cin.
Flostir áhuKamcnn um stríðið
muna það líkloKa. or þýzku
vasaorrustuskipin Scharnhorst
ok Gnoisonau komust undan
Brotum frá Ifrost. KOKnum Erm-
arsund <>g hoim í þýzka höfn 1
fohrúarmánuði líM2t þotta varð
Brotum mikill álitshnckkir on
Ujóðvorjar hældust um.
Það vafðist lenjji fyrir mönnum
hverni); það mátti vera að skipin
komust undan. En nú er komið á
daKÍnn, að það var að þakka
þýzkum veðurfræðin>;um. Er þetta
þvert á móti opinberri söku en
reist á traustum heimildum að því
er virðist, skýrslum Walters nokk-
urs Staube, yfirmanns veðurstofu
þriðja flotans þýzka á stríðsárun-
um.
Gneisenau oj; Scharnhorst voru
innikróuð í Brest, breski flotinn
úti fyrir en spreníyuflugvélar uppi
yfir. Það var Hitler sjálfur sem
ákvað að þess skyldi freistað aö
koma skipunum út ok undan. Varð
að semja flóttaáætlun í snatri og
varðaði þá miklu að veðurspár
stæðust. Veðurstofa flotans var
beðin að spá fyrir dagana 5.—14.
febrúar, en ekki fengu veðurfræð-
ingar neitt að vita um tilRanginn.
Rétt eftir að veðurstofan fær
þetta verkefni vill svo til að
fregnir berast frá kafbáti, stödd-
um suður af íslandi, um skyndileg
veðrabrigði. Þýzku veðurfræðing-
unum varð mikið úr þessum
upplýsingum. Þeim tókst sem sé að
segja það fyrir, svo að ekki
skeikaði einu sinni klukkustund,
að veður versnaði skyndilega á
Ermasundi en batnaði jafn
skyndiioga nokkru seinna.
Þegar Bretar áttuðu sig á því
sem fram fór sló í bardaga með
þeim og Þjóðverjum bæði á sjó og í
lofti. En skyggni var þá orðið svo
slæmt á og yfir Ermasundi að
þýzkar orrustuflugvélar skutu á
þýzk skip og brezkar vélar á brezk.
Meðan þessu fór fram lónuðu
vasaorrustuskipin tvö inn sundið á
15 hnúta hraða, komust hjá
hvorutveggja bardögunum og ill-
viðrinu og heim í höfn, klakklaust
nema hvað þau höfðu hlotið
einhverjar skemmdir af tundur-
duflum. Walter Staube samdi
fyrrnefnda skýrslu sína í stríðinu
og vissi hann þá ekkert til hvers
veðurspáin hafði verið notuð. Til
stotl að skýrslan yrði gefin út
ásamt fleiri en af því varð ekki, og
uppgötvuðu svo brezkir veðurfræð-
ingar hana löngu siðar.
En þess er að geta að lokum, að
fleira vildí Þjóðverjum til í þessu
máli en veðurspá Staube og hans
manna þótt hún ylli miklu. Til
dæmis að nefna hittist svo á þegar
vasaorrustuskipin brutust út úr
herkvínni, að engir brezkir kafbát-
ar voru á þessum slóðum; þeir
höfðu allir orðið að halda til
I>eir trey sta
líka á „Gulag-
kerfid”íKína
Þegar Maó formaöur lýsti yfir
því, árið 1957, aö þaö ætti aö leyfa
100 blómum aö sþretta,, skildu
margir menntamenn það þeim
skilningi, aö leyfilegt væri aö
gagnrýna stjórnvöld sem og aðr^i.
Einn i þessum hóþi var ung kona
aö nafni Lin Hsi-ling; hún var viö
háskólanám á þessum árum. Hún
hóf upþ raust sína í trausti orða
formannsins, rifjaöi það upp aö
það væri engin nýlunda aö kín-
verskir menntamenn og rithöfund-
ar beröust fyrir málfrelsi og
almennu frjálslyndi í menningar-
málum og heföi ófáum verið
varpað í fangelsi fyrir þá sök. Hún
átaldi yfirvöld fyrir það að níöast á
„gagnbyltingarsinnum" og fyrir
það, aö tryggum flokksjálkum væri
hyglaö, mönnum stæöu til boða
alls kyns hlunnindi ef þeir heföu
„rétt“ sambönd. Hún klykkti út
SUÐUR AFRIKA
NJÓSNIR. Þó að stóru drokununt Þjóðverjanna auðnaðist að forða sór
í skjól í þýskri höfn veturinn '42, íór því fjarri að Bretinn væri búinn
að afskrifa þá. Þessi mynd var tekin úr breskri njósnaflugvél og sýnir
svolítinn hluta af höfninni í Kiel. Ör nr. 1 bendir á Scharnhorst.
hafnar að sækja sér vistir en engir
til að leysa þá af, aldrei þessu
vant. Þá vildi svo merkilega til að
ratsjár beggja brezku eftirlitsvél-
anna sem voru á flugi þarna yfir
um þetta leyti biluðu í einu. Við
þetta bættist, að flugmaður í
Spitfire-orrustuvél kom auga á
orrustuskipin á útleið og lét vita af
þeim, en menn í landi trúðu
honum ekki .. .
- ANTIIONY TUCKER
Máttarstólp-
ar kynþátta-
misréttisins
I nóvember síðastliðnum kom út
í Suðurafríku allsérstök bók. Hún
fjallar sem sé um Broederbond,
le.vnisamtök Afríkanera, þ.e.
Suðurafrikana af evrópskum
ættum, er stjórnað hafa gangi
mála í landinu undan farin 30 ár.
Höfundtirinn heitir Hennie
Serfontein, er sjálfur af evrópsk-
um ættum eins og félagar
Broederbond, Bræðralagsins, og
var forðum framámaður í samtök-
um ungra þjóðernissinna, æsku-
lýðsdeild Þjóðernissinnaflokksins
sem fer með völd í landinu.
Serfontein sneri baki við flokknum
og stefnu hans fyrir allmörgum
árum og hefur síðan verið ótrauð-
ur að gagnrýna hvort tveggja.
Hann varð fyrstur fréttamanna til
þess að gera úttekt á Bræðra-
VERZLUN & VIÐSKIPTI
meö því aö lýöræði fyrirfyndist
varla í Kína enn sem komið væri.
Lin Hsi-ling varð nafnkunn um
allt Kína fyrir vikiö. En þar kom
brátt aö yfirvöldum leizt ekki á
blikuna, þau þögguöu niöur í Lin
Hsi-ling, lýstu yfir því aö hún væri
„hættuleg" og var hún þar meö
komin í hóp þeirra fórnarlamba er
hún haföi borið fyrir brjósti. Var nú
efnt til áróðursherferöar um land
allt gegn Lin Hsi-ling og hún
úthrópuð hástöfum seint og
snemma fyrir margvíslegar sakir.
Margir þeir sem risið höföu upp til
fylgis við hana voru fangelsaðir og
fengu þunga dóma. Lin Hsi-ling
sjálf var vitanlega dæmd til langrar
fangelsisvistar. Hinn 28. júní 1957
lét kínverska fréttastofan þá fregn
út ganga aö Lin heföi „flekað“ aöra
ítölsk yfirvöld
skera upp her-
ör gegn síga-
rettusmyglurum
Smygl or arðvænlogur atvinnu-
vogur á ítaliu oins og víðar.
Einkum or mikið að hafa upp úr
sígarottusmygli. ítalir framloiða
sígarottur sjálfir og cinokar ríkið
söluna en loggur háa tolla á
innfluttar sígarettur. Moinið or
að þær hcimatilhúnu standast
okki samanhurðinn og oru útlend-
ar sígarettur miklu eftirsóttari.
monn oru roiðubúnir að kaupa
þær langtum harra vorði að okki
só um það talað of þeir geta
fongið þa‘r tollfrjálsar.
Og nú kvoður orðið svo rammt
stúdenta til fylgis viö sig, en sem
betur færi hefðu flestir þeirra
bjargazt af villigötunum fyrir.fortöl-
ur og náð sér aö fullu ... Ekki var
skýrt frá því hvern dóm hún heföi
fengið. En kínverskur stúdent sem
dvaldist í Peking 1966 heldur því
fram að hún hafi verið dæmd í 20
ára fangelsi og verið svipt þegn-
réttindum til lífstíöar.
Lin Hsi-ling er aðeins ein úr hópi
hundruða þúsunda sem svipt hafa
verið þegnrétti og varpað í fangelsi
af stjórnmálaástæöum undan far-
inn aldarfjóröung. í skýrslu sem
Amnesty International gaf út fyrir
stuttu er reynt aö draga upp mynd,
eftir beztu heimildum, af „fanga-
búöanetinu" í Kína, „Kína-
gúlaginu”, lífinu í fangelsunum og
áætla fjölda þeirra sem þau hafa
gist frá því kommúnistar komu til
valda.
Samkvæmt plöggum sem Rauöu
varöliöarnir gáfu út í Menningar-
byltingunni, m.a. ræöu eftir Maó
sem ekki haföi verið opinberuð
fyrr, var farin mikil herferð gegn
„gagnbyltingarsinnum" á árunum
1955 og 56 og fleiri en fjórar
milljónir manna „athugaöar"; voru
þá dregnir fram í dagsljósiö 160
að sígarettusnyyglinu. að tóbaks-
kaupmonn á iÞalíu sáu sig til-
noydda að setja sölubann á
orlondar sígarottur um daginn.
scldu ongar útlondar í fjóra daga.
og lokuðu loks alveg oinn daginn.
til þoss að mótmæla smyglinu og
vokja athygli á sínum málstað.
Þoir sögðu mótmælunum aðalloga
boint gogn fjiilþjóðlogum tóbaks-
fyrirtækjum. som lótu það ekki
einungis óátalið að framleiðslu
þeirra væri smyglað til Italíu í
stórum stíl. heldur ýttu beinlínis
undir smyglið. ítölsk yfirvöld
mættu þó lika taka til sín
mótmælin. því að þau hefðu látið
alveg undir höfuð leggjast að
berjast gegn smyglinu.
Aður fyrr fór sígarettusmyglið
mestanpart þannig fram. að
monn stungu á sig nokkrum
kartonum í lostinni rótt áður en
þeir komu yfir landamæri og
þúsund „tortryggilegir" — en þó
ekki fangelsaöir nema 38 þúsund
þeirra aö því er segir í ræöu
formannsins, enda var þá kominn
tími til aö Ijúka þessari herferö og
hefja aðra — sem sé „hundraö-
blómaherferöina” frægu.
Edgar Snow getur þess í bók
sinni „Red China Today“ aö Chou
En-lai hafi sagt sér aö einum
830.000 „óvinum þjóöarinnar“ hafi
veriö „útrýmt“. Snow bendir þó á
þaö, aö óvíst sé aö þeir hafi verið
teknir af lífi þótt Chou En-lai hafi
komizt svona aö orði.
Reyndar sagöi Chou En-lai í
Þjóöþinginu 1957, að „16.8%
gagnbyltingarmanna heföu veriö
dæmd til dauða og tekin af lífi,
flestir þeirra á árunum
1949—1952." 42.3% heföu veriö
dæmd til þrælkunaiYinnu og væri
þorri þeirra enn í þrælkunarbúö-
um. Og í þingkosningunum 1954
reyndust u.þ.b. 10 milljónir hafa
verið sviptar kosningarétti, flestir
vegna „vafasamrar" pólitískrar
fortíöar.
í skýrslu Amnesty International
er ekki reynt aö áætla fjölda
pólitiskra fanga í Kína, enda
settu svo upp sakleysissvip í
tollinum. ollogar þeir bundu upp
á sig bagga og sættu lagi að
laumast yfir landamærin að nóttu
til. En það hlaut að koma að því
að stórfyrirtæki ieggðu undir sig
þonnan markaðinn eins og aðra.
Talið or að nokkur fjölþjóðlog
glæpasamtök skipti með sór
smyglmarkaðnum á Ítalíu og
mafían þar á meðal. Sá innflutn-
ingur fer fram ýmist með flutn-
ingabílum og oru þá fylgibróí
með vörunni fölsuð. ellegar hrað-
skreiðum hátum or siglt til móts
við hafskip að næturlagi. Alltaf
follur nokkuð af þessu f hendur
lögreglunni. En það er hverfandi.
ómögulegt. Aftur á móti er þar
nokkurt mál um refsiaöferöir, enda
meira um þær vitaö.
Flestir fanganna eru í vinnubúö-
um og hafa hlotiö 2—20 ára dóm. í
vinnubúöum er verið aö níu eöa tíu
tíma á dag, og er þaö hörö vinna.
Vinnutíminn er lengri um upp-
skerutímann en „má þó ekki veröa
lengri en 12 tímar“.
Vinnunni er ætlaö aö betrum-
bæta fangana og beina þeim rétta
vegu í pólitíkinni. En til eru önnur
og áhrifaríkari ráö ef vinnan dugir
ekki, t.a.m. matarskömmtun, þ.e.
svelti sem er einkar vel til þess
falliö aö telja mönnum hughvarf
enda mun því óspart beitt.
Ekki er gott aö gizka á fjölda
fangelsa, þrælkunarbúða og hvers
kyns „betrunarhæla" í Kína. í
skýrslu Amnesty segir, aö slíkar
stofnanir séu bæði í bæjum og úti
á landsbyggðinni og bæöi á vegum
sveitarfélaga og ríkisins. Flest eru
fangelsi e.t.v. í frumbyggðum, t.d. í
Norðausturkína. Er þaö haft eftir
fyrrverandi fanga, aö á þeim árum
er hann var í Norðausturkína,
1954—1972, hafi veriö þar 60—70
betrunarstofnanir, að minnsta
kosti.